Жеткізілім тізбегін басқару

1.

ЖЕТКІЗІЛІМ ТІЗБЕГІН
БАСҚАРУ

2.

ЖОСПАР:
1. Кіріспе.
2. Негізгі бөлім.
2.1. ЖТБ түсінігі
2.2. ЖТБ ның мәні
2.3. ЖТБ ның қазіргі экономикадағы рөлі.
3. Қорытынды.
4. Пайдаланылған әдебиеттер.

3.

1. КІРІСПЕ.
Жеткізу тізбегі - бұл өзара байланысты кәсіпорындар желісі.
Өндірістен бастап шикізатты сатып алуға дейін, материалдарды өндіріс
процесіне дейін тұтыну нарығына дейін тұтынудың соңғы актісіне дейін әр
бизнес тізбектің бір жағын қосады. Жеткізу тізбегін басқарудың түпкі мақсаты
шығындарды азайтып, тұтынушылардың қанағаттанушылығын қамтамасыз ете
отырып, бұл тізбекті тиімді және тиімді ету болып табылады.
Жеткізу тізбегі - бұл өзара байланысты
кәсіпорындар желісі. Өндірістен бастап
шикізатты сатып алуға дейін, материалдарды
өндіріс процесіне дейін тұтыну нарығына
дейін тұтынудың соңғы актісіне дейін әр бизнес
тізбектің бір жағын қосады. Жеткізу тізбегін басқарудың түпкі мақсаты
шығындарды азайтып, тұтынушылардың қанағаттанушылығын қамтамасыз ете
отырып, бұл тізбекті тиімді және тиімді ету болып табылады.
Ал ЖТБ практикасы өнеркәсіптік инженерия, жүйелік инженерия,
операцияларды басқару, логистика, сатып алу, ақпараттық технологиялар және
маркетинг салаларымен тығыз байланысты және интеграциялауға ұмтылады.
Жеткізілім тізбегін басқарудағы қазіргі зерттеулер тұрақтылық пен
тәуекелдерді басқарумен байланысты тақырыптарға қатысты

4.

2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ.
2.1. ЖТБ түсінігі.
Жеткізілім тізбегін басқару (ағыл. Supply chain
management немесе SCM) - клиент немесе тапсырыс беруші
тарапынан талап етілетін өнімдер мен қызмет түрлерін
қамтамасыз етудегі өзара байланысқан бизнес тармақтарын
басқаруды білдіреді.
Жеткізілім тізбегін
басқару шикізат, өндіріс
процесіндегі өнім (work-inprocess), әрі дайын өнімнің
алғашқы нүктесінен тұтыну
нүктесіне
дейінгі қозғалысы мен
қоймалануын қамтиды.

5.

Жеткізілім тізбегін басқару (SCM) - бұл өнімнің
материалдардан өндіріске таралуына дейін барынша үнемді түрде
жоспарлануы, бақылауы және орындалуы үшін қажетті іс-шаралардың
жиынтығы. SCM құрамында сұранысты жоспарлау, сатып алу, өндіріс,
тауарлы-материалдық құндылықтарды басқару және логистика, сақтау
мен тасымалдауды қамтитын функциялардағы материалдар, ақпарат
және капитал ағынын оңтайландыру үшін қажетті кешенді жоспарлау
мен процестерді қамтиды.
Жеткізілім тізбегін басқару «таза құндылықты құру, бәсекеге
қабілетті инфрақұрылым құру, дүниежүзілік логистиканы пайдалану,
ұсынысты сұраныспен ғаламдық деңгейде үндестіру мақсатымен
жабдықтау
тізбегі қызметін жобалау, жоспарлау, орындау және
бақылау» ретінде анықталады.

6.

