Инновациялық технологиялар негізінде шығыс. Қазақстан облысының рекреациялық әлеуетін тиімді

1.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
География және табиғатты пайдалану факультеті
География, жерге орналастыру және кадастр кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ:
ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР НЕГІЗІНДЕ ШЫҒЫС
ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ РЕКРЕАЦИЯЛЫҚ ӘЛЕУЕТІН ТИІМДІ
БАСҚАРУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
«B05203- География» оқу бағдарламасы бойынша
Орындаған
Ғылыми жетекші
аға оқытушы
Иканова А.С.

2.

МАЗМҰНЫ
Кіріспе............................................................................................................
3
1
БАСҚАРУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
5
1.1
Аймақтың рекреациялық әлеуетін тиімді басқаруды ұйымдастырудың рөлі мен
маңызы
Өңірдің рекреациялық саласын дамытудың стратегиялық әлеуеті: мәселелері
мен зерттеу бағыттары
ШЫҒЫC
ҚАЗАҚCТАН
OБЛЫCЫ
РЕКРЕАЦИЯЛЫҚ
ӘЛЕУЕТІН
ДАМЫТУДЫҢ ТАБИҒИ АЛҒЫШАPТТАPЫ
Облыcтың географиялық сипаты
5
1.2
2
2.1
2.2
2.3
3
3.1
3.2
3.3
3.4
9
17
17
Шығыc Қазақcтан oблыcының табиғи әлеуетін рекреациялық мақcатта
пайдаланy бағыттары
Шығыc Қазақcтан облысының туристік - рекреациялық pecypcтаpын зерттеу
22
28
41
ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ РЕКРЕАЦИЯЛЫҚ ӘЛЕУЕТІН
ТИІМДІ БАСҚАРУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
Шығыс Қазақстан облысының рекреациялық әлеуетін тиімді басқаруды
ұйымдастырудың мүмкiндіктері
Шығыс Қазақстан облысының рекреациялық әлеуетін ұтымды пайдалану
жағдайларын талдау
Oблыcтың рекреациялық әлеуетін дамытy жoлдаpы
«Рахманов қайнарлары» туристік-рекреациялық кластерін ұйымдастыру
Қорытынды.........................................................................................
41
48
55
61
69

3.

Жұмыстың мақсаты: Шығыс Қазақстан облысының
рекреациялық әлеуетін тиімді басқаруды ұйымдастырудың
мүмкiншiлiктepi мен алғышаpттаpын қаpаcтыpy.
Дипломдық жұмыcтың мақcаты opындалyы үшiн кeлeci мiндeттep алға
қoйылған:
Аймақтың рекреациялық әлеуетін тиімді басқаруды ұйымдастырудың
рөлі мен маңызын қарастыру;
Шығыc Қазақcтан oблыcының туристік - рекреациялық pecypcтаpын
зерттеу;
Шығыс Қазақстан облысының табиғи алғы шарттарын тиімді басқаруды
ұйымдастырудың мүмкiндіктерін қарастыра отырып, рекреациялық
әлеуетін ұтымды пайдалану жағдайларын талдау.
Зерттеу нысаны: Шығыc Қазақcтан
oблыcы.

4.

1 БАСҚАРУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Аймақтың рекреациялық әлеуетін тиімді басқаруды ұйымдастырудың рөлі мен
маңызы
Саланы басқарудың әдістері мен модельдері әртүрлі деңгейдегі бизнесті
ұйымдастыруда
іс
жүзінде
тексерілген
объективті
заңдар,
ұғымдар,
тұжырымдамалар жүйесіне негізделген. Басқару теориясы мен әдістемелік
аппаратының негізгі элементтеріне мыналар жатады.
- дамудың стратегиялық бағдарларын анықтау (пайымдау, миссия, стратегиялық
мақсаттар жүйесі);
- сыртқы ортаны талдауды және басқару субъектісі мен объектісінің ішкі
мүмкіндіктерін бағалауды қамтитын қызмет жағдайларын талдау;
- жалпы стратегия мен жеке баламаларды әзірлеу және таңдау;
- жоспарлау (әртүрлі деңгейдегі басқару субъектілері мен объектілерін дамыту
жоспарларын әзірлеу);
- шешімдерді іске асыру, олардың орындалуын бақылауды ұйымдастыру және
түзету (қажет болған жағдайда).

5.

Қазақстан Республикасындағы
туристік-әлеуетті басқару
Республикалық басқару
органдары
Парламент
Индустрия және
инфрақұрылымдық
даму министрлігі
Туризм
индустриясы
комитеті
Қоғамдық басқару органдары
ҚР Үкіметі
жанындағы
туризм
жөніндегі кеңес
Үкімет РК
Облыстық басқару
органдары
Қазақстандық
Туристік
қауымдастық
Қалалық
(республикалық
бағыныстағы)
басқару органдары
Туризм дене шынықтыру және спорт
басқармасының Облыстық (қалалық)
органдары
1 сурет. Қазақстандағы туристік - рекреациялық басқару жүйесінің
құрылымы [3]

6.

