Relyatsion ma‘lumotlar bazasini loyihalash

1.

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA
KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY
NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI
“ KI “ FAKULTETI 2-BOSQICH ” AKT “ 11-21 GURUH TALABASINING “ MA’LUMOTLAR
BAZASI “ FANIDAN TAYYORLAGAN AMALIY ISH 1
Bajardi:
Tekshirdi:
To’lanov.B
Bozorova.M

2.

Mavzu: Relyatsion ma‘lumotlar bazasini loyihalash
Reja:
1) Relyatsion model haqida tushuncha
2) Ma’lumotlar bazasining maqsadini aniqlash

3.

Eng kengtarqalgan model, relyatsion model, ma'lumotlarni jadvallarga ajratadi.
Har bir jadval ustunlar va qatorlardan iborat. Har bir ustunda biror obyektga oid
atributlar keltirilgan, masalan mahsulot narx, foydalanuvchi ismi yoki tug'ilgan
sanasi, pochta indeksi va hokazo. Bu atributlar birgalikda domen deb
ataladi. Jadvalning qatorlari esa aynan bitta obyekt(buyum, shaxs, joy) haqidagi
ma'lumotlarni saqlaydi.
Quyida biz Foydalanuvchilar haqida ma'lumot saqlash uchun Foydaianuvchiiar
jadvalini yaratdik.Jadvaladagi ID, ism, Famiiiya, Teiefon foydalanuvchining
attributlari hisoblanadi. Birgalikda esa attributlar domen deb ataladi.

4.

5.

MB bir nechta jadvallardan iborat bo’lishi tabiiy. Misol uchun Mahsulotlar haqidagi
ma'lumotlarni saqlash uchun alohida jadval, xaridor uchun alohida jadval. Mijozlar
uchun alohida jadval va hokazo. Biror jadvalni boshqa jadvlaga bog’lash uchun
jadval attributlaridan biri (yoki attriburtlar birikmasi) primary (asosiy) kalit etib
tayinlanadi. Boshqa jadvallar esa bu attributga foreign key deb murojaat qiladi.
Relational Model jadvallar o'rtasidagi munosabatlarni ham tartibga soladi. Masalan
mijozlar va ularsotib olgan mahsulotlar jadvali, yoki talabalar va ular o'qiyotgan
fanlar alohida jadvallarda saqlansada, ular o'rtasidagi munosabat relational model
yordamida ko'rsatiladi. Bunday munosabatlar one-to-one (birga-bir), one-to-many
(birga-ko’p) yoki many-to-many (ko‘pga-ko‘p) ko'rinishida bo’lishi mumkin.

6.

7.

Ma’lumotlar bazasini loyihalashda quyidagilarga e’tibor berish kerak
1. ma’lumotlar bazasining maqsadini aniqlash
2. Maʼlumotlar Bazasining tuzilishini rejalash
3. Jadvallar oʻrtasida munosabat

8.

Maʼlumotlar bazasiga har tomonlama qarashni unutmaslik kerak. Masalan, onlayn
doʻkon uchun baza yaratganda, bazaga mijoz sifatida, yoki sotuvchi sifatida
qarashingiz mumkin va bu ikkisi uchun bir hil maʼlumotlar turli koʻrinishda
koʻrsatilishi kerakligini hisobga oling.
1) Talablar va maqsdalarni aniqlash uchuh quyidagi qadamlarni bajarish mumkin:
2) Bazani ishlatadigan odamlardan intervyu oling
3) Hisob-fakturalar, ish jadvallari, so’rovnomalar kabi biznes hujjatlarni tahlil qiling
4) Mavjud ma’lumotlar tizimlarini oʻrganing (shu jumladan jismoniy va raqamli
fayllar

9.

10.

Navbat ma’lumotlar bazasiga kiritilishi kerak bo’lgan barcha maʼlumotlarni yig’ib,
ularni turlarga ajratish: shaxslar, joylar, buyumlar, talabalar, fanlar, hodisalar va
hokazo. Har bir turdagi maʼlumotlarning attributlarini ham aniqlab oling:
Xaridorlar
Ism
Manzil
Shahar, tuman, viloyat
E-pochta manzili
Telefon raqami
Mahsulotlar
Nomi
Narxi
Zaxiradagi miqdori
Buyurtma miqdori

11.

Buyurtmalar
Buyurtma ID
Buyurtmani qabul qilgan sotuvchi
Sana
Mahsulotlar
Miqdor
Narx
Jami
Keyinchalik bu ma`lumotlar bevosita MB jadvallarini shakllantirishda ishlatiladi.
Maʼlumotlarni imkon qadar mayda boʻlaklarga boʻling. Misol uchun, manzilni
shahar, tuman, viloyat qilib ajratsangiz, kelajakda MBdagi foydalanuvhchilarni
tuman, shahar yoki viloyat boʻyicha ajratib olishingiz qulay boʻladi.

12.

Adabiyotlar ro`yxati
1. В.П. Базы данных. Книга 2 распределенные и удаленные базы данных:
учебник.// Москва ИД «ФОРУМ» - ИНФРА-М. – 2018. – С 261.
2. Голицына О.Л. Базы данных: учеб. Пособие // – 4-е изд., перераб. И доп. –
М.: ФОРУМ: ИНФРА-М, 2018. – 400 с.
3. Мартишин С.А. Базы данных. Практическое применение СУБД SQL –и
NoSQL – типа для проектирования информационных систем: учеб. Пособие
// - Москва: ИД «ФОРУМ» - ИНФРА-М, 2019, – 368 с.
4. Rahul Batra. SQL Primer An Accelerated introduction to SQL Basics.// Gurgaon,
India. 2019. –P 194.
5. Поликов А.М. Безопасность Oracle глазами аудиториа: нападение и защита.
–Москва. 2017. –336 с.