Сыртқы орта факторларының адам организіміне тигізетін әсері

1. Сыртқы орта факторларының адам организіміне тигізетін әсері.

Қазақстан
Республикасының
Денсаулық Сақтау
Министрлігі
Оңтүстік Қазақстан
мемлекеттік
Фармацевтика
академиясы
Kафедра: Морфологиялық және физиологиялық пәндер
дене шынықтыру валеологиямен кафедрасы
Сыртқы орта факторларының адам
организіміне тигізетін әсері.
Орындаған: Алтынбекова А.
Тобы: 201 Б КДС
Қабылдаған: Досыбаев Б.

2. Жоспар

Сыртқы ортаның ағзаға әсері
Себеп және жағдайдың ауру дамуындағы ролі
Ауру дамуына ықпал ететін жағдай
Ауру дамуының себептері

3. Кіріспе

Дерт туындататын сыртқы ортаның ықпалдары
механикалық, физикалық,химиялық,биологиялық және
әлеуметтік болып ажыратылады.Бұл ықпалдар жиі бірігіп
әсер етеді.Мәселен,механикалық жарақаттардың
нәтижесінде дамитын қан кетулер қоршаған ортаның
температурасымен ,оның химиялық заттармен немесе
иондағыш сәулелермен ластанумен ,организмнің өзінің
жағдайларымен (жас
мөлшерімен,жынысымен.эндокриндік, иммундық
жүйелерінің ерекшеліктерімен )т.б. Көптеген
ықпалдарлдың бірігіп әсер етуімен қабаттасады.

4. Аурудың полиэтиологиялық түсінігі туралы

Аурудың себебі болып сыртқы орта факторларының
қандай да бір түрі болуы мүмкін- механикалық, физикалық,
химиялық, биологиялық, психикалық және тамақтанудың
бұзылуы. Осы алты фактордың біреуі аура себебі бола алады,
егерде ол сапасы бойынша адекватты емес немесе саны
бойынша күш әсері ерекше болса(мысалы,жоғары немесе өте
төменгі фактор, жарықтың ашықтығы). Сыртқы ортаның әдетті
физиологиялық фактор әсерінің сандық өзгерісі жаңа сапалық
мәнді береді, және организм үшін ауру тудырушы болып
табылады(судың көп мөлшердегі мәселесі, ас тұзы,
витаминдердің көптігі және т.б.) Ауру себебі, бірінші ретті
зақымдай отырып осы ауруға тән арнайы ерекшелік бере
отырып, ауру тудырады. Көптеген аурулардың дамуы мен
патологиялық процестердің ағымы себепші фактордың
қатысуынсыз өзің-өзі дамиды.

5. Аурудың сыртқы және ішкі себептері туралы түсінік.

Ауру тудырушы шарттармен себептердің арасындағы
байланыс.
Қандайда бір шартсыз ауру себебі әсер ете алмайды.
Ол өзінің организмге деген ауру тудырушы әсерін шарттар
комплексімен қосыла отырып ғана көрсете алады.
Патологиялық процесті тудыруда шарт пен себептің манызы
әртүрлі. Шарт белгілі бір дәрежеде кездейсоқ болады. Әр
ауруда себеп бір, ал шарттар комплексі әртүрлі. Басқа сөзбен
айтқанда шарт ауру тууымен тығыз, маңызды байланыста
болады. Шарт аурудың тууына және оның болу- болмауын
анықтайтын ішкі және сыртқы орта факторларының
қосындысы. Аурудың күрделі комплексті этиологилық себепбұл олсыз ауру тумайтын жалғыз маңызды фактор. Шарт
себептің әсерін жоюы мүмкін, бірақ оның орнын ауыстыра
алмайды.

6.

Механикалық фактор
Жарақат — сыртқы жағдайдың әсерінен орган мен тін қызметінің
бұзылуы. Жарақат әр түрлі жағдайдың (химия, физика, механикалық,
т.б.) әсерінен пайда болады. Осыған байланысты Жарақат бірнеше
түрге бөлінеді:
1) механикалық Жарақат — сыртқы күштің әсерінен пайда
болады. Бұған, көбінесе, жара, буын шығу, сіңір созылу, қан кету, қан
құйылу, т.б. жатады;
2) термикалық Жарақат — жоғары не төмен температура (үсу,
күйік), электр тогы, рентген сәулелері әсерінен;
3) химиялық Жарақат — қышқыл, сілті, улы заттардың әсерінен;
4) биологиялық Жарақат — бактериялық уланудың (токсиндердің)
әсерінен;
5) психикалық Жарақат — орталық жүйке қызметінің бұзылуынан
(кенеттен қатты қорқу, шошу, қайғы, т.б.) болады. Жарақат жедел
және созылмалы түрде өтеді. Жедел Жарақаттың (қан құйылу, қан
кету, т.б.) әсерінен адам өліп кетуі мүмкін. Ал созылмалы түрінде
тіннің қажалуы (сүйел пайда болу) оған не органға үнемі сыртқы
күштің әсер етуінен болады. Соның нәтижесінде тін, орган басылып
жаншылады. Жарақат алу ірі өндіріс орындарында (зауыт, комбинат,
т.б.) жұмыс істейтін жұмысшылардың, спортшылардың, әсіресе,
мектеп жасындағы балалардың арасында, сондай-ақ, көлікте, қарулы
күштерде жиі кездеседі.

7.

8. Электр жарақатының негізгі патогенді факторлары

Электр жарақатының патогенезі токтың кірген және шыққан
жерлеріндегі жергілікті өзгерістерден және жалпы организмнің
реакциясынан түзіледі. Жергілікті өзгерістер: электротермиялық,
электрохимиялық және электр тогының электромеханикалық әрекеттері
негізделеді.
Организмге электр тогымен жалпы әсер еткенді нервтік, жүрек –
тамыр жүйесінің, тыныс алумен басқа органдардың жүйелердің бірқатар
өзгерістер болады. Сезімтал нервтерді қайта электор тогынмен әсер
еткенде, аз уақыттық артериальды және венозды қанның қысымы, жүрек
ритмі күшейеді ентігу пайда болады тыны салу бұлшық еттері мен сөйлей
иелінің тез тыныс алуды қиындататын спазмды уындатады. Тез арада
ОЖЖ-ның тежелуі жүредіжәнеде осы кезде естен тану, белгілі көлемде
қан қысымы төмендейді, тыны салу қиындайды немесе біраз уақытқа
тоқтап қалады. Бұл өлімнің негізгі еренелігі болып қайта тірілу болып
саналады. Электр тогымен зақымданған науқастың тоқтап қалуынаң
себебі болып тыны салу орталығының зақымдалуынан болады ал
гипоксия жүрек қарыншаларының фибриляциясынан және ми
тамырының қысылуынан болады. Жүректің тоқтауы қарыншалардың
фибрилляциясынан нервтің тітіркенуінен және коронарлы тамырлардың
қысымуынан болады.

9.

Адамды ток ұрғанда термиялық, электралиттік,
биологиялық әсер етеді.
Токтың термиялық әсері – дене терісінің әр
жерінің күюі, қан тамырларының, нерв жүйелерінің
қызуымен (көтеруімен) байланысты
Электролиттің әсері – қанның және организмнің
басқа да сұйықтарының ыдырауына байланысты,
оның физикалық құрамының бұзылуын туғызады.
Токтың биологиялық әсері – ағзаның тірі
жасушаларының қызуы нәтижесінде, адам буындары
тартылып, жүрек, өкпе қысылады, нәтижесінде қан
айналу мен тыныс алу мүшелерінің жұмысы
нашарлайды, тіпті олар жұмысын тоқтатуы да мүмкін.

10.

11.

12. Қауырт сәулелік ауру және дамуының периоды

Сәулелік ауру – организм тіршілігінің өткір бұзылуы, ионданған
сәулеленірудің әр түрлі жалпы зақымдаушы әсерінен дамитын және де
радиоактивті заттардың дене ішіне түсуінен болады.
Қауырт сәулелік аурудың 4 клиникалық периодың ажыратады; алғашқы
серпілістер сатысы, жалған сатысы, аурудың айқындалу сатысы, сауығу
сатысы.
Алғашқы серпілістер сатысы. Қысқа мерзімді лимфопения мен
лейкоцитоз. Гипофиз – адреналды жүйенің әсерленуі. Ауыр жағдайларды
сәулелік шок болуы мүмкін.
Жалған сәуелік сатысында бірнеше сағат, бірнеше жетіге дейін
созылады. Ауру белгілердін жоғалуы, нерв жүйесінің шеттен тыс қозуы. Қан
жасаудын тежелуімен байланысты, қанның өзгерулері. Аурудын айқындау
сатысы бірнеше күннен 2-3 аптаға дейін созылады. Қан жасалудың тежелуі
қарқынды. Организмнің инфекцияға қарсы туруының төмендеуі.
Геморрагиялық синдромнің әртүрлі көріністері. Дәп осы қан кету, қосылған
инфекция және т.б. асқынулар жатады. Сауығу сатысы немесе қалпына келу.
қан жасаудың қалпына келуі. Зат алмасудағы өзгерістерді қалпына келтіруі.
Толық жазылуы немесе кейбір жерлерде қалдықты көріністер әйгіленеді.
Созылмалы түрге ауысуы мүмкін.

13.

14.

Балалар да радиацияға өте
сезімтал келеді. Аз ғана рациация
мөлшері баланың дамуын және
суйектерінің өсуін тежейді.
Тек қана бірнеше апта бойы
жиналған 10гр.радиацияның өзім
жас ағзаны бұзуға жеткілікті.
Егер жас баланың миы
сәулеленуге ұшыраса, ол өз
кезегінде баланың ойлау
қабілетінің төмендеуіне және
әлсіздіке әкеледі.
Егер ана құрсағындағы 8-15
апталық шарананың миы
сәулеленсе, сәби дүниеге ой
қабілеті төмен,есуас болып келеді.

15.

Ұрықжолда
с арқылы
анасынан
баласына
Ингаляция
дем алу
барысында
Химиялық
заттардың
ағзаға енуі
Абсорбция
Тері немесе
көз арқылы
Тамақ
қабылдау
кезінде

16. Атмосфералық қысымның өзгеруінің патогенді әсері

Адам атмосфералық қысымның төмендеуі кезінде ауру
тудартын әсерін, герметикалық емес ұшу аппаратымен жоғарға
көтерілуі кезінде және тауда сезеді. Лабораторияда мұндай әсерді
баррокалирада ауаны жасанды азайту арқылы алуға болады.
Барокамерада су астындағы жұмыстарда, сүңгулік жұмыстарда,
кессонда, адамның атмосфералық қысымның жоғарғы патогенді
әсерге шалдығады.
Атмосфералық қысымның төмендеген жағдайда ауру
тудыратын ауадағы оттегіні алатын парциольды бағыттың
төмендеу. Космостық және ультракүлген сәулелер, сонымен қатар
атмосфералық қысымның төмендеу факторы әсер етеді.
Атмосфералық қысымның тек ғана төмендеуімен байланысты
комплекс көрінісі декомпрессия синдромы деп аталынады. Осының
негізден оның кепесі механизмдегі:
Олардың жабық және жабырлай қабың қуыстардағы үйлесімді
қысымның көбею және газдардың кеңеюі, рецепторлар белгілі
қозумен байланысты.

17.

Биологиялық фактор
Вирус жұққан адам — вирус тасымалдаушылар,
ЖИТС-пен ауырған адамдар инфекция жұқтыру көзі
болып табылады. Ешқандай ауру белгілері
байқалмайтындықтан әсіресе вирус
тасымалдаушылар өте қауіпті. Вирус көп мөлшерде
қанда, спермада, қынап кілегейінде, емшек сүтінде
болады. Көз жасында, жұлын сұйығында, сілекейде
өте аз мөлшерде болуы мүмкін. Жұғу жолдары.
Медицинада дәлелденуі бойынша, ЖИТС-тің қазіргі
кезде негізгі жұғу жолдары мынадай:
— жыныстық қатынас;
— вирустың бірден қанға түсуі (әртүрлі
инъекциялар жасаған кезде т. б. жағдайларда);
— анасынан нәрестеге жұғу арқылы

18.

Шудың немесе жағымсыз дыбыстардың адам
психикасын елеулі әсер ететіні бәрімізге мәлім нәрсе.
Мысал үшін, сәби емізген ана рок музыка тыңдап
отырса сут шықпаған, ал классикалық әуен тыңдаған
ана сәбиін кушті емізеді екен, яғни сүт 20 %-ға көбейеді
екен.
Шуыл әрекеті адам организміне 2 бағытта әсер етеді
екен.
1)Спецификалық – шуға тән.
2) Спецификалық емес-шуға тән емес, жалпылама.

19.

Музыкальные
инструменты
Внутренние органы
Оптимальное время
воздействия
Гитара
Легкие
3ч. ночи-5 ч. утра
Флейта
Печень
1-3 ч. ночи
Гобой
Сердце
11-13 ч. дня
Арфа
Желчный пузырь
23 ч вечера-1 ч. ночи
Труба
Поджелудочная
железа
9-11 ч. утра
Клавишные
инструменты
Желудок
7-9 ч. утра
Саксофон
Почки
17-19 ч. вечера
Скрипка
Тонкий кишечник
13-15 ч. дня
Губная гармонь
Толстый кишечник
5-7 ч. утра

20. этиология

Этиология – себеп туралы ғылым (aitia-себеп,
logos-ғылым). Медицинада этиология – аурудың
себебі, пайда болу жағдайы, дамуы туралы ғылым.
Сыртқы Этиологиялық себептерге: түрлі жарақат,
температура, атмосф. қысымның өзгеруі, сәуле
және электр энергиясының әсері, органик. және
органик. емес улар, микробтар, вирустар, зат
алмасудың бұзылуы (ашығу, витамин жетіспеушілік,
құнарсыз тамақ, т.б.) жатады

21.

Этиология деп ауру туындатқан себепкер ықпалды
түсінеді.Ауру көптеген ықпалдардың әсер етулерінен
дамиды.Себепкер ықпал-деп ауру дамуына міндетті болатын
және сол ауруға ғана тән арнайы симптомдарды айқындайтын
ықпалды айтады.Барлық ауру туындататын себепкер ықпал
деуге болады.Экзогендік себептерге ,яғни сыртқы орта
факторларына біз физикалык(ыстық немесе суық
температуралар,иондағыш сәулелер,электр
соққы,электромагниттік толқындар,барометрлік қысым
т.б.),механикалық (жарақат,жаншылу, созылу
т.с.с)химиялық(улы химиялық заттар мен газдар,ауыр
металдар,гербицидтер мен пестицидтер) биологиялық
(микроорганизмдер, вирустар,қарапайым жәндіктер)факторлар
жатады.Осы ықпалдар негізінде адам организмінде түрлі
морфологиялық ауытқулар болады.Сонымен қатар организм
сыртқы орта факторларына икемделу-бейімделу тетіктерімен
жауап бере алады.Сайып келгенде,аурудың этиологиясын адам
тәнінің жағдайларынан жеке дара ажыратып қарауға болмайды.

22.

Қорытынды
Қазіргі кезде адам организміне жағымсыз әсер
ететін заттар өте көп. Оның басты себептерінің
бірі- адам санасының дамуы. Өйткені адам
санасының дамуы арқасында көптеген
техникалық заттарды ойлап табуда, турлі
зерттеулер жүргізуде, фабрикамен зауыттар
салынуда. Осылардан шыққан үытты заттар ең
алдымен табиғатты, сосын адам организмін
улайды, ауруға шалдықтырады.
Сондықтанда, қандайда бір нәрсені ойлап таппас
бұрын оның келешектке тіршілікке қалай әсер
ететінін анықтап алу дұрыс деп ойлаймын.

23. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1.Ахметов Ж.В. Патологиялық анатомия. – Алматы.- 2003.
2.Ахметкалиев С.Е., Қамбаров Ж.А. Клиникалық патоморфологияға
кіріспе: Оқу құралы. – Ақтөбе: Ақтөбе медициналық академиясы.
С.5-34.
3. Хасенова К. Патологиялық физиологиядан дəрістер жинағы. –
Түркістан, 2005.
4. Струков А.И. Патологиялық анатомия: медициналық жоғары оқу
орындардың студенттеріне арналған оқулық/ Струков А.И., Серов В.В.
– Ақтөбе. Жалпы білімі– 2-ші бас.-2010.-350 б. Перевод на казахский
Айткулова М.Т.
5. Струков А.И. Патологиялық анатомия: медициналық жоғары оқу
орындардың студенттеріне арналған оқулық/ Струков А.И., Серов В.В. –
Ақтөбе. II бөлімінің 1-ші кітабы: жеке аурулар білімі. – 2-ші бас. - 2010.-338
б. Перевод на казахский Айткулова М.Т.