Chigindi avtoshinalarni va rezinatexnik mahsulotlardan alternativ yoqilg'i olishning fizik-kimyoviy asoslari

1.

NAVOIY DAVLAT KONCHILIK VA TEXNOLOGIYALAR
UNIVERSITETI
Ro’ziyeva Ruxsora Sur’atillo qizi
Ilmiy rahbar:
t.f.f.d.,(Phd) dots. Jo’rayev Sh.T.
Navoiy 2023

2.

EKOLOGIK
MUAMMOLARDAN
BIRI!

3.

3
Bugungi kunda dunyoda avtomobil sanoatining yuqori suratlarda rivojlanishi o’z navbatida ularga kerak
bo’lgan shinalarning miqdorini oshirishga xizmat qilmoqda.
kukunsimon uglerodli materiallardan ko‘plab
yuqori mustahkamlikka ega bo‘lgan yuqori molekulali birikmalar asosidagi kompozitsiyalar va
buyumlar
olinadi va kimyo, oziq-ovqat, mashinasozlik, aviatsiyasozlik, elektr asbob-uskunalar ishlab chiqarishda va harbiy
texnikalarda ishlatiladi. Yuqori molekulali birikmalar asosida olinadigan buyumlarni texnologik, fizik-mexanik
va dinamik xossalarini oldindan berilgan talab asosida strukturasini shakllantiruvchi kukunsimon uglerodli
materiallar yaratish muhim axamiyatga ega.
Yuqori molekulali birikmalar asosidagi buyumlarni texnologik, texnik va spetsifik xossalarini yaxshilash
uchun uglerodli moddalarni yaratish, ular asosida yuqori molekulali birikmalar asosidagi kompozitsiyalar
tarkibiga kiruvchi ingrediyentlarni modifikatsiya qilish va har xil sharoitlarda ishlatiluvchi yuqori
mustaxkamlikka ega bo‘lgan, organik kislotalar va erituvchilarga, radiatsiyaga, issiqqa, sovuqqa va
ishqalanishga chidamli texnik buyumlar olish, kompozitsiya tarkibi va olish texnologiyalarini ilmiy asosini
yaratish borasida ilmiy-tadqiqotlar olib borilmoqda.

4.

4
Eskirgan shinalardan
alternativ
yoqilg’i olish usullarini o’rganib,
fizik-kimyoviy xossalarini tadqiq qilishdan iborat.
Ish maqsadidan kelib chiqqan holda quydagi vazifalar belgilangan.
-olingan mahsulotlarning fizik-kimyoviy xossalari va qo'llanish sohalarini aniqlash;
-piroliz usuli yordamida olingan yoqilg’ining fizik, kimyoviy va
xususiyatlarini aniqlash;
texnologik

5.

5
1
Quyi haroratli
2 Barodestruksiya
3 Ozon
4
Kimyoviy

6.

6
XOMASHYONING KO’RINISHI

7.

7
Vakuum sharoitida ishlatilgan avtomobil shinalarini piroliz qilish laboratoriya qurilmasi:
1 - ballon inert gaz; 2 - reometr; 3 – suv bug’i; 4 – laboratoriya avtotransformatori; 5 – kvars reaktor; 6 –
panjara; 7 – pechka; 8 – termopara; 9 – sovutgich; 10 – kondensat to’plami; 11 – potinsiometr; 12 – gaz
hisoblagich.

8.

