Badanie i diagnostyka w neurologii

1. Badanie i diagnostyka w neurologii

2. Spis treści:

1.
2.
3.
4.
Objawy oponowe.
Badanie nerwów czaszkowych.
Badania obrazowe OUN.
Badania EEG, wideo EEG, potencjałów
wywołanych i snu.

3. Objawy oponowe

to grupa objawów
neurologicznych, występujących w przypadku
podrażnienia opon mózgowo-rdzeniowych.
Najczęściej pojawiają się w zapaleniu opon
mózgowo-rdzeniowych, zapaleniu mózgu czy
w krwotoku podpajęczynówkowym. Mogą
towarzyszyć guzom wewnątrzczaszkowym
oraz być następstwem urazów
mechanicznych.

4. Objawy oponowe

SZTYWNOŚĆ KARKU
Przy dodatnim (patologia) objawie oponowym
bierne lub czynne przygięcie głowy do klatki
piersiowej jest w różnym stopniu utrudnione
a niekiedy całkowicie niemożliwe.
Ujemny objaw jest fizjologiczny.
Sztywność karku jako objaw oponowy jest
obecny u 30% dorosłych z zapaleniem opon
mózgowo-rdzeniowych.

5. Objawy oponowe

OBJAW KERNIGA
Badany jest u pacjenta leżącego na plecach. Kończynę
dolną, zgiętą pod kątem prostym w stawie
kolanowym i biodrowym, badający stara się
wyprostować w stawie kolanowym. Jeśli objaw
Kerniga jest dodatni, to podczas tego ruchu
wyczuwalny jest opór, a następnie dochodzi do
odruchowego zgięcia kończyny dolnej w kolanie.
Objaw ten można wywołać także w ten sposób, że
kończynę dolną wyprostowaną w stawie kolanowym i
biodrowym próbuje się unieść – podczas tego ruchu
następuje opór i zgięcie w stawie kolanowym. Objaw
Kerniga obecny u 5% dorosłych z zapaleniem opon
mózgowo rdzeniowych.

6. Objawy oponowe

o
o
OBJAW BRUDZIŃSKIEGO
górny (karkowy) - jest możliwy do
stwierdzenia podczas badania sztywności
karku. Przy biernym zgięciu głowy następuje
odruchowe zgięcie kończyn w stawach
biodrowych i kolanowych.
dolny (łonowy) - zgięcie w stawach
kolanowych i biodrowych przy ucisku na
spojenie łonowe.

7. Objawy oponowe

o
OBJAW BRUDZIŃSKIEGO
policzkowy - ucisk na policzek poniżej kości
jarzmowej powoduje uniesienie przedramion
i ich zgięcie. Najczęściej występuje u dzieci z
zapaleniem opon mózgowo – rdzeniowych
wywołanym przez prątka gruźlicy.
Objaw Brudzińskiego obecny jest u 5%
dorosłych z zapaleniem opon mózgowo –
rdzeniowych.

8. Objawy oponowe

OBJAW AMOSSA (objaw trójnoga)
Przy próbie sadzania chory podpiera się o
wyprostowane kończyny górne, rozstawione
na boki i ku tyłowi. Objaw ten występuje
zapaleniu opon mózgowo – rdzeniowych oraz
w postaci porażennej choroby Heinego –
Medina.

9. Objawy oponowe

OPISTOTONUS
(z gr. ópisthen „z tyłu, na tyle” i tónos „naprężenie”)
Objaw polegający na sztywnieniu kręgosłupa i wygięciu
go łukowato ku tyłowi z głową odgiętą do tyłu.
Jedyną przyczyną jest TĘŻEC wywołany przez laseczkę
tężca podczas której występuje nadmierny skurcz
wszystkich mięśni. Najsilniejszymi mięśniami są
mięsnie grzbietu stąd pacjent wygięty jest łukowato
do tyłu.
Nadmierny objaw może spowodować zmiażdżenie
kręgów.

