Халық медицинасында қолданылатын өсімдіктер

1.

2. Халық медицинасының тәжірибесін кеңінен зерттеу:

Қазіргі ғылыми медицинада қолданып жүрген барлық өсімдіктер дерлік халық медицинасынан
алынған. Халық медицинасында қолданып жүрген өсімдіктерге ерекше мән берудің жаңа
болашағы бар өсімдіктерді іздеуде әсері зор.Халық медицинасының өсімдіктерін зерттеудің
алғашқы сатыларына жататындар;
o Арнайы н/е жолай экспедицияларды пайдаланып халықтан сұрастыру, өсімдіктер жайында
білетіндермен танысу, үлгілерін алу арқылы мәліметтер жинау;
o Әдеби мәліметтер жинау үшін корреспонденттік жүйе ұйымдастыру.
Алдымен зерттелетін өсімдіктің емдік көрсеткіштерінің дұрыстығын тексеріп білу керек. Егер
алғашқы фармакологиялық (н/е биологиялық) зерттеу мәліметтердің дұрыстығын растайтын
болса,онда ары қарай өсімдікке фармакогностикалық (ең алдымен фитохимиялық), технологиялық
(жеке қосылыстарды бөліп қарау н/е препарат қосылыстарын табу) ең соңында клиникалық
зерттеулер жүргізіледі.

3. Халық медицинасының зерттеудің алғашқы сатылары:

а) Арнайы экспедиция н/е жол-жөнекей көлікті пайдалану арқылы халықтан мәліметтер жинау,
жергілікті өсімдіктерді білетіндермен танысу;
б)Корреспонденттік жүйелерді ұйымдастыру.
Халық медицинасымен зерттеудің алғашты сатыларында жиналған мәліметтерден ғылыми
медицинада қолдануға қызығушылық тудыратын мәліметтерді көбірек жинақтап және оларды
зерттеуге алу маңызды. Алдымен тексерудегі өсімдіктердің негізгі емдік қасиеттерінің
дұрыстығын нақтылау керек.Алғаш жүргізілетін біріншілік фармакологиялық зерттеу
Мәліметтердің дұрыстығын растаған жағдайда оны ары қарай жүргізу, яғни фармакологиялық
(бірінші кезекте фитохимиялық), технологиялық (жеке заттарды бөліп алу н/е жиынтық
препараттарын жасау) және клиникалық.

4.

Халық медицинасы тәжірибесін
оқып зерттеу және оны
қолдану.Жалпыға белгілі
болғандай барлық қазіргі
ғылыми медицинада қолданып
жүрген өсімдіктердің барлығы
дерлік халық медицинасынан
алынғандар. Халық
медицинасында қолданып
жүрген өсімдіктерге лайықты
деңгейде көңіл қойып
пайдалану ғылыми медицинада
болашағы мол, әсері күшті
дәрілік өсімдіктерге іздеуде
пайдасы зор.
Құрамындағы белгілі бір
заттар тобын анықтау үшін
өсімдікке толық химиялық
зерттеу жасау. Құрамындағы
биологиялық белсенделігі
заттарды фитохимиялық
талдау жүргізу мақсатында
белгілі бір ауданның және
жергілікті өсетін өсімдіктер
түріне зерттеу жасау.

5. Халық медицинасында қолданылатын өсімдіктер:

Шетен жемістері –плоды рябины-Fructus Sorbi
Тұқымдасы:Раушангүлділер (Rosaceae)
Шикізаты:Піскен жемістері (Fructus Sorbi)
Сипаттамасы: Беті тегіс ағаш өсімдік. Гүл
шоғыры қалың қалқанша гүл шоғырынан
тұрады.Жемісі жиде тәрізді ашық қызғылт-сары,
қышқыл, ащылау жалған жеміс,тамызқыркүйекте піседі және ағашта аязға дейін қалып
қояды.
Қолданылуы:Жемістерін жемісін бауыр, өт ауруларын емдеуге, несеп,
өт айдауға, бүйрекке және қуыққа байланған тасты түсіруге, іш
жүргізуге пайдаланады.

6.