Қазақстандағы туристік-рекреациялық бизнесті стратегиялық басқаруды
талдау бірқатар кемшіліктерді анықтады, оларға мыналар жатады:
- республикалық және өңірлік билік органдары арасындағы функциялар тиісті
деңгейде бөлінбеген;
- туристік-рекреациялық жағдайлар мен ресустар саласын мемлекеттік реттеу
жеткілікті тиімді жүзеге асырылмайды;
- туристік-рекреациялық әлеуетті жедел және стратегиялық деңгейде
басқарудың заманауи құралы ретінде туристік ресурстардың кадастрларын
әзірлеуге көңіл бөлінбейді;
- туристік-рекреациялық ресурстарды пайдалану мен басқару жүйесі облыс
орталықтары мен республикалық бағыныстағы қалалар деңгейінде аяқталады,
аудандық басқару деңгейін қамтымайды;
- әлемдік нарықта отандық туристік өнімді жылжытудың мемлекеттік
стратегиясы жоқ;
-жаһандық туристік жобаларды іске асыру кезінде мемлекеттік-жекешелік
әріптестік тетігін пайдаланудың тұрақты тәжірибесі жоқ;
- Қазақстанда туризмнің тұрақты дамуын кадрлық және ақпараттық
қамтамасыз ету стратегиялары дамытуды қажет етеді.

7.

1 кесте "Туристік-рекреациялық әлеует" ұғымы кейбір әдіснамалық тәсілдерге сәйкес
жүйеленуі [5]
Анықтау тәсілі
Авторы
1.
Ұғымдарды Литвиненко Т.В.
анықтайтын тәсіл
2. Нәтижелі тәсіл Козырев В.М. [6]
Анықтаманың мазмұны
Өңірдің туристік ресурстарының жиынтық әлеуеті.
Өңірдің қолда бар туристік-рекреациялық ресурстарының белгілі бір
уақыт кезеңінде әртүрлі экономикалық субъектілерге табыс әкелу
Забаева М.Н.
қабілеті.
3. Ресурстық тәсіл Скобкин С.С. [7, c.129]
Аумаққа орайластырылған табиғи және қолдан жасалған денелер мен
құбылыстардың, сондай-ақ туристік өнімді қалыптастыруға және
тиісті турларды, экскурсияларды, бағдарламаларды жүзеге асыруға
жарамды жағдайлар, мүмкіндіктер мен құралдардың жиынтығы.
Зорин И.В., Квартальнов В.А. [8]
Демалыс пен туризмнің әртүрлі түрлерін дамыту, түрлі туристікрекреациялық сабақтарды жүзеге асыру мүмкіндіктерін айқындайтын
аумақтың табиғи, мәдени-тарихи және әлеуметтік-экономикалық
жағдайлары мен ресурстарының жиынтығы.
Гуляев В.Г., Селиванов И.А. [9, c.228] Аумақтың табиғи, тарихи-мәдени және басқа ресурстарының, сондайақ туристік - рекреациялық дамуына әсер ететін оның туристік
инфрақұрылымының сапалық және сандық сипаттамаларының
жиынтығы.
Буркацкая И.Л. [10, c.329]
Өңір аумағында бар туристік ресурстардың туристердің назарын
аудару және саяхат кезінде олардың қажеттіліктерін барынша толық
қанағаттандыруды қамтамасыз ету қабілеті.
4. Жүйелік тәсіл Боголюбов В.С. [11, c.81]
Потенциалдардың қажеттіліктеріне байланысты өзгеретін кеңістіктік
—
уақыттық
шекаралармен
сипатталатын,
қалыптасудың,
пайдаланудың және дамудың субъективті сипатына ие синтезделген
аймақтық потенциал (орталық-басқару потенциалы).
Севастьянова С.А. [12, c.102]
Туристік қызметте пайдаланылатын, сондай-ақ осы қызмет
процесінде қалыптасқан және өңірдің өндіріс факторларын
пайдаланатын жаңа өңірдің өзара байланысты және өзара іс-қимыл
жасайтын әлеуеттерінің жиынтығы.

8.

Осылайша, өңірдің туристік-рекреациялық саласын дамыту әлеуеті мынадай
жеке әлеуетті түрлермен және ресурстық мүмкіндіктермен ұсынылуы мүмкін,
оларды шаруашылық жүргізуші субъектілер тұтастай алғанда өңірдің өз мүдделері
мен мүдделері үшін экономикалық қызметке тартуы мүмкін:
экономикалық-географиялық
жағдайдың
артықшылықтары
мен
артықшылықтарын,
сондай-ақ
туристік-рекреациялық
мақсаттарда
пайдаланылатын табиғи ресурстардың әртүрлі түрлерін, сондай-ақ оларды
экономикалық пайдалану мүмкіндіктері мен шарттарын қамтитын табиғирекреациялық әлеует;
материалдық және материалдық емес ресурстардың әртүрлі түрлерін, сондайақ оларды экономикалық пайдалану мүмкіндіктері мен шарттарын қамтитын
мәдени-тарихи әлеует;
туристік қызметтердің нақты түрлерін өндіру бойынша тиісті қуаттар мен
мүмкіндіктердің болуын, қолда бар Негізгі өндірістік қорларды, олардың жай-күйін
және оларды пайдаланудың тиімділігін (қор қайтарымы), туристік өндірісті
кооперациялау, біріктіру және шоғырландыру мүмкіндіктерін қамтитын өндірістік
әлеует;

9.

2 сурет. Шығыc Қазақcтан oблыcының физикалық-гeoгpафиялық
каpтаcы мeн табиғат ныcандаpы [13]