Eskirgan avtomobil shinalarining termoksidlovchi piroliz mahsulotlarining
umumiy tarkibi
№
Piroliz
mahsulotlarining
nomi
Fizik-kimyoviy xossalari
Tavsiya etilgan dastur doirasi
%
1.
Gaz tarkibi: metan-45,0 %, etan-14,9 %, propan-5,0 %,
butan-3,5 %, propilen-1,5 %, etilen-2,2 %, buten-1,3 %,
Pizoliz gazi
Minikotel qurilmalarida, piroliz
13,0
vodorod-17,5 %, uglerod oksidi-4,2 %, karbonat angidrid- reaktorlarida o't o'chirish uchun.
4,9%.
2.
Suyuq fraksiya
Zichligi =16948 kg/m3 ;
Aromatik uglevodorodlar va
Qovushqoqligi =1,7957
neft mahsulotlarini olish uchun
41,0
3.
Zichligi =0,408yo0,02
Faollashtirilgan uglerod, koks
Uglerod saqlagan
39,0
Qovushqoqligi =0,4 yo 0,05
va issiqlik energiyasi va rezina
Namlik =22,7 yo 0,44
aralash plomba uchun
materiallar
4.
Metall bo’laklari
Qisman porloq yuzasi bo'lgan simlar, quyuq kulrang. Yaxshi
7,0
Metallom sifatida
bosilgan.
8

9.

Eskirgan avtomobil shinalarining termo-oksidlangan
pirolizining gaz fazasining sifat va miqdoriy tarkibi
PIROLIZ GAZI
Karbonat angidrid
Uglerod oksidi 5%
4%
Vodorod
18%
Metan
45%
Buten
1%
Etilen
2%
Propilen
3%
Butan
5%
Propan
5%
Etan
15%
9

10.

To‘yinmagan bog‘lanishlarni o‘z ichiga olgan
fraksiyali birikmalarning tarkibi
22,7
№
Tarkibi,
19,2
Uglevodorodlar
og‘irligi
turlarining nomi
bo‘yicha
%
1
2
13,2
Monolefenlar va
8,2
neftenlar
22,7
Diyenlar
19,2
3 MONOLEFENTrienlar
VA NEFTEN
13,2
DIYEN
TRIEN
Tarkibi og'irligi bo'yicha %
TERPEN
10

11.

180 oC haroratda olingan piroliz suyuqligining
fraksiya tarkibi
Ajralib chiqqan
№
Komponent
mahsulotlarning miqdori
180 oC, %
1.
Benzoldan oldin aromatik
bo’lmagan birikmalar
Suyuq fraksiyadagi
piroliz
mahsulotlarining
umumiy tarkibi, %
14,6
3,38
2.
Benzol
15,1
3,51
3.
Tiofen
0,4
0,10
4.
Toluol
26,2
6,08
5.
m-ksilol
13,8
3,21
6.
o-ksilol
4,7
1,09
7.
Inden
1,1
0,25
11

12.

Eskirgan avtomobil shinalari suyuq fraktsiyasining fizikkimyoviy xossalari
№
Komponentlar
Tarkibi, %
1.
Tashqi ko’rinishi
To'q jigarrang
2.
3.
4.
Uchuvchi moddalarning massa ulushi, %
ko’p emas
pH
Qaynash harorati, K
2
6,5
450
5.
Chaqnash harorati, K
570
6.
O'z-o'zini yo'q qilish harorati, K
725
7.
Qotish harorati,
243
12

13.

XULOSALAR
1
2
3
4
• Qayta ishlangan kauchuk buyumlar va shinalarni qayta ishlashning ilmiy asoslangan
texnologiyasi tavsiya etiladi.
• Qayta ishlangan rezina-texnik mahsulotlar va shinalarni qayta ishlash jarayonida
olingan mahsulotlarning fizik-kimyoviy xususiyatlari va qo'llanilish sohalari
aniqlandi.
• Yuqori molekulyar og'irlikdagi birikmalarga asoslangan kompozitsion materiallarning
kompozitsiyalari ishlab chiqilgan kukunli uglerod saqlagan material bilan to'ldirilgan
turli maqsadlar uchun rezina-texnik mahsulotlarni olish uchun tavsiya etiladi
• Piroliz suyuqligining fizik-kimyoviy va texnologik xususiyatlariga ta'siri tushuntirildi.
13

14.

E’TIBORINGIZ UCHUN
RAXMAT