Inklyuziv ta’limning huquqiy - me’yoriy asoslari

1. Mavzu: Inklyuziv ta’limning huquqiy-me’yoriy asoslari

2. Reja:

• Imkoniyati cheklangan bolalarni o’qitishning
huquqiy asoslari
• Imkoniyati cheklangan bolalar ta’limini tashkil etish

3.

Bugungi kunda Respublika bo‘yicha jismoniy yoki ruhiy
rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan bolalar uchun jami 86 ta
ixtisoslashtirilgan maktab va maktab-internatlarda 21,2
ming nafar, 21 ta sanatoriy turidagi maktab-internatlarda
6,1 ming nafar o‘quvchilar ta’lim-tarbiya oladi.
Shuningdek, uzoq muddat davolanishga muhtoj bo‘lgan
13,3 ming nafar o‘quvchilar uyda yakka tartibda o‘qitiladi.

4.

150 nafardan ortiq tibbiy-psixologik-pedagogik komissiya
va 1,3 ming nafardan ortiq pedagog xodimlar inklyuziv
ta’lim xizmatlariga o‘qitildi;
Pedagog xodimlarni qayta tayyorlash va malakasini
oshirish bo‘yicha ta’lim muassasalarining o‘quv rejalariga
ta’lim tizimiga inklyuziv amaliyotni tatbiq etishga doir 3 ta
o‘qitish moduli kiritildi;
2 ming nafardan ortiq alohida ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan
bolalar va ularning ota-onalariga inklyuziv ta’lim xizmatlari
tashkil etildi;

5.

Ta’lim tizimini joriy etish har doim ma’lum bir
qonun-qoidalarga, tamoyillarga va asoslarga
tayanishi lozim.
Toshkent, Samarqand,
Namangan, Xorazm va Surxondaryo
viloyatlarida 5 ta tajriba-resurs
markazi hamda 15 ta tajriba
maktablari tashkil etilib, ularga 800
nafardan ortiq bolalar qamrab
olindi.
Butun dunyo mamlakatlari,
jumladan O’zbekistonda ham
inklyuziv ta’limni amalga oshirish
bo’yicha turli qaror va qonunlar
ishlab chiqilgan.

6. Ta’lim to’g’risidagi qonunning yangi tahririga ko’ra, qonunga har bir bolaning ta’lim olishdagi teng huquqliligini ta’minlash,

har qanday diskriminatsiya va kamsitishlarning oldini olishga qaratilgan “inklyuziv ta’lim” tushunchasi
ham kiritildi. (2020-y)
O’zbekiston Respublikasi ta’lim to’g’risidagi qonunning 55-moddasida
rivojlanishda jismoniy yoki psixik kamchiliklarga ega bo’lgan bolalar ta’lim
olish huquqiga egadirlar deyiladi.
01
Inklyuziv ta’lim – (inklyuziya – inglizcha
inclusion- uyg‘unlashish) degan ma’noni
anglatadi
02
04
03
Barcha o’quvchilar uchun maxsus ta’lim ehtiyojlari va
individual imkoniyatlarning farqliligini inobatga olgan
holda ta’lim muassasalarida ilm olishda teng huquqlilikni
Профессор в.б. Ф.У.Қодирова
ta’minlashga hizmat qiladi,
Inklyuziv ta`limning siyosati turli xil ehtiyojli
bolalarni ta`lim olishini qo’llab, yaxshi hayot
ko`rinishiga imkon yaratadi.

7.

Nogironlarni umumta’lim tizimida
o’qitish masalalariga e’tibor berish
Respublikamizda 1996 yilda O’zbekiston
Respublikasi Xalq Ta’limi Vazirligi,
Respublika ta’lim markazi va
YuNESKO tashkiloti bilan hamkorlikda
respublika seminari o’tkazilishi bilan
islohotlar amalga oshirila boshladi. Shu
davrdan boshlab olimlar, maxsus ta’lim
tizimidagi rahbar xodimlari, pedagoglar,
umumta’lim mussasalarining rahbarlari
va nodavlat jamoa tashkilotlarining
nogironlar ta’limi ehtiyojini qondirishga
qaratilgan munosabatlari o’zgara
boshladi.

8. Inklyuziv talimning huquqiy asoslari

• Jahon miqyosida:
O’zbekiston miqyosida:
Inson huquqlari umumjahon
“Nogironlarni ijtimoiy himoya qilish
deklaratsiyasi(1948yil)
“Bolalar huquqlari to‘g‘risida”gi konvensiya
“Nogironlar huquqlari to‘g‘risida”gi deklaratsiya
(1975 yil)
“Ta’lim hamma uchun” umumjahon deklaratsiyasi
(1990 yil)
“Talim to‘g‘risidagi” Qonun (2020yil)
“Ta’lim hamma uchun” Milliy dastur
rejasi (2003yil)
“Imkoniyati cheklangan bolalar va
Salamanka Bayonoti (1994 yil)
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi
(1992yil)
(1989 yil)
Dakar deklaratsiyasi
to‘g‘risida”gi Qonun (1991 yil)
(2000 yil)
o‘smirlar uchun inklyuziv talim muvaqqat
Nizomi” (2005 yil)
“Ijtimoiy himoya” yili
(2007yil)
Davlat dasturi

9.

O’zbekiston Respublikasi Prezidentining
“Alohida ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan bolalarga
ta’lim-tarbiya berish tizimini yanada
takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”
(PQ-4860-son, 2020 yil 13 oktyabr) qarori
tasdiqlandi!

10.

2020 — 2025-yillarda xalq ta’limi tizimida inklyuziv ta’limni rivojlantirish Konsepsiyani amalga
oshirishdan kutilayotgan natijalar
Konsepsiya doirasida belgilangan vazifalarni bajarish orqali 2020 — 2025yillarda xalq ta’limi tizimida inklyuziv ta’limni rivojlantirishda quyidagi
ko‘rsatkichlarga erishish nazarda tutiladi:
- alohida ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan shaxslarning rivojlanishi, reabilitatsiyasi,
jamiyatga integratsiyalashuvida inklyuziv ta’limning strategik omil sifatidagi
roli tasdiqlanadi;
alohida ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan bolalarning ta’limiy muhiti yaxlitligi
mustahkamlanadi, ularning jamiyatga integratsiyasi uchun zarur sharoitlar
ta’minlanadi;
- davlat, jamiyat, shaxsning inklyuziv ta’lim sohasidagi manfaatlarini
muvofiqlashtirish mexanizmlari yaratiladi;
- inklyuziv ta’lim tizimining umumiy qulayligi, uzluksizligi, ta’lim sifati,
shuningdek
o‘quvchilarning
rivojlanish
darajasi,
xususiyatlariga
moslashuvchanligi va variativligiga erishiladi;

11.

- inklyuziv ta’lim sohasidagi xalqaro munosabatlar doirasida o‘zaro hamkorlik
aloqalari mustahkamlanadi;
- o‘quvchilar ta’limiy ehtiyojlarning o‘ziga xosligini inobatga olgan holda sifatli
ta’lim olishi uchun ular davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanadi;
- inklyuziv ta’limni bosqichma-bosqich joriy etish orqali alohida ta’lim
ehtiyojlari bo‘lgan bolalar uchun ixtisoslashtirilgan ta’lim muassasalari
optimallashtiriladi, ularda ta’lim olayotgan o‘quvchilarning teng huquqli jamiyat
a’zosi sifatida umumta’lim muassasalarida bilim olishi ta’minlanadi;
- pedagogik yo‘nalishdagi oliy ta’lim muassasalarida inklyuziv ta’lim dasturlari
asosida kadrlar tayyorlash yo‘lga qo‘yiladi;
- inklyuziv ta’lim muassasalarining moddiy-texnik bazasi yaxshilanadi;
- inklyuziv ta’lim muassasalarining Internet tarmog‘iga to‘liq ulanishi
ta’minlanadi;
- inklyuziv ta’lim muassasalarida o‘quvchilarni qabul qilish va boshqa ta’lim
muassasalariga o‘tkazish uchun davlat xizmatlarini ko‘rsatish mexanizmi joriy
etiladi.

12.

Mamlakatimizda imkoniyati cheklangan bolalarni o‘qitish, tarbiyalash,
kasb-xunarga yo‘naltirish, jamiyatga uyg‘unlashtirish masalalalari
davlat siyosatining dolzarb yo‘nalishlaridan hisoblanadi. Chunki
O‘zbekistonda taraqqiyotning besh tamoyilidan biri-kuchli ijtimoiy
siyosat maqsadli yo‘lga qo‘yilganligi bois, aholining ko‘makka muhtoj
qatlamlarini har tomonlama qo‘llab-quvvatlash huquqiy jihatdan
kafolatlangan.

13.

Imkoniyati cheklangan
bolalar va o‘smirlarning
ijtimoiy hayotga
moslashuvi milliy va
xalqaro asoslarga egadir.

14.

Jumladan, xalqaro xujjatlar:

15.

Jumladan, xalqaro xujjatlar:

16.

17.

18.

19.

20.

21.

Бола ҳуқуқлари
тўғрисида Конвенция

22.

Бола ҳуқуқлари
тўғрисида Конвенция
инсон ҳуқуқларига оид
энг универсал шартнома
ҳисобланади.
2005 йил январига келиб
БҲКни 192 та давлат
ратификация қилди.

23. Бола ўзи ким?

18 ёшга тўлмаган
ҳар бир инсон зоти,
агар болага нисбатан қўлланиладиган
қонун бўйича у эртароқ балоғатга етмаган бўлса,
бола ҳисобланади.

24.

Бола

25. БҲК нинг принциплари

• Болага нисбатан ҳар қандай камситишларнинг
олдини олиш
• Боланинг манфаатларини ҳар томонлама етарли
таъминлаш
• Боланинг яшаб кетиш ва соғлом ривожланишини
кафолатлаш
• Боланинг ҳуқуқларини тан олиш

26.

Яшаб
кетиш
Ҳимоя
Ҳуқуқларнинг
тоифалари
Ривожланиш
Иштирок

27.

Яшаб кетиш
билан боғлиқ ҳуқуқлар:
6, 24, 7, 8, 9, 19, 20, 21, 23,
26, 27, 30, 32, 33, 34, 35, 38

28.

Ҳимоя
билан боғлиқ ҳуқуқлар:
2, 7, 10, 11, 16, 19, 20, 21, 22, 23, 25,
30, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40

29.

Ривожланиш
билан боғлиқ ҳуқуқлар:
5, 6, 7, 9, 10, 11, 12, 13,
14, 15, 24, 28, 29, 31

30.

Иштирок
билан боғлиқ ҳуқуқлар:
12, 13, 15, 17, 42

31.

Vazirlar Mahkamasining “Respublika bolalar ijtimoiy
moslashuv Markazini tashkil etish to‘g‘risida” gi 419sonli Qarori (2004 yil)
“Ijtimoiy himoya yili” Davlat dasturi (2007 yil)
“Bola huquqlarining kafolatlari to‘g‘risida”gi
Qonun (2008 yil)