Женьшень –женьшеня - Ginseng
Тұқымдасы: Аралиялар (Araliaceae)
Шикізаты: Тамыры
Сипаттамасы: Ол тіршілік тамыры саналады.
Аралия тұқымдасы панак туысына жататын көп
жылдық шөптесін өсімдік. Биіктігі 50 сантиметрдей,
тамыры жуан, бұтақталған, сыртқы қабы-ғы ақ, қатты.
Өте баяу өсіп, 10-11 жылдан кейін жеміс
береді. Жемісі-ішінде екі жалпақ тұқымдары бар
ашық-қызыл түсті сүйекшежеміс. Шілде де гүлдеп,
жемісі тамыз-қыркүйекте піседі.
Қолданылуы: Оның тамырында
тритерпен глюкозидтері (сергіткіштік
қасиеті бар) кездеседі. Женьшеньнің
тамырынан дайындалған дәрі-дәрмек,
ұнтақ, тұнба медицинада ор-ганизмнің
жалпы тіршілік қа-білетін, ауруға
төзімділігін арттырып, кейбір жүйке және
жүрек – қан тамыры ауруларын емдеуге
қолданылады.

7.

Сүйелшөп шөбі (Chelidonii)
Тұқымдасы: Көкнәр - Papaveraceae
Шикізаты: Шөбі
Сипаттамасы: Биіктігі 100 см
көпжылдық өсімдік. Өсімдіктің бүкіл
бойында қызғыль-сары түсті сүт сөлі
бар. Гүлі шатырша гүл шоғырын
құрайды, гүл тостағанша күлтеден, гүл
тәжі 4 ашық сары күлтешелерден
тұрады.
Қолданылуы:
Сүйелшөптің
препаратының(тұнбасы мен жас сөлін)
сыртқа
сүйелді
кетіруге,
экземада,қажағанда, жараларда,қотырда
қолданылады.Шөбінің тұнбасын бауыр
мен өт қапшығының ауруларында
пайдаланылады. Препараттың қатерлі
ісіктің өсуін тежейтін қасиеті бар,ол
туберкулез
таяқшаларына
қарсы
бактерицидті әсер етеді.

8.

Арша ( Juníperus)
Тұқымдасы:Кипаристер (Cupressaceae)
Шикізаты: Жемісі
Сипаттамасы: Өсу тұрғысына қарай арша
Қолданылуы: Халық емінде
арша жемісі ежелден-ақ несеп
айдайтын
және
қуықтың
қабынуын
басатын
дәрі
ретінде
қолданылып келеді. Бойында
зиянды бактериаларды жойғыш
және
емдік
қасиеті
бар. Өкпе тері және астма аурул
арын емдеген.
жайыла өсетін және
тік өсетін болып екіге бөлінеді.
Табиғаттағы тік өсетін түрлерінің биіктігі – 2030 метрге жетеді.
Арша 300 жылға дейін өмір сүреді. Табиғатта
Гиннестің рекордтар кітабына кірген 800 жыл
жасаған кәрі аршалар да бар. Биіктігі 1-3,5 метр,
қысы-жазы көгеріп тұратын, бұталы өсімдік.
Қара күзде өсімдіктің піскен жемісі (қаракөк
түстілері) жинап алынып, ашық жерде ептеп
кептіреді.

9.

Мойыл жемістері (Fructus Padi)
Кәдімгі мойыл (Padus avium Mill)
Тұқымдасы: Раушангүлділер (Rosaceae)
Шикізаты: Жемістері
Сипаттамасы: Жапырақтары жұмыртқақияқты формалы кезекті орналасқан,хош
иісті,шашақ гүлдерінің басы салбыраңқы
орналасқан, қара түсті. Ұсақ сүйекше
жемістерінің дәмі өте күшті бырыстырғыш
болып келетін ағаш өсімдік.
Қолданылуы: Ішек
ауырғанда бырыстырғыш
дәрмек ретінде
пайдаланылады; бүтін
жемістерін шәй ретінде
демдейді.

10. Гомеопатия туралы түсінік:

Гомеопатия (грек. Homoios – ұқсас, сол, pathos –
күйзелу , ауыру, сырқаттану) –
Similia similibus curantur - ұқсасты
ұқсаспен емдеу" деген негіз бойынша,
ғылыми дәлелденбеген дәрілермен
емдеу жүйесі. Бұл тәжірибеде
препараттың жоғарғы
дозасын қабылдаған дені сау адамның
ағзасында пайда болған күйзелуді, сондай
күйзелу сырқат адамда шыққанда сол дәрілік
препараттың аз мөлшерімен емдеу.

11.

