Дисперсиялык талдаудын бір факторлы параметрлік емес үқсастығы критерий - Крускал Уоллис критерийі

1.

2.

Жоспары:

3.

Дисперсия
бұл әртүрлі факторлардың әсерінен
туындайтын белгінің өзгергіштігі. Бұндай
факторлар жануар немесе өсімдік ағзасына
бір біріне тәуелсіз және әртүрлі күштермен,
ал кейде тіпті әртүрлі бағытта да әсер етеді.
Нәтижесінде осындай әсер етуден
өзгермелі белгі қандай-да бір белгілі
өзгергіштік шамасын тауып алады.

4.

Белгілер, әртүрлі себептердің әсерінен өзгергендіктен, результативті деп
аталады, ал себептерді, результативті белгінің немесе белгілерінің өзгеру
шамасын тудырғандықтан – факторлар деп аталады. Әрбір реттелетін
фактор сериялы түрде сыналады, яғни бірнеше топтардың бір бірінен
жекеленген түрінде болуы градация деп аталады. Факторлар латын
алфавитінің А, В, С, … бас әріптерімен, ал ескерілетін белгілер - Х, У, Z,
…арқылы белгіленеді. Градацияларды да факторларды белгілеген
әріптермен белгілейміз.
Мысалы, А факторының градациясы А1, А2, А3 арқылы және т.с.с.
белгіленеді. Сол немесе басқа фактордың градация саны тәжірибе шартымен
анықталады. Результативті белгілер де жеке градацияларға бөлінеді, яғни
реттелген факторлардың әсерімен сыналады.

5.

Біруақытта әсер ететін барлық факторлардың салдарынан болатын
өзгергіштікті, белгінің жалпы дисперсиясы деп атаймыз.
Жалпы дисперсия (Су) жіктелуі мүмкін:
әртүрлі ескерілген факторлардың әсерінен болған, факториалды (Сх) деп
аталатын дисперсияға
әртүрлі кездейсоқ (ескерілмеген) қалдық (Сz)
деп аталатын
факторлардың әсерінен болатын дисперсия.

6.

Краскел-Уоллиса критерийі бірнеше таңдамалылардың медиандарын
тексеруге арналған. Уилкоксона — Манна — Уитни критерийінің көпқырлы
жадпыланған түрі деп те қарастырылып келеді. Краскел-Уоллиса критерийі
рангілеуді жүзеге асырады. Басқаша атаулары: Краскела — Уоллистің Hкритерийі, Краскел-Уоллистің біржақты дисперсиялық талдауы (англ. Kruskal —
Wallis one-way analysis of variance), тест Крускала — Уоллиса (англ. Kruskal —
Wallis test). Краскел-Уоллиса критерийі параметрлік емес талдау әдісі болып
табылады.

7.

•Крускала Уоллис критерийі-бір уақытта екі, үш, төрт иаңдаулардың арасындағы
айырмашылықтарды бағалайды.