10. Opistotonus u pacjenta z tężcem

11. Objawy oponowe

OBJAW HERMANA
(objaw karkowo – paluchowy)
Dodatni objaw występuje, gdy podczas biernego
przyginania brody pacjenta do klatki piersiowej
dochodzi do zgięcia grzbietowego palucha.
Występuje częściej w gruźliczym zapaleniu opon
mózgowo – rdzeniowych. Objaw opisał w roku 1949
polski neurolog Eufemiusz Herman.
Objawem Hermana określa się również (rzadko) objaw
podążania kończyny niedowładnej, występujący
najczęściej u chorych z niedowładem połowiczym i
utratą przytomności. Polega on na mimowolnej abdukcji
kończyny niedowładnej podczas odwodzenia kończyny
zdrowej.

12. Objawy oponowe

OBJAW FLATAUA
to wspólna nazwa dwóch objawów oponowych.
Objawy te mogą być dodatnie przy
wzmożonym ciśnieniu śródczaszkowym oraz
przy zapaleniu opon mózgowo –
rdzeniowych. Zostały opisane przez polskiego
neurologa Edwarda Flataua.
Objaw Flataua górny (karkowo – mydriatyczny)
przy biernym pochyleniu głowy do przodu
następuje rozszerzenie źrenic.

13. Objawy oponowe

OBJAW FLATAUA
Objaw Flataua dolny (erekcyjny) – u małych
chłopców przy kilkukrotnym pochyleniu
tułowia ku przodowi pojawia się erekcja
prącia. Objaw ten obserwowany jest w
gruźliczym zapaleniu opon mózgowo –
rdzeniowych.

14. Objawy oponowe

OBJAW WEILA – EDELMANA
Objaw charakterystyczny dla zapalenia opon
mózgowo – rdzeniowych, szczególnie
przebiegającego z obrzękiem mózgu.
W czasie wywołania objawu KERNIGA dolnego
stwierdza się grzbietowe zgięcie palucha tak
jak w objawie Babińskiego.

15. Objawy oponowe.

BOLESNOŚĆ UCISKOWA GAŁEK OCZNYCH
Jeden z najszybciej pojawiających się objawów
oponowych polegający na widocznej reakcji
bólowej wskutek lekkiego nacisku
skierowanego od góry na gałki oczne przy
zamkniętych powiekach. Fizjologicznie tego
objawu nie powinno się obserwować.
Towarzyszy podrażnieniu opon mózgowo –
rdzeniowych.

16. Badanie nerwów czaszkowych.

Dotykiem z lekkim uciskiem lub opukiwaniem
sprawdza się, czy nie ma bolesności lub wyjątkowej
tkliwości czaszki w okolicy czołowej, ciemieniowej i
potylicznej. Tym sposobem sprawdza się również
okolice skroniowe oraz okolice uszu. Wymagana
jest duża wiedza anatomiczna na temat przebiegu
nerwów czaszkowych.
Objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych mogą być
wynikiem między innymi uszkodzeniem jądra
danego nerwu, uszkodzeniami w obrębie nerwu,
uogólnionych procesów chorobowych dotyczących
nerwów lub mięśni, a także zmianami w obrębie
szlaków prowadzących do kory oraz z kory mózgu,
międzymózgowia, móżdżku lub innych części pnia
mózgu.

17. I – nerw węchowy

Nerw węchowy odpowiada za zdolność do
odczuwania zapachów. Utrata tej zdolności
spowodowana jest uszkodzeniem nerwu I.
Badanie jest niezwykle proste. Zadaniem pacjenta
jest bowiem prawidłowe rozpoznanie kilku
wonnych zapachów wydobywających się z
podawanych mu buteleczek. Ważne, aby
pamiętać, że każdy nerw badamy oddzielnie
zatykając palcem drugi otwór nosa.
Jeśli pacjent zupełnie nie rozróżnia i nie odczuwa
zapachów mówimy o anosmii, z kolei jeśli
czynność ta jest jedynie upośledzona, mamy
problem z hyposomią. Hypersomia to
nadwrażliwość na zapachy.

