Мәдениеттану

1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

• 2-курс. Пән: Мәдениеттану
• 1 дәріс.
• Мәдениеттану пәніне кіріспе.
Мәдениет морфологиясы
• Мейрманов Аманжол Досжанович
• Алматы 2022ж.

2. Дәріс 1. Мәдениеттану пәніне кіріспе. Мәдениет морфологиясы.

Мәдениеттану пәні. Мәдениет
морфологиясы. Мәдениет ұғымының
қалыптасу тарихы: мәдениеттің мәні мен
функцияларын анықтау тәсілдерінің алуан
түрлілігі. Мәдениет, оның адам өмірі мен
қызметіндегі орны мен рөлі мәдениеттің мәні
туралы білімнің мәнін ашу. Мәдениет
объектілерінің алуан түрлілігі.

3. Дәрістің мақсаты:

Мәдениеттің жүйе ретінде дамуының ең жалпы заңдылықтарын
зерттейтін негізгі гуманитарлық пән ретінде мәдениеттанудың
орны мен ерекшеліктерін қарастыру.
Міндеттері
Мәдениеттану ғылымының басқа пәндердің білімін біртұтас
жүйеге біріктіретін және сол сияқты мәдениеттің мәні,
қызметтері, құрылымы, өзгерістері туралы түсініктерді
қалыптастыратын ғылым ретіндегі ерекшеліктерін анықтау.
Мәдени білімнің негізгі бөлімдерін қарастыру.
Мәдениеттану курсының негізгі мақсаты мен міндеттерін
сипаттау.

4. Азхаб сүресінің 72 аятына

жасаған мына тәпсіріне назар салсақ: «Ақиқатында мен
ышығымды бұйрығыма, тыйымыма және сынағыма
капсуладай қылып орап, аспан, жер, тау-тас, бүкіл
жаратылысқа ұсындым. Бірақ олар үддесінен шыға
алмаймыз деген қауіппен бас тартты.Тәкәппарлық немесе
қарсылықпен емес. Ұлық Алланың бұл ұсынысын Адам ғ.с.
және оның ұрпақтары ілімсіздіктің қараңғылығының астында
тұрып, білместен ұлық Алланың фазылымен қабылдады.
Содан ұлық Алла бұл ұсынысын қабылдағаны үшін адам
ұрпағына өте риза болып, бүкіл жаратылыстың сырларын
үйретті. Сондай-ақ періштелеріне мақтанды» -

5. Мазмұны

Мәдениеттану гуманитарлық блоктың негізгі пәні болып
табылады.
Мәдениеттану – мәдениеттің ең жалпы заңдылықтарын
жүйе ретінде зерттейтін ғылым.
Мәдениеттану – пәнаралық ғылым.
Мәдениеттану пәні.
Мәдениеттану ғылымының міндеттері.
Мәдени білімнің құрылымы.
Мәдениеттанудың ғылым ретіндегі принциптері
Әдебиеттер тізімі:

6. Мәдениеттану гуманитарлық блоктың негізгі пәні ретінде

Мәдениеттану – мәдениеттің жүйе ретінде дамуының ең
жалпы заңдылықтарын зерттейтін негізгі
гуманитарлық пән.
Морфология (гр. Morphё - пішін + logos - білім) бір
нәрсенің құрылымы туралы ғылым. Мәдениет
морфологиясы мәдениеттің ішкі құрылымын зерттейді.
Мәдениет морфологиясы мәдениеттің ішкі құрылымы,
оның ұйымдық-функционалдық құрылымы туралы
ілім

7. Мәдениеттанудың пәнаралық байланыстары

Мәдениеттану бірқатар ғылыми пәндердің –
философия, әлеуметтану, психология,
антропология, тарих, семиотика, теология
және тағы басқалардың тоғысқан жерінде
қалыптасады.

8. Мәдениеттану пәні

Мәдениеттанудың пәні – мәдениеттің пайда болуы,
қызметі және дамуы.
Мәдениеттану басқа пәндердің білімін біртұтас
жүйеге біріктіреді және мәдениеттің мәні,
қызметтері, құрылымы, сол сияқты өзгерістері
туралы түсініктер қалыптастырады, әртүрлі
дәуірлер мен халықтардың мәдени өзгерістерін
зерттейді және сипаттайды.

9. Мәдениеттану курсының негізгі мақсаты мен міндеттері

мәдениеттің құбылысы мен мәнін түсіну
мәдениет генезисін талдау
мәдени-тарихи
парадигмаларды
қалыптастырудағы
қоғамдық институттардың орны мен рөлін анықтау
мәдениеттер
типологиясының әмбебап принциптерін
көрсету
мәдени білімнің дамуының негізгі кезеңдерін қарастыру
ұғымдық аппаратты меңгеру
әлемдік мәдениет жетістіктерін зерттеу
жекелеген қауымдастықтардың, өркениеттердің, этникалық
топтардың, ұлттардың мәдениеттерінің ерекшеліктері
әлеуметтік-мәдени коммуникацияның негізгі жолдарын
зерттеу

10. Мәдениет теориясы

Мәдениеттің мәнін, құрылымын, атрибуттары
мен функцияларын әлеуметтік құбылыс ретінде
зерттейді
Ұғымдық аппаратты құрайды
Мәдениеттің әмбебап, жалпы заңдылықтары мен
категорияларын зерттейді
Жеке мәдениеттердің даму заңдылықтарын
қарастырады.
Ол мәдениеттің әлеуметтік статикасы мен
әлеуметтік динамикасын қамтиды.

11. Мәдениет философиясы

мәдениет туралы ғылым адамның
әлемдегі өзін-өзі анықтау тәсілі ретінде
Ол белсенділік, кеңістік, уақыт, табиғат,
еркіндік, т.б категорияларды зерттейді.
Мәдени процестердің диалектикасы мен
динамикасын, төл мәдениеттерді
өзгертудегі мәдени байланыстардың
рөлін зерттейді.

12. Мәдениет антропологиясы

Адам мен мәдениеттің қарым-қатынасын, жеке
тұлғаның рухани дүниесінің қалыптасу процестерін
зерттейді.
Тұлғаның әлеуметтенуінің, аккультурациясының,
инкультурациясының негізгі түйінді тұстарын
анықтайды.
Мәдениеттің этникалық және аймақтық
ерекшеліктерін талдайды

13. Мәдениет социологиясы

Мәдениеттің басқа қоғамдық құбылыстар
арасындағы орнын анықтайды
Мәдениеттің белгілі бір әлеуметтік ортадағы
қызмет ету және даму ерекшеліктерін
көрсетеді
Мәдениеттің барлық әлеуметтік жүйелерге
әсерін ашады

14. мәдениет тарихы

Әр дәуірдің, халықтардың елдерінің мәдени
дамуының сабақтастығының нақты процесін
зерттейді.
Әр түрлі халықтардың мәдени мұрасы,
құндылықтары мен өмір сүру нормалары,
идеалдары мен рәміздері туралы білімдерін
қалыптастырады.
Мәдени құбылыстардың шығу тегін, шығу тегін,
таралу процесін зерттейді.

15. Қолданбалы мәдениеттану

Әлеуметтік өзара әрекеттестіктің әртүрлі салаларында
қолдануға бағытталған мәдени танымның
концепцияларының, әдіснамалық принциптерінің,
әдістері мен танымдық процедураларының
жиынтығы.
мәдени ерекшеліктерді бейнелеу, мәдени
бірегейліктің психикалық бағдарламаларын әзірлеу
Қоғамның мәдени өмірінің ұйымдастырылуы мен
технологиясын зерттеу. Мәдени саясатты дамыту –
мәдениеттану заңдары және оның салдары
Әлеуметтік-мәдени динамиканың диагностикасы мен
болжамы ерекше орын алады.

16. Мәдениетану әдістері

Диахрондық – мәдени-тарихи құбылыстардың,
фактілердің, оқиғалардың пайда болуы мен
жүруінің хронологиялық тізбегі.
Синхрондық – белгілі бір даму уақытындағы
бірнеше мәдени типтердің жиынтық талдауы.
Салыстырмалы-тарихи – мәдени кешеннің
көптеген ерекше немесе айырықша құбылыстарын
тарихи контексте салыстыруға және олардың
мәніне енуге мүмкіндік береді.
Құрылымдық-функционалдық – зерттелетін
мәдениет объектісін оның құрамдас бөліктеріне
ыдырату және олардың арасындағы ішкі
байланысты, шарттылықты, байланысты анықтау.

17. қорытынды

мәдениеттану – мәдениеттің жүйе ретінде
дамуының ең жалпы заңдылықтарын зерттейтін
гуманитарлық пән.
Мәдениеттану тарихи-гуманитарлық білімдерді
жүйелеуге, қоғамдық өмір құбылыстарын
біртұтас мағыналық контексте түсінуге, көптеген
мәдениеттерден тұратын әлемдік өркениеттің
бірлігі мен тұтастығын ашуға көмектеседі.

18. Мәдени білімнің құрылымы

Теориялық
мәдениеттану – мәдениеттің
инвариантты үлгілерін құру
Тарихи (эмпирикалық)
мәдениеттану –
нақты даму процестерін зерттейді

19. Негізгі принциптер

Мәдени-тарихи принцип:
құбылыстарды, фактілер мен оқиғаларды барлық
әлеуметтік-мәдени жағдайлар (экономикалық, саяси,
әлеуметтік, діни, моральдық-психологиялық және
т.б.) контекстінде қарастыру.
Тұтастық принципі:
құбылыстардың, оқиғалардың және фактілердің
барлық алуан түрлілігін қамтитын кез келген мәденитарихи кезеңді зерттеу.

20. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

Введение в культурологию: Курс лекций / Под ред.
Ю.Н. Солонина, Е.Г. Соколова. СПб., 2003. 167 с.
Кармин А.С. Основы культурологии. Морфология культуры. СПб.
1997.
Культурология:
Учебник
для
студентов
тех.
вузов/
Н.Г.Багдасарьян, А.В. Литвинцева и др. М., 2005.
Культурология: Учебник для студентов Вузов / Г.В.Драч. Ростов
н/Д. 1999. 608 с.
Поликарпова В.А. Введение в культурологию. Учебное пособие.
Таганрог, 2000. 260 с.

21.

Назар
аударғаныңызға
рақмет