Адам тініндегі негізгі көмірсулар және олардың биологиялық мәні

1.

“Оңтүстік Қазақстан
академиясы” АҚ
медицина
ҚР Денсаулық сақтау министрлігі
Биология және биохимия кафедрасы
Тақырыбы:«Адам тініндегі негізгі көмірсулар және олардың
биологиялық мәні»
Орындаған:Мамыр.А
Тобы: В-ЖМҚА-07-19
Қабылдаған:Қарабасова.Б

2.

Көмірсу топтары
Глюкозаның синтезденуі
Глюконеогенез
Кори циклі
Глюкозаның
пентозофосфаттық жолмен
ыдырауы реакциялары және
оның маңыздылығы
Агликогеноз аурулары
Қорытынды
Пайдаланылған Әдебиеттер
2

3.

Моносахаридт
ер
Полисахаридт
ер
КӨМІРСУЛАР
Олигасахаридт
ер
Гомополисахаридтер
Гетерополисахаридтер
3

4.

Көмірсулардың атқаратын қызметтері
1.Энергетикалық қызмет-көбінесе қор түрінде болатын крахмал
мен гликоген атқарады.
2.Тіректік қызмет –адам сүйегінде хондроитинсульфат тіректік
қызмет атқарады.
3.Қорғаныштық қызмет-қышқылдық гетерополисахаридтер.
Гиалурун қышқылы ,кератансульфат биологиялық майлағыш
ретінде қолданылады.
4.Гидросмостық және ионды реттеушілік қызмет. Мысалы :
гиалурон қышқылы гидрофильдік молекула , ол клеткааралық су
молекулаларын және катиондарды байланыстырып ,осмостық
қысымды реттеп отырады.
5.Кофакторлық қызмет.Кейбір гетерополисахаридтер
кофакторлық қызмет атқарады. Мысалы: гепарин ақуызбен
байланысып белсенді полисахаридті-ақуыздық кешен түзіп қанды
ұюдан сақтауға қатысады,қандағы майлардың ыдырауын
күшейтіп,мөлшерін азайтуға қатысады.

5.

Глюкозаның аэробты жолмен ыдырауы
1.Глюкозаның
пирожүзім
қышқылына
дейін ыдырауы
Глюкозаның
глицероальдегид
фосфатқа дейін
ыдырауы
2.Пирожүзім қышқылың
тотыға декарбоксильденуі
және ацетил-КоА күйінде
лимон қышқылдарының
цикліне қатысуы
Глицероальдегид
фосфаттың
пирожүзім
қышқылына
дейін ыдырауы
3.Митохондриядағы
электрондарды
тасымалдау тізбегі.

6.

Глюкозаның анаэробты гликолизі
Бұл ыдырау ағзаға оттегі жеткілікті түрде түпей қалған
кезде ,аздаптірі клетканың тіршілігін қолдайтын бірден бір
жол болып табылады.анаэробты гликолиз брлық клеткалар
мен ұлпаларда жүре алады,себебі барлық клеткаларда бұл
процестерге қажет ферменттер тобы жеткілікті мөлшерде
болады.Ал митохондриі тіптен болмайтын эритроциттерде ,
анаэробты гликолиз оған қажетті АТФ-пен қамтамасыз
ететін негізгі жол болып табылады.
Адам ағзаына қауіп қатер төнгенде сүйектің
бұлшықеттерінде энергия қажеттіліктері 100 есе , ал жүрек
бұлшықеттерінде 10 есе артады.қан оттекті тасымалдап
жеткізе алмайды.Бұл жағдайда анаэробты гликолиз
айтарлықтай орын алады. Ауыр дене еңбегімен
шұғылданғанда бұлшықеттердегі сүт қышқылы
концентрациясы 10 есеге дейін артады.
Егерде анаэробты және аэробты гликолиздің жалпы
реакция теңдеуін салыстыратын болсақ , анаэробтыға
қарағанда аэробты жолмен энергияны 19 есе артық
мөлшерде қамтамасыз етеді.

7.

Анаэробты гликолизді екі кезеңге бөлуге болады:
1.Дайындық кезеңі.
2.Гликолиттік тотығу-тотықсыздандыру реакциялары.
Дайындық кезеңінде глюкозадан екі молекулалы триоза , яғни
3-фосфодиоксиацетонмен 3-фосфоглицериальдегидтің түзілуі
байқалады.
Гликолиттік тотығу-тотықсыздандыру реакциялары кезінде
3ФГА тотығып 1,3 дифосфоглицерин қышқылы вйналу
нәтижесінде НАДН*Н+ түзіледі.Ол пирожүзім қышқылының сүт
қышқылына айналуына жұмсалады.
Анаэробты гликолиз кезінде АТФ-тің 2 молекуласы түзіледі.

8.

Глюконеогенез
Глюкозаның көмірсуларға жатпайтын жатпайтын
заттардан синтезделуі.Осындай заттардың бірі сүт
қышқылы.Ауыр дене еңбегінен кейін бұлшықеттерде
жиналған сүт қышқылының қайтадан қолданудың бірден
–бір жолы лактадегидрогеназа ферменінің әсерінен оны
қайта ПЖҚ-на айналдыру ,бұл процесс бауырда өтеді.
Осыны Кори циклі деп атайды. Осы жолмен түзілген
ПҚЖ-ның 20 ацетил-КоА-үш карбон қышқылдары
цикліне жұмсалады,ал 80 қайтадан глюкозаға айналады.

9.

Глюкозаның пентозофосфаттық жолмен ыдырауы
Глюкозаның гликолиз жолымен ыдырауынан басқа арнайы
клеткаға қажетті заттар заттар түзілетін жолдары
бар.Осылардың бірі - пентозофосфаттық жолмен
ыдырау.Бұл кезде екі зат түзіледі: НАДФН2 және рибозо-5фосфат.НАДФН2 химиялық энергияның тасымалдаушысы
болып табылады. НАДФН2 энергияны өзінің
тотықсыздандырғыш қабілеті арқылы жеткізеді. НАДФН2 –
тың бұл қызметі әсіресе стероидтардың және май
қышқылдарының биосинтезі жүретін ұлпаларда, сүт
бездерінде, бауырда, бүйрек үсті қабаттарында өте
маңызды орын алады.Рибоза -5-фосфаттың түзілуі нуклеин
қышқылдарының синтезі,коферменттердің түзілуі үшін
маңызды орын алады. Бұлшық еттерде және жүректе
пентозофосфаттық жолмен ыдырауына қатысатын
ферменттер цитозольде орналасқан.

10.

1)
2)
3)

11.

4)
5)
6)
7)

12.

Глюкозаның пентозофосфаттық жолмен
ыдырауының биологиялық маңызы.
1.Бұл цикл кезінде басқа синтездік реакцияға
қажетті НАДФН*Н+ және рибоза-5фосфат сияқты
қаттар түзіліп ,бұл процестің екі жақты яғни
амфиболитттік ролін көрсетеді.
2.Осы жолмен түзілген кейбір заттардың гликолизге
қатысуы нәтижесінде энергия түзіліп,бұл жолдың
энергетикалық ролін көрсетеді.
3. НАДФН*Н+ және рибоза-5фосфатбасқа
заттардың синтезіне жәнезалалсыздандыру
реакцияларына қатысып,бұл жолдың тағы да бір
маңызды ролін көрсетеді. Мысалы : . НАДФН*Н+
1) Улы заттар мен дәріні залалсыздандыруға
2) Май қышылдарының синтезі мен қорлық және
құрылымдық майладың синтезіне
3) Холестерин , стериоидты гормондардың ,Д
виаминінің синтезіне
4) Аммиакты залалсыздандыру реакциясына қажет.

13.

Гликоген
алмасуы
Гликоген –полисахаридтердің глюкозаға оңай
айналатын қорлық түрі. Ағзадағы эритроциттерден
басқа ,барлық клеткаларды гликоген
түзіледі.Белсенді түрде бауыр мен бұлшықетте
түзіледі.

14.

Гликоген ыдырауы
Глюкозының қандағы конценттрациясы
сәл болса да төмендеуі немесе
бұлшықеттедің белсенді жұмыс істеуі
бауырдағы гликогеннің ыдырауына себеп
болады.Гликоген ыдырауына қатысатын
фермент гликогенфосфорилаза.Ол екі
түрлы болады:
1)Белсенді (форфорланған)-тетрамер
2)Белсенді емес(дефосфорланған)-димер
Жүйкелік
импульс
Соркаплазмалық
тордан Са 2+ шығуы
Фосфорилаза в
Гликоген
Киназаның
белсенді түрі
Фосфорилаза а
Глюкоза- 1-фосфат
Глюкоза- 6-фосфат

15.

Аглюкогенез аурулары
Гликоген синтезінің қалыпты жағдайдан ауытқуы
жағдайында агликогенез аурулары пайда
болады.Мысалы :
1)Гликогенсинтетаза ферментінің белсенділігі
төмен болсаа,аглюкогиноз аурулары байқалады.
Бұл,әсіресе түнгі ұйқыдан тұрғанда қауіпті ,естен
танып қалу,аяқ-қол тартылып қалу, құсу
байқалады.
2)Фруктокиназа ферменті жеткіліксіз болғанда
фруктоземеия ауруы дамиды.
3)Галактаземия –галактоза -1фосфоуридилирансфераза ферменті болмағанда
галактоза-1-фосфат глюкоза-1-фосфатқа
айналмайды да ,көз қарашығы тұманданып ,бала
құсып,тамақ ішпей,іші өтеді.Мұндайда галактозасы
бар тағамды рационнан алып тастайды.

16.

Қорытынды:
Көмірсулар - химиялық құрамы См(Н2О)н яғни көмірсутек
және су, аты осыдан шыққын) формуласымен өрнектелетін
табиғи органикалық қосылыстар класы. Көмірсулардың
өсімдіктер мен жануарлар тіршілігінде маңызы зор.
Көмірсулар алмасуы - тірі организмдерде жүретін
көмірсулардың қорытылу, ыдырау, сіңірілу, сондай-ақ,
олардың басқа қарапайым заттардан биологиялық түзілу
процестерінің жиынтығы. Адам мен жануарлардың
қоректенуіне қажетті негізгі көмірсуларға крахмал жатады.
Адам қорегінде дисахаридтердің де атқаратын қызметі
үлкен. Ферменттердің (амилазалар, мальтазалар,
сахаразалар және лактазалар) әсерінен ас қорыту
жолдарында бұл көмірсулар гидролиздік жолмен
ыдырайды. Осының нәтижесінде түзілетін моносахаридтер
(негізінен, глюкоза, фруктоза және галактоза) қан
тамырлары арқылы тіндерге тарайды.

17.

Пайдаланылған Әдебиеттер:
1.
2.
3.
4.
5.
П. К. Кенжебеков, «Биологиялық химия»,
Шымкент, 2005 ж.
Т.С. Сейтембетов, Б.И. Төлеуов, А.Ж.
Сейтембетова «Биологиялық химия». Алматы,
2010 жыл.
С.О. Тапбергенов «Медициналық биохимия».
Алматы, «Эверо», 2009 жыл.
Березов Т. Т. Биологическая химия [Электронный
ресурс]: учеб. / Т. Т. Березов, Б. Ф. Коровкин. —
3-е изд., стереотип. — М.: ОАО «Издательство
«Медицина», 2008.
Р.Ұ.Бейсенбаева, Б.Т. Төлегенова«Биологиялық
химия». Алматы, 2008 жыл.