ТЕРМИННІҢ ПАЙДА БОЛУЫ
1982 жылы Booz Allen Hamilton кеңесшісі Кит Оливер Financial
Times басылымына берген сұхбатында «жеткізілім тізбегін басқару»
терминін көпшілікке ұсынды.
1983 жылы Германияда WirtschaftsWoche алғаш рет Вольфганг
Партш бастаған «Жабдықтау тізбегін басқару» жобасының нәтижелерін
жариялады.
90-шы жылдардың ортасында, он жылдан астам уақыттан кейін,
«жабдықтау тізбегін басқару» термині осы тақырыпта көптеген мақалалар
мен кітаптар шыққан кезде валютаға ие болды.
Жабдықтау тізбектері бастапқыда шикізаттан соңғы
пайдаланушыға дейін тауарлардың ағымы мен трансформациясымен
байланысты барлық әрекеттерді, сондай-ақ онымен байланысты
ақпараттық ағындарды қамтиды. Жабдықтар тізбегін басқару одан әрі
бәсекелестік артықшылыққа жету үшін жеткізілім тізбегі қатынастарын
жақсарту арқылы жеткізілім тізбегі қызметін біріктіру ретінде анықталды.
1990 жылдардың аяғында «жеткізілім тізбегін басқару» (SCM)
жоғары деңгейге көтерілді, ал операциялық менеджерлер оны өз
мансаптарына жиі қоса қолдана бастады.

7.

ЖЕТКІЗІЛІМ ТІЗБЕГІН БАСҚАРУ:
Жеткізушілер, компаниялар, сатушылар және соңғы тұтынушылар
арасындағы материалдардың, түпкілікті тауарлардың және осыған қатысты
ақпараттардың жоғары және төменгі ағындарын басқарады.
Жекелеген компаниялар мен тұтастай алғанда жеткізілім тізбегінің ұзақ
мерзімді қызметін жақсарту мақсатында белгілі бір компанияның барлық бизнес
функциялары мен жабдықтау тізбегі шеңберіндегі бизнестің дәстүрлі функциялары мен
тактикасын жүйелі, стратегиялық үйлестіреді.
Тұтынушыларға бағытталған анықтаманы Hines былай береді:
«Жеткізілім тізбегінің стратегиялары тұтынушыға жеткізудің соңғы нүктесінде
тұтынушының қанағаттануын қалыптастыру үшін тиімді жұмыс істейтін тізбектегі
буындардың жалпы жүйелік көрінісін қажет етеді. Нәтижесінде шығындар бүкіл
тізбектер шеңберінде қажет емес шығындарды, қозғалыстарды және өңдеуді азайту
арқылы төмендетілуі керек. Негізгі назар тиімділікке және қосымша құнға немесе
соңғы пайдаланушының құндылықты қабылдауына аударылады. Тиімділікті
жоғарылату керек, шектеулерді жою керек. Өнімділікті өлшеу жүйенің жалпы
тиімділігіне және жеткізілім тізбегіндегі бизнестерге пайданы әділ бөлуге бағытталған.
Жабдықтар тізбегі жүйесі тұтынушылардың талаптарына сай болуы керек».

8.

2.2. ЖТБ-НЫҢ МӘНІ.
Кейбіреулер ЖТБ-ның «адамдық өлшемі», этикалық мәселелер, ішкі
интеграция, ашықтық және адами капиталды / таланттарды басқару осы
уақытқа дейін зерттеулердің күн тәртібінде аз көрсетілген тақырыптар деп
сенеді.
Жеткізу тізбегін басқарудың дәстүрлі мәні - осы белгіленген
сұранысты қанағаттандыру кезінде жалпы логистикалық шығындарды азайту.
Бұл шығындар мыналарды қамтуы мүмкін:
• шикізат материалдарының құны;
• жабдыққа инвестициялар;
• тікелей және жанама өндірістік шығындар;
• тарату орталықтарының тікелей және жанама шығындары;
• қорларды ұстау бойынша шығындар;
• зауытішілік тасымалдар құны;
• сыртқы көлік шығындары.
Сарапшылардың пікірінше, жалпы шығындарды азайту компанияның
жеткізу тізбегіне қатысты стратегиялық және тактикалық жоспарларