Investitsiya loyihalarini moliyalashtirish usullari va manbalari. 10 - mavzu

1.

10 - Mavzu: Investitsiya loyihalarini
moliyalashtirish usullari va manbalari
O’qituvchi: PhD. Ziyodilloyev Xushnud
Email: [email protected]
Tel: +998-99-931-74-42

2.

Reja:
Kirish
Investitsiya loyihalarini moliyalashtirishning mazmun - mohiyati
Investitsiya loyihalarini moliyalashtirishning ananaviy usullari
Investitsiya loyihalarini kreditlash usuli

3.

4.

Moliyalashtirish
Moliyalashtirish deganda - korxona va tashkilotlarni, turli
iqtisodiy dasturlarni va iqtisodiy faoliyat turlarini, qurilayotgan
obyektlar va qurilishlarni zarur bo'lgan moliyaviy resurslar
bilan ta'minlash tushuniladi.

5.

Eng asosiy masala
Mamlakatimizda investitsiya faoliyatini amalga
oshirishdagi eng asosiy masala – ularni moliyaviy
resurslar bilan ta'minlash, ya'ni moliyalashtirish
masalasidir.
Investitsiya faoliyatini moliyalashtirish mexanizmi o'z
mohiyatiga ko'ra - ikki muhim jihati bilan ajralib turadi.

6.

Birinchidan
mikrodarajada moliyalashning bozor mexanizmi amal
qiladi;
Ikkinchidan
makroiqtisodiy darajada davlatning iqtisodiy mexanizmi
ham mavjud bo'ladi.
Shu sababli investitsiya loyihalarini moliyalash faqat
olinadigan foyda motivlaridan (sabablaridan) tashqari
milliy iqtisodiy rivojlanish maqsadiga muvofiq
keladigan mezonlar bo'yicha ham baholanadi,

7.

Investitsiyalarni moliyalashtirish
Yalpi taIab muammosi muhimroq bo'lib, u ikki asosiy
tarkibiy tuzilma - iste'mol uchun va investitsiyalar
uchun xarajatlar masalasi muhim o'rinda turadi.
Yalpi talab taklifga muvofiq bo'lganda va to'liq bandlikni
ta'minlagan holdagina samarali bo'lishi mumkin.

8.

DavIat olib boradigan iqtisodiy siyosat
DavIat olib boradigan iqtisodiy siyosatning asosiy zaruriy
ahamiyati ham samarali talabni shakllantirishdan iborat.
Chunki sof bozor mexanizmining o'zi bajara olmaydigan
masalalarda davlatning aralashuvi zaruratga ayIanadi.
Samarali talabni shakllantirish masalasida - bu talabning
jamg'armalar hajmining kengayishi bilan qoplanadigan
investitsiya qismi g’oyat muhim ahamiyatga ega.

9.

2000-2015-yillarda yalpi ichki mahsulot va
yalpi ichki jamg‘armalar dinamikasi joriy
baholarda. (mlrd. so‘m)

10.

Bilib qo’ying!
Agar mamlakat miqyosida jamg‘armalar hajmi investitsiyalar
hajmidan ortsa, unda jamg‘armalarning investitsiyalardan
ortgan qismi mamlakat tashqarisiga chiqib ketishi mumkin,
ya`ni sof capital chiqimi 0 dan katta bo`ladi.
Agar jamg‘armalar va investitsiyalar orasida tenglik yuz
bersa, sof kapital chiqimi 0 ga teng bo`ladi.
Agar investitsiyalar hajmi jamg‘armalar hajmidan ortiq bo‘lsa,
unda kapitalning sof chiqimi 0 dan kichik bo`ladi, bu
mamlakatda kapital yetishmovchiligi yuz berayotganini
bildiradi.

11.

2000-2016-yillarda jamg‘arma va investitsiyalarning
yalpi ichki mahsulotdagi ulushi, (% da).

12.

Analysing
1. O‘zbekistonda jamg‘armalar hajmi yildan-yilga o‘sib
boryapti, bu iqtisodiyotda makroiqtisodiy barqarorlikni
ta`minlashda muhim omil hisoblanadi.
2. O‘zbekistonda jamg‘armalar va investitsiyalar o`rtasidagi
muvozanat ijobiy holatda, demak ushbu muvozanat ham
muhim makroriqtisodiy muvozanatlardan biri

13.

14.

15.

ya'ni
investitsiyalar iqtisodiy rivojIanishning asosiy omiliga
aylanadi va davlatning iqtisodiy siyosatida bu
masaIaga alohida e'tibor berilishi kerak

16.

Moliyalashtirish usullari

17.

Investitsiya loyihalarini
moliyalashtirish manbalari

18.

19.

Investitsiya loyihasini moliyalashtirish
usullari
Manba : Nosirov E.I., Dusmuhamedova M.D.
Toshkent moliya instituti

20.

Asosiy kapitalga o‘zlashtirilgan jami
investitsiyalar hajmi(mlrd. so‘m)

21.

22.

23.

Investitsiya faoliyatini
Investorlar, asosan, o’z mablag'lari hisobidan investitsiya
amalga oshirishga harakat qiladilar va o’z mablag'Iari
yetmaganda banklardan, korxonalardan hamda
subyektIardan qarz olishlari mumkin.
Shuningdek, ular obligatsiya va boshqa qimmatli qog'ozlar
chiqarishlari, davlat va mahalliy organlardan qaytarmaslik
sharti bilan mabIag'Iar olishlari mumkin.

24.

Masalan, Rossiya daviatida
Investitsiyalarni moliyaIashtirish quyidagi mablag’lar
hisobiga amalga oshiriladi:
1- investorlarning o'z moliyaviy resursIari va ichki xo'jalik
zaxiralari:
sof foyda, amortizatsiya ajratmalari,
fuqaro va yuridik shaxslar jamg’armalari
va boshqaIar;

25.

DAVOMI
investorlarning qarzga olgan moliyaviy mablag'lari (bank
kreditlari, budjet ssudalari va boshqalar);
jalb qilgan moliyaviy mablag'lari (aksiya va boshqa
qimmatli qog'ozlar chiqarishdan olingan mablag'lar);
qaytarishlik va qaytarmaslik asosida taqdim qilinadigan
budjet mablag'lari;
budjetdan tashqari jamg'armalar mablag'lari;
xorijiy investorlar mablag'lari

26.

27.

28.

Investitsiya loyihalarini moliyalashtirish
manbalarini to’rt guruhga ajratish mumkin
korxonalarning o'z moliyaviy mablag'lari (foyda,
amortizatsiya ajratmasi va boshqalar);
korxonalarning qarzga olgan moliyaviy mablag'lari
(obligatsiyali qarzlar, korxona, bank va budjet va
nobudjet fondlari kreditlari);

29.

Davomi
korxonalarning chetdan jalb qilgan moliyaviy mablag'lari
(aksiya sotishdan tushgan mablag’lar, huquqiy shaxslar va
fuqarolarning badallari)
budjetning investitsiya mablag'lari: (respublika va mahalliy
mablag'lari),
Yaponiyada investitsiyalash manbayining xuddi shunday
guruhlanishini ko'rish mumkin.

30.

31.

Investitsiyalari moliyalashtirish
Davlat o'zining iqtisodiy, ijtimoiy, ekologik, mudofaa,
huquqni himoya qiluvchi va boshqa funksiyalarini bajarishda
investitsiyalarni budjet mablag'lari hisobidan
moliyalashtirishni amalga oshiradi.
Davlat kapital qo'yilmalarni moliyalashtirishni amalga
oshirish orqali iqtisodiyotda tarkibiy qayta qurishga, sohalar
va hududlardagi rivojlanish tafovutlarini kamaytirishga,
yagona iqtisodiy muhitni vujudga keltirishga erishishi
mumkin.

32.

DavIat investitsiyalaridan foydalanish
DavIat investitsiyalaridan davlat korxonalari, shuningdek,
davlat dasturlarini amalga oshirishda qatnashuvchi yuridik
shaxslar foydalanishlari mumkin.

33.

Investitsiyalari moliyalashtirish
Budjet mablag'lari hisobidan moliyalashtirilayotgan
investitsiya loyihalarining iqtisodiy samaradorligini
baholashda har bir loyiha qatnashchisining manfaatlarini
ifodalovchi ko'rsatkichlarning asosiy baholash mezoni
bo'lib:
yalpi va milliy mahsulotning hamda
milliy daromadning o'sishi;
foydaning oshish hajmi;
turli xildagi ijtimoiy xizmatlar bahosining tushishi hajmi
hisoblanadi.

34.

Bozor iqtisodiyoti sharoitida
Investitsiya loyihalarini moliyalashtirishda jismoniy va yuridik
shaxslarning o'z moliyaviy mablag'lari ahamiyati katta.
Rivojlangan bozor iqtisodiyoti mamlakatlarida agar
investitsiya xarajatlarini moliyalashtirishning umumiy hajmida
korxona o'z mablag'lari hissai 60 foiz va undan yuqori
ulushga bunday xo'jaliklarda moliyaiashtirish darajasi yuqori
hisoblanadi.

35.

Fact
Hozir rivojlanayotgan mamlakatlar o’zini – o’zi
moliyalashtirish mablag’lari korxona moliyaviy
resurslarining 70 % ini tashkil qilsa: - uning
3/7 qismi taqsimlanmagan foyda,
4/7 qismi amortizatsiya ajratmasidir.