Гомеопатияиялық емдеу жүйесінің негізін салушы
Христиан Самуэль Фридрих Ганеман
1755 жылы Саксонияда туған, Лейпциг
университетін бітіріп 1779 жылы медицина
ғылымы докторы атағын алған. Германияда
дәрігерлік, кейіннен университет профессоры
қызметтерін атқарған. Ганеман пациенттерін
өзі дайындаған дәрілермен емдеуді тәжірибеге
алған, ал бұл көзқарас Германияда қабылданған
заңдылықтарға қайшы болғандықтан оның
үкіметпен арадағы келіспеушіліктері туып отырған.
Христиан Самуэль Фридрих Ганеман

12.

Ганеман көзқарастарының қалыптасуына Гиппократ, Диоскорид, Корнелиа- Цельс,
Гален, Ибн – Сина еңбектерінің әсері болуы мүмкін. Себебі кейбір көне ғұламалар
еңбектерінде, ауруды "ұқсастықпен" емдеу негіздері кездесетін. Мысалы,
Гиппократ "Ауруды оның табиғаты емдейді", дәрігер ауруды туғызған себептерді
соған ұқсас себептермен сауықтыруға көмектесуі тиіс.
Ганеманның көз қарасының қалыптасуына Куленнің «Материя медика» кітабында
келтірілген ақпараттар ықпал етті. Мысалы: ол «аз мөлшердегі хинин безгекті
емдейді, ал көп мөлшерде - безгек күйзелісін шақырады». Сол сияқты кофе, ұйқы
қашырады немесе тыныштандырады, радий элементі қауіпті ісік шақырады және
дозасына байланысты қауіпті ісікті емдейді; Наперстянка гликозидтері - дозасына
байланысты жүрек соғысын жоғарылатады немесе төмендетеді дейді.
Гомеопатияның негізгі пікірлерін Ганеман 1796 жылы қалыптастырды, ал 1810
жылы "Органон врачевного искусства" еңбегінде өзінің пікірлерін жүйелі түрде
келтірді. Ганеман Лейпциг университетінде (приват-доцент) профессор ретінде
студенттермен дәрігерлерге гомоепатия турасында дәрістер оқыды. Ганеман 1811
жылы шығарған 6 томдық «Чистое лекарствоведение» еңбегінде гомеопатияда
қолданысқа ұсынылған 60 дәрілік құралды сипаттады. 1828 жылы 5 томдық
«Хронические болезни» (созылмалы аурулар) еңбегі жарық көрді. Осы еңбектерде
гомеопатияның тағы екі ұстанымы: «дәрілік препараттың аз мөлшерімен емдеу және
ауырмаған адамдарға дәрілік заттың жоғарғы, кейде улы мөлшерге дейінгі дозасын
қолданып аурудың белгілерін шығару» өмірге келді.

13. Тест сұрақатыры:

1. Fructus Sorbi жемісінің аудармасын көрсетіңіз:
А) Долана жемісі
В) Арша жемісі
С) Шетен жемістері

14.

Дұрыс жауабы: С
Шетен жемістері

15.

2.Гомеопатия грек тілінен аударғанда:
А) ұқсас
В) Ауру
С) күйзеліс

16.

Дұрыс жауабы: А
Ұқсас деген мағынаны білдіреді

17.

3. "Ауруды оның табиғаты емдейді« деп айтқан ғалым:
А) Ибн-Сина
В) ГИппократ
С) Гален

18.

Дұрыс жауабы: В
Гиппократ

19.

4. Туберкулез таяқшаларына қарсы бактерицидті
әсер ететін дәрілік өсімдік?
А) Fructus Padi
В) Fructus Sorbi
С) Herba Chelidonii

20.

Дұрыс жауабы : С
Herba Chelidonii (сүйелшөп шөбі)

21.

5. Гомеопатияиялық емдеу жүйесінің негізін салушы
А) Диоскорид
В) Корнелиа- Цельс
С) Христиан Самуэль Фридрих Ганеман

22.

Дұрыс жаубы: С
Христиан Самуэль Фридрих Ганеман

23. Ребусты шешіп шыққан сөзді толықтап айтып бер:

24.

м

25.

Ребустан шыққан сөз:
“Созылмалы аурулар”
Гомеопатияның негізгін салған ғалым
Ганеманнің1858 жылы 5 томдық “созылмалы
аурулар”деген еңбегі жарық көрді.