18. II – nerw wzrokowy

Ten nerw odpowiada za prawidłowe widzenie. Jego
uszkodzenie powoduje zaburzenia reakcji i
kształtu źrenic, refrakcji, zaburzenia pola
widzenia, podwójne widzenie lub niedowidzenie
połowicze.
Nerw bada się głównie okulistycznie. Sprawdza się
kształt i reakcję źrenic na bodźce zewnętrzne,
np. światło, ostrość wzroku, pole widzenia oraz
ogląda dno oka. Istnieje również tak zwana
metoda orientacyjna, która polega na
namalowaniu poziomej linii o długości około 20
cm. Chory zamyka jedno oko i stara się podzielić
linię na dwie równe części.

19. III – nerw okoruchowy IV – nerw bloczkowy

Jak sama nazwa wskazuje – nerw III odpowiada
za ruchy gałek ocznych, unerwia mięsień
prosty górny, dolny i środkowy. Jego
uszkodzenie powoduje zeza, problemy z
poruszaniem gałkami ocznymi lub podwójne
widzenie.
Nerw bloczkowy odpowiada głównie za ruchy
gałek ocznych oraz unerwia mięsień skośny
górny. Wszelkie patologie objawiają się
podobnie jak w przypadku poprzedniego
nerwu.

20. V – nerw trójdzielny

Nerw V odpowiada za unerwienie praktycznie całej
twarzy, ponieważ wypuszcza 3 gałązki. Pierwsza
dochodzi do oczu, druga do szczęki, natomiast
trzecia do żuchwy. Nerw ten zaopatruje ruchowo
mięśnie żwacze. Uszkodzenia powodują utratę
czucia dotyku, bólu i temperatury na unerwianym
obszarze, nerwoból oraz osłabienie zaciskania i
rozwierania szczęk.
Badanie czucia na twarzy uzależnione jest od tego,
czy sprawdzamy ból, temperaturę czy dotyk.
Dotyk bada się za pomocą kłębka waty, ból za
pomocą szpilki, natomiast temperaturę za
pomocą probówek z ciepłą i zimną wodą.

21. VI – nerw odwodzący

Odpowiada przede wszystkim za ruchy gałek
ocznych, ponieważ unerwia mięsień prosty
zewnętrzny. W przypadku urazu tego nerwu
dochodzi do podwójnego widzenia lub
ograniczenia ruchów gałek ocznych w
kierunku dobocznym.

22. Badanie nerwów czaszkowych: III, IV, VI.

Wszystkie wymienione nerwy sprawdza się w ten
sam sposób. Podczas badania pacjentowi
nakazuje się naprzemienne otwieranie i
zamykanie ust, zaciskanie zębów oraz sprawdza
się odruch rogówkowy. W warunkach
prawidłowych szpary powiek powinny być równe,
natomiast ruchy gałek ocznych są skojarzone.
Nie jest możliwe świadome poruszanie wyłącznie
jednym okiem.
Do pozostałych badań zalicza się sprawdzanie
odruchu źrenic na akomodację i konwergencję
oraz reakcję źrenic na światło.

23. VII – nerw twarzowy

Zaopatruje mięśnie górnej, środkowej i dolnej
części twarzy. Porażenie tego nerwu jest bardzo
częste, objawia się asymetrią twarzy, głównie
czoła, fałdów nosowo-wargowych oraz ust.
Uszkodzenia nerwu twarzowego zwykle widoczne
są gołym okiem. Aby je potwierdzić, nakazuje się
pacjentowi wykonanie następujących czynności:
marszczenie czoła, gwizdanie, szczerzenie
zębów. Ruch po obu stronach twarzy powinien
być symetryczny.

24. VIII – nerw przedsionkowo-ślimakowy

Uszkodzenie nerwu VIII powoduje głuchotę,
niedosłuch, oczopląs, a nawet zaburzenia
równowagi.
Badanie słuchu opiera się na szeptaniu do pacjenta
wybranych, prostych fraz, które ten następnie musi
dokładnie powtórzyć. W warunkach fizjologicznych
szept słyszalny jest z odległości około 6-7 metrów.
Równowagę bada się wykorzystując liczne testy, m.in.
próbę Romberga lub test chodu tandemowego.
Dobrym testem równowagi w przypadku
uszkodzenia nerwu VIII jest także naprzemienny
chód na palcach stóp i piętach. Jest on wówczas
niepewny, a pacjent pochyla się w stronę
uszkodzenia.

25. IX – językowo-gardłowy

Unerwia czuciowo część języka, gardło i
ślinianki przyuszne. Jedynie niewielką część
włókien stanowią włókna ruchowe
przeznaczone dla mięśni gardła.

26. X – błędny

Nerw błędny w obrębie głowy między innymi
unerwia ucho wewnętrzne oraz zewnętrzne.
Patrząc bardziej obszernie, jest on
najdłuższym nerwem czaszkowym, unerwia
ruchowo mięśnie podniebienia, gardła, krtani.
Należy do autonomicznego układu
nerwowego (części parasympatycznej) i
unerwia tym samym wszystkie narządy klatki
piersiowej i jamy brzusznej.

27. Badanie nerwów czaszkowych: IX i X.

Nerwy te można sprawdzić oglądając gardło.
Wystarczy przycisnąć język szpatułką i skupić
uwagę na łukach podniebiennych. Pacjent
wydaje z siebie dźwięk wymawiając
przedłużone “A”. W przypadku uszkodzenia
któregoś z wymienionych nerwów zauważa
się niższe ustawienie łuku podniebiennego po
stronie niedowładu. Dodatkowo nie unosi się
on podczas fonacji.
Bada się również smak, kolejno: słodki, słony i
gorzki.

28. XI – dodatkowy

Jest nerwem ruchowym. Jego uszkodzenie
może wiązać się z zanikiem mięśnia
mostkowo-obojczykowo-sutkowego. Chory
nie jest w stanie wykonać ruchu wzruszania
ramionami. Sprawdza się również siłę
mięśniową mięśnia czworobocznego.
Obwodowe porażenie nerwu dodatkowego
objawia się osłabieniem lub niedowładem
mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego
po tej samej stronie i mięśnia
czworobocznego po stronie przeciwnej.

29. XII – podjęzykowy

Unerwia ruchowo wewnętrzne mięśnie języka,
odpowiada więc za jego ruchy.
Podczas badania języka sprawdza się, czy przy
wysuwaniu go z jamy ustnej nie zbacza w
lewo bądź w prawo, czy występują drgania
pęczkowe oraz czy pacjent jest w stanie
wysunąć język do brody. Siłę mięśniową
języka bada się nakazując pacjentowi
wypychać nim policzek.

30. Badania obrazowe OUN

Jednym z badań obrazowych OUN jest tomografia
komputerowa. Jest to badanie radiologiczne,
ukazujące obraz układu nerwowego, głównie
mózgu i rdzenia kręgowego, szczególnie
zalecane w przypadku urazów, guzów, krwiaków,
dużych malformacji i tętniaków.
Drugim badaniem, które jest najlepszą metodą
szczególnie dla oceny tylnego dołu czaszki,
istoty białej mózgu, nerwów czaszkowych i
rdzenia kręgowego odcinka szyjnego,
jest rezonans magnetyczny. Przeciwwskazaniem
do wykonania tego badania jest wyłącznie
sytuacja, kiedy u pacjenta występują metalowe
elementy w organizmie lub klaustrofobia.

31. Badania obrazowe OUN

Rzadziej wykonywanym badaniem jest SPECT - jest
to tomografia emisyjna pojedynczego fotonu,
która w wyniku podania izotopu pozwala ocenić
ostre niedokrwienie mózgu i ogniska
padaczkowe, daje również charakterystyczny
obraz w chorobie Alzheimera.
Pozytronowa tomografia emisyjna PET wykonuje
się w padaczce i chorobie Alzheimera, a głównie
w diagnostyce onkologicznej - diagnostyce
rozsiewu nowotworów.

32. Badania obrazowe OUN

Tradycyjnym badaniem jest rentgen czaszki i
kręgosłupa, który dobrze pokazuje zmiany
pourazowe, czasami stosowany jest też w
nowotworach, wadach wrodzonych czaski i
kręgosłupa oraz w wadach postawy i
skrzywieniach kręgosłupa.
Badaniem stosowanym u niemowląt jest USG
przezciemiączkowe wykonywane po urazach
głowy, powikłanych porodach lub w
przypadku wodogłowia.

33. Badania obrazowe OUN

Aby ocenić zaburzenia przepływu w tętnicach
szyjnych, kręgowych i wewnątrzczaszkowych
wykonuje się USG Dopplerowskie.
Cyfrową angiografię subtrakcyjną DSA
wykonujemy w krwawieniu
podpajęczynówkowym, w przypadku
podejrzenia tętniaków, w malformacji
tętniczo-żylnych i innych drobnych zmianach
naczyniowych w mózgu.

34. Badania EEG, wideo EEG, potencjałów wywołanych i snu.

BADANIE ZABURZEŃ ODDYCHANIA W CZASIE
SNU.
Jest to badanie wykonywane w celu wstępnego
potwierdzenia/wykluczenia bezdechu
sennego. Obejmuje ocenę parametrów układu
krążenia oddechowego, utlenowania krwi,
chrapania. Nie jest wykonywana ocena
stadiów snu.

35. Slajd 35

WIELOKROTNY TEST LATENCJI SNU (MSLT)
Jest to badanie wykonywane w diagnostyce nadmiernej
senności w ciągu dnia. Polega ono na rejestracji
szybkości zasypiania/ czynności mózgu podczas
pięciu drzemek, zaplanowanych co 2 godziny w ciągu
dnia.
TEST UTRZYMANIA CZUWANIA (MWT)
Jest to badanie stosowane do pomiaru jakości czuwania
w ciągu dnia. Badanie składa się z czterech 40minutowych testów, które osoba badana spędza w
wygodnym fotelu, w ciemnym cichym pomieszczeniu.
Podczas każdego testu rejestrowana jest czynność
bioelektryczna mózgu (EEG). Wykonanie testu
utrzymania czuwania wskazane jest u osób, które
skarżą się na nadmierną senność, a wykonują pracę
wymagającą pozostawania czujnym.

36. Slajd 36

AKTYGRAFIA
Jest to badanie polegające na rejestrowaniu
aktywności ruchowej w celu oceny ruchów
kończyn podczas snu, oceny czasu snu,
oceny rytmu sen-czuwanie.
WIDEO-EEG (DIAGNOSTYKA PADACZKI)
Jest to badanie EEG z dodatkową rejestracją
wideometryczną. Badanie jest szczególnie
przydatne w diagnostyce różnicowej
padaczki. Badanie trwa 12 godzin.

37. Slajd 37

BADANIE EEG PO BEZSENNEJ NOCY
Badanie EEG wykonywane po nieprzespanej
nocy, podczas którego rejestruje się
czynność bioelektryczną mózgu podczas
czuwania, senności i snu. Badanie wykonuje
się głównie w diagnostyce padaczki.
WZROKOWE POTENCJAŁY WYWOŁYWANE VEP
Badanie polega na rejestracji potencjałów
elektrycznych znad kory wzrokowej podczas
stymulacji bodźcem wzrokowym. Badanie jest
szczególnie przydatne w diagnostyce
stwardnienia rozsianego i niektórych
retinopatii

38. Slajd 38

SŁUCHOWE POTENCJAŁY WYWOŁANE PNIA
MÓZGU BAEP
Badanie polega na rejestracji potencjałów
elektrycznych wywołanych bodźcem
słuchowym. Jest obiektywną metodą
diagnostyczną, pozwalającą na ocenę progu
słyszenia i różnicowanie zaburzeń słuchu