Девиация және әлеуметтік бақылау

1.

Орындаған:Жақсылықова Б.Е.
Тексерген:Шугаева Б.С.
ТФП 18-0015-1к

2.

“Девиация” термині латынның
“deviatio-ауытқу” деген сөзінен
шыққан. Яғни девианттық дегеніміз адамдардың мінез құлықтарының
қоғамдағы әлеуметтік нормадан
ауытқуы.

3.

девиантты
делинквентті
Девиация
криминалды

4.

Девиация
Жағымды
(Позитивті)
мінез-құлықтың ауытқуы
көптеген адамдарға оғаш
көрінгенімен бірақ оған қоғам
тарапынан айыптаушылық
тудырмауы. Бұған өзін-өзі
құрбан ету, бір нәрсеге немесе
біреуге шектен тыс берілу,
шектен тыс ынта-жігер, шектен
тыс жан ашу сезімі т.б.
Жағымсыз
(Негативті)
керісінше көптеген адамдар
тарапынан жақтырмаушылық,
айыптаушылық тудыратын
девиация болып табылады.
Латын тiлiнен аударғанда
delinguens – «қылық», «кiнәлi»
болуды бiлдiредi.

5.

Негативті девиация термині бойынша, бiз
тұлғалардың құқыққа қарсы мiнез-құлқытұлғаның нақты iс-әрекетi, қоғамда, заңда
тұрақтандырылған норма-ережелерден ауытқу,
бiреуге қоқан-лоққы көрсету немесе қылмысы
бойынша жазасын тартатын азаматтардың нақты
iс-әрекетiн түсiнемiз. Заңға қарсы iс-әрекет ететiн
адам деликвенттi тұлға (деликвент) деп аталады.

6.

Ғалымдар
Пікірлері
Эмиль
Дюркгейм
(1858-1917)
Біріншіден, девиацияның өте бір өзгеше құбылыс
болуынан және оның адам көңілін өзіне тартқыштық
қасиетінен деп көрсетсе, екіншіден, оған назардың
басым болуын оған деген халықтағы, мемлекеттегі
қобалжулықтың көтеріңкі болуымен
байланыстырады.
Цезаре
Ломброзо
(1835-1909)
Адамның физикалық қасиеттері девиацияға
себеп болады дегенді айтады. Оның пікірінше,
адамдар өзінің биологиялық құрылымына
қарай белгілі бір мінезге ие болады. Ол
«криминалды типке» жататын адамдарды
әдетте адам қалыптасу эволюциясының
алғашқы сатысына ұқсас болатындығымен
байланыстырады. Мәселен, ондай адамның
иегі шығыңқы, сирек сақалды және ауруға
деген сезімі төмен болып келеді деп көрсетеді.

7.

Ғалымдар
Пікірлері
Уильям
Шелдон
(1898-1977)
Адамның дене бітімінің маңызды орын
алатындығын айтқан болатын. Мысалы,
эндоморфты адамдар, яғни, біршама дөңгелектеу
келген орташа толық адамдар әдетте көпшіл, елмен
тіл табыса алатын жән өз басын бірінші орынға
қоймайтын, басқаның иіне көнгіш болып келеді.
Көптеген зерттеулердің негізінде Шелдон
мезоморфты адамдар ауытқуларға бейім
(девиацияға бейім) болады, бірақ олар әр кезде
қылмыскер бола бермейді дейді.
Роберт
Мертон
(1910-2003)
Адамдардың мақсаттары мен оларға қол жеткізу
құралдары арасындағы алшақтықты білдіреді.
Мертонның ойынша девиантты әрекет қоғамда
адамдардың өз мақсаттарына сол қоғамда дұрыс
деп табылған заңды жолмен қол жеткізе алмаған
жағдайда туындайды.

8.

Р.Мертонның индивидуалды бейімделу тәсілдерінің
типологиясы:
Бейімделу
тәсілдері
Мәдени мақсаттар Институттық
құралдар
Конформизм
+
+
Инновация
+
-
Ритуализм
-
+
Ретритизм
-
-
Төңкеріс
+-
+-

9.

Әлеуметтік бақылау дегеніміз, оның ішінде
құқықтық түрде де реттеу арқылы әлеуметтік
жүйені құрайтын элементтердің өзара әрекетін
реттеу жолымен қамтамасыз ететін және сол
жүйенің өздігінен басқарылу тәсілі болып
табылады. “Әлеуметтік бақылау” - термин, оны
айналымға алғаш рет енгізген Г.Тард бастапқыда
қылмыскердің қоғамдық қызметке қайта
оралуының құралы ретінде қарастырған болатын.

10.

Р.Парк бойынша әлеуметтік бақылаудың үш
нысаны:
1)қарапайым (мәжбүрлеуші) санкциялар;
2)қоғамдық пікір;
3)әлеуметтік институттар.
Санкция - әлеуметтік бақылау
элементтерінің бірі. Әлеуметтік бақылау
мойындауды білдіру, марапаттар мен
ерекшелік жүйелері ретінде анықталады,
солардың арқасында тұлғаның мінез-құлқы
қабылданған мінез-құлық үлгілеріне
сәйкестендіріледі.