Monopol - definicja, znaczenie, przykłady

1.

MONOPOL
- DEFINICJA, ZNACZENIE, PRZYKŁADY

2.

MONOPOL –
DEFINICJA, ZNACZENIE, PRZYKŁAD
Y
Samo pojęcie monopolu stosowane jest w wielu
różnych dziedzinach. Oznacza czyjąś wyłączność,
jedyne prawo do czegoś.
Istnieje na przykład pojęcie: monopol
magnetyczny. To hipotetyczna cząstka
elementarna, która ma tylko jeden biegun
magnetyczny.

3.

CO TO JEST MONOPOL ?
Monopol to określenie rynku z jednym dostawca produktu lub
usługi, od którego uzależnieni są liczni odbiorcy. Taka firma
ustala wysokość cen, zakres produkcji. Nie ma konkurencji w
postaci innych przedsiębiorstw, dzięki temu może dyktować
warunki.
Struktury rynkowe z jedną dominującą firmą powstają z
różnych przyczyn. Np. tylko dane przedsiębiorstwo ma prawa
autorskie lub patent na konkretną produkcję, odpowiednie
regulacje prawne wyznaczają tylko jedną dominującą
instytucję do dostarczania danego przedmiotu lub usługi.

4.

FORMY MONOPOLU
Wyróżnia się różne formy monopolu, np.:
Monopol naturalny – występuje w sytuacji, kiedy ze względu na
warunki ekonomiczne, rodzaj dostarczanego dobra itp. jest
możliwe funkcjonowanie tylko jednego podmiotu (np. dostawa
gazu, wody).
Monopol prawny – jest efektem obowiązującego przepisu,
regulacji, dzięki którym dana jednostka otrzymuje prawo do
wyłącznego dostarczania towaru lub usługi.
Monopol wymuszony – to monopol na rynku uzyskany przez
przedsiębiorstwo, które doprowadziło do bankructwa konkurencji.

5.

FORMY MONOPOLU
Niektóre firmy mogą stosować nieuczciwe praktyki
(np. dumping), prowadzące do przejęcia monopolu na rynku i
funkcjonowania na niekorzystnych dla konsumentów zasadach.
W polskim prawodawstwie istnieje ustawa chroniąca przed
takimi działaniami – to Ustawa o ochronie konkurencji i
konsumentów.

6.

FORMY MONOPOLU
Istnieje także założenie określane jako czysty
monopol. Polega na tym, że w strukturze
rynkowej dominuje jedna firma, oferująca produkt i
nie ma żadnego bliskiego mu substytutu. Aby
firma dostawcza mogła zachować swój monopol,
powinny istnieć granice, uniemożliwiające rozwój
konkurencji (np. prawne, ekonomiczne). Warto
dodać, że w tym pojęciu z kolei zawiera się
monopol podaży (jeden sprzedający i wielu
kupujących) oraz monopol popytu (jeden kupujący
i wielu sprzedających).

7.

WADY I ZALETY
MONOPOLU
Monopol daje firmie możliwość kształtowania cen
sprzedaży i generowania wysokich zysków. Jeśli
jednak monopolista dominuje na rynku ze
względu na przykład na posiadany patent,
innowację technologiczną itd., musi uważać na
działania powstającej konkurencji. Bardzo szybko
mogą pojawić się substytuty wytwarzanego przez
monopolistę przedmiotu i wyprzeć go z rynku lub
zminimalizować jego znaczenie.

8.

WADY I ZALETY MONOPOLU
WADY
Brak postępu naukowego i
technologicznego
Obniżenie jakości produktów
Dyktaturą administracyjna,
Ustalanie ceny według
własnego uznania.
ZALETY
Wydawanie sporych nakładów na
utrzymanie pozycji monopolisty
Zwiększenie odporności na
kryzysy ekonomiczne
Zwiększenie produkcji przez co
możliwe jest zmniejszenie ceny
Łatwa zmiana członków
monopolów

9.

PRYKŁADY MONOPOLU
Do niedawna monopolistą był np. Netflix, czyli internetowa
platforma oferująca usługi typu VOD (Video on Demand), do
oglądania filmów, seriali, dokumentów itd. Obecnie mamy do
czynienia z nowo powstającymi wirtualnymi wypożyczalniami
plików video. Kolejne znane firmy dominujące (lub takie, które do
pewnego momentu dominowały w swojej branży) to np.
Microsoft
Google
Poczta Polska

10.

MONOPSON
Monopson to kolejny typ struktury rynku
Najprostszym sposobem pokazania czym jest
monopson jest przedstawienie go jako
lustrzanego odbicia monopolu. Na rynku mającym
strukturę monopolu istnieje tylko jeden producent i
wielu odbiorców. Natomiast w przypadku
monopsonu sytuacja jest odwrotna i istnieje tylko
jeden odbiorca dóbr lub usług i wielu producentów
dostarczających te produkty.

11.

MONOPSON
Przedsiębiorstwo o pozycji monopsonistycznej
wpływa na ceny czynników produkcji. Ponieważ ma
do czynienia z rosnącą krzywą podaży danego
czynnika, musi oferować wyższą cenę, aby
przyciągnąć większą jego ilość.
Koszt krańcowy dodatkowej jednostki czynnika
produkcji przekracza zatem jego cenę. Zwiększająca
ilość stosowanego czynnika produkcji,
przedsiębiorstwo musi się liczyć z tym, iż w ten
sposób podbija cenę płaconą wszystkim
zatrudnionym dotychczas jednostkom tego czynnika.

12.

ZRODŁO INFORMACJI
Encyklopedia Zarządania
Praca.pl
Encyklopedia Zarządania