Медицина және қоғамдық денсаулық сақтаудағы ғылыми зерттеу әдістерінің жіктелуі

1.

С.Д.АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА
УНИВЕРСИТЕТІ
КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ
МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ
ИМЕНИ С.Д.АСФЕНДИЯРОВА
Кафедра: Қоғамдық денсаулықты сақтау
Тақырыбы: Медицина және қоғамдық
денсаулық сақтаудағы ғылыми зерттеу
әдістерінің жіктелуі
Орындаған: Қасымалиева Ф.Б.
Қабылдаған:
Топ: 12-001-02
Факультет: ҚДС

2.

Жоспары
I.
Медицинадағы және қоғамдық денсаулық сақтаудағы
ғылыми әдістердің жіктелуі.
II.
Медицинадағы ғылыми зерттеулердің статистикалық
әдістері.
III. Медицинадағы ғылыми зерттеулердің социометрлік
әдістері.
IV.Медицинадағы
ғылыми зерттеулердің
эпидемиологиялық әдістері.
V.
Медицинадағы ғылыми зерттеулердің клиникалық
әдістері.
VI.Пилоттық зерттеулердің ережесі мен тағайындалуы.

3.

Классификация – зерттелетін пәннің зерттеушіге
қажетті маңызды белгілері бойынша түрлі
топтарға бөлу (әсіресе, биология, геология,
география, кристаллогрфия, т.б. ғылымдардың
түрлі бөлімдері).

4.

Әдіс (метод) дегеніз –әр ғылымның тек өзіне ғана тән арнаулы зерттеу жолы,
амалы. Яғни ол –әр ғылымның өз нысанын теориялық тұрғыдан зерттеуде
қолданылатын амал-тәсілдердің жиынтығы. Мысалы: биология ғылымында –
биологиялық әдіс, тіл ғылымында –структуралық әдіс деген сияқты.
Әдіснама (методология) –жаратылыс пен қоғам өміріндегі құбылыстардың
зерттеудің, танып-білудің, түсіндірудің жалпы ғылымдық, философиялық
бағыт-бағдарын, жолын көрсетеді. Мысалы: бұрынғы Кеңес Одағындағы
мұндай әдіснамалық принцип –тарихи материализм немесе маркстік
диалектика деп аталынған.
Тәсіл (прием) –ол бір әдістің ішіндегі одан гөрі майдарақ, одан гөрі нақтылау
келеген іс жүргізу амалы. Тәсіл қажетті материалды қалай жинауды, қалай
сұрыптауды, қалай топтап жіктеуді айқындап береді.

5.

I.
Медицинадағы және қоғамдық денсаулық
сақтаудағы ғылыми әдістердің жіктелуі
зерттеудің клиникалық әдістері
медициналық (санитарлық)
статистика әдістері
эпидемиологиялық әдістер
эпидемиологиялық әдістер

6.

Ғылыми зерттеулердің кезеңдері
Дайындау
Ғылыми-зерттеу
Іске асыру
Қорытынды

7.

II. Медицинадағы ғылыми зерттеулердің статистикалық
әдістері
1. Салыстырмалы мәндерін есептеу
2. Орта шамаларды есептеу
3. Варияциялық қатарларды талдау
4. Динамикалық (уақытша) қатарларды талдау

8.

С.Д.АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ
КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ
УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ С.Д.АСФЕНДИЯРОВА
ҚОҒАМДЫҚ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ КАФЕДРАСЫ
1. Салыстырмалы мәндерін есептеу
Экстенсивті коэффициенттер бөліктің бүтінге
қатынасын сипаттайды, яғни 100% деп қабылданған
бүтіндегі бөліктің үлесін (үлес мөлшерін), пайызын
анықтайды.
Статистикалық жиынтықтың құрамын сипаттауға
қолданылады. Мысалы: барлық аурулардың арасындағы
тұмау
аурушылдығының
үлес
мөлшері
(үлесі);
жұмысшылардағы жалпы жарақаттанулар арасындағы
өндірістік
жарақаттанудың
үлесі
(өндірістік
жарақаттанулар санының жалпы жарақаттанулар санына
қатынасын 100%-ға көбейту).

9.

Интенсивті коэффициенттер
құбылыстардың өздері тараған ортадағы жиілігін көрсетеді
(таралу деңгейін).
Практикада оларды халық денсаулығын, медициналықдемографиялық процестерді бағалау үшін қолданады.
Мысалы: 100 жұмысшыға шаққанда уақытша еңбекке
жарамсыздықпен аурушылдық жағдайларының саны; 100
тұрғынға шаққанда гипертониялық аурумен аурушылдық
саны; 1000 адамға шаққанда туылғандар саны).

10.

Арақатынас
коэффициенттері
жиынтықтардың қатынасын сипаттайды.
екі
дербес
Медициналық көмекпен қамтуды (деңгейін және
сапасын) сипаттау үшін қолданылады: 10000 адамға
шаққанда ауруханалық төсектер саны; 10000 адамға
шаққанда дәрігерлер саны; 1000 адамға шаққанда егулер
саны
(егумен
қамтылғандар
санының
әкімшілік
территориядағы халық санына қатынасын 1000-ға көбейту).

11.

Абсолюттік шамалар жалпы жиынтықты сипаттауда
(халық саны, елдегі дәрігерлердің жалпы саны және
т.б..), сонымен қатар сирек кездесетін құбылыстарды
бағалауда (аса ауыр жұқпалы аурулар саны, даму
ақаулары бар адамдар саны) қолданылады.
Қорытынды шамалар қатыстық және орта болып
бөлінеді.
Қатыстық шамалар альтернативті белгілерді талдауда
қолданылады.

12.

2. Орта шамалар - бұл өзгермелі вариабельді
белгілерімен біртекті жиынтықтың сандық жалпылама
сипаты.
Олар физиологиялық көрсеткіштерді (пульстің,
тыныстың, АҚ орташа жиілігі), физикалық даму
параметрлерін (18 жастағылардың орташа бой
ұзындығы, дене салмағы), санитарлық-гигиеналық
сипаттамаларда (бір адамға келетін орташа тұрғын
алаңы, 1 мл-гі бактериялардың орташа саны),
медициналық қызметтің сандық сипатын (сағатына
келушілердің орташа саны, жыл бойғы орташа
төсекті пайдалану) сипаттауда қолданылады.

13.

3. Варияциялық қатарларды талдау
Орта шамаларды есептеу үшін вариациялық қатар құру
қажет.
Вариациялық қатарлар былай бөлінеді:
1) жай және өлшемді;
2) топтастырылған және топтастырылмаған;
3) ашық және жабық;
4) бірмодальды және мультимодальды;
5) симметриялық және симметриялық емес;
6) дискреттік және үздіксіз;
7) жұп және тақ.

14.

4. Динамикалық (уақытша) қатарларды талдау
Динамикалық қатар – бұл құбылыстың уақыт бойынша
өзгеруін көрсететін біртекті статистикалық шамалар қатары.
Динамикалық қатар абсолюттік сандардан (науқастар
санының өзгеруі), орта шамалардан (аптадағы лабораторлық
талдаулардың орта саны) және қатыстық шамалардан
(туушылдықтың, аурушылдықтың, жарақаттанудың,
дәрігермен қамтамасыз етілудің өзгеруі) тұруы мүмкін.
Динамикалық қатарды құрайтын сандар қатардың
деңгейлері деп аталады.

15.

III . Медицинадағы ғылыми зерттеулердің
социометрлік әдістері.
Социометриялық әдіс –шағын әлеуметтік топтардың
тұлғааралық қатынастар арқылы әлеуметтік ақпарат
жинау әдісі.
«Социометрия» термині екі латын жұрнақтарынан
құралған : socius – серіктес, жолдас, әріптес және
metrim – өлшеу. Алғаш бұл термин XIХ ғасырдың
аяғында қолданыла бастаған.

16.

Социометриялық әдістер
Социологиялық сұрау
Интервью
Анкета
Тестілеу
Хронометраж
Респондетпен тікелей немесе
жанама сұрақ-жауап диалогы
сұхбаттасушының нақты жоспары
бойынша сұрақ қойып респондентпен
ангімелесу әдісі
бірқатар сұрақтар қойып, олардан
жауап алатын пікір сұрау парағы
(англ. test -тексеру) қысқа, уақыт
жағынан шектеулі сынақтарды
атайды
(грек. chronos —
уақыт және metreo — өлшеу)
жұмысқа кететін уақытты анықтайды

17.

IV. Медицинадағы ғылыми зерттеудің
эпидемиологиялық әдістері
Эпидемиологиялық тексеру
мен бақылау
Берілу көзін, жұқтырған адамдарды
анықтау үшін қолданылады
Аналитикалық
дигностикалық болжауды бағалау үшін
тексеру жүргізу
Эксперименталдық
эпидемиологиялық әдістер
тек кейбір жақтарын зерттеуге
қлоданылады, өйткені оны толық түрде
жасауға болмайды
Математикалық үлгілеу
Әдістердің барлық түрлерін қолданғанда
эпидемиялық процестің көрінісін
байқауды
Статистикалық зерттеу әдістері
Сырқаттанушылықтың негізгі
көрсеткіштері және оны есептеу әдістері

18.

V. Медицинадағы ғылыми зерттеулердің
клиникалық әдістері
Клиникалық зерттеу – аурулардың алдын алу,
диагностикалау және емдеу құралдарының, әдістері мен
технологияларының қауіпсіздігі мен тиімділігін анықтау
немесе растау үшін сынақ жүргізілетін тұлға ретіндегі
адамның қатысуымен жүргізілетін зерттеу.

19.

Медицинадағы ғылыми зерттеулердің
клиникалық әдістері
Соматометриялық
Дене салмағы, бойы, жасы, жалпы
қарап тексеру жатады
Зертханалық зерттеу әдістері
мысалы: туберкулезде қақырықты
зерттеу
инструменталдық
Флюография,томография, т.б
функциональды диагностика
электрокардиография (ЭКГ); УДЗ

20.

VI. Пилоттық зерттеулердің ережесі мен
тағайындалуы
Пилотные исследования проводятся с целью поиска
дополнительных фармаколо- гических свойств ЛС у больных.
В ходе этих исследований выявляется необходимость
дальнейших контролируемых исследований в этом
направлении.

21.

Зерттеу процесі барысында төмендегідей интерғылыми
әдістер қолданылады
эксперттік бағалау
эксперттің немесе
эксперттердің тұжырымдары
мен ойлары
ретроспекция
әртүрлі уақыт кезеңдеріндегі
дамуының динамикалық
қатарын зерттеу
модельдеу
объектілерді жеңілдетілген
түрінде бейнелеу

22.

Зерттеу процесі барысында төмендегідей
интерғылыми әдістер қолданылады
интерполяция
құбылыстардың динамикалық
қатарында көрінбейтін, бірақ
осы қатар мүшелерінің
арақатынасын ашу негізінде
параметрлерді, функцияларды,
көрсеткіштерді табу
экстрополяция
жасалған заңдар мен
тұжырымдардың бақылау
аймағынан басқа аймаққа
ауысуы

23. Құжаттарды талдау

*
* Құжаттарды талдау - нақты ғылыми-зерттеу мәселесін,
әлеуметтік құбылыстар мен процестерді зерттеу үшін
құжаттарды пайдаланылатын әдістемелік әдістер
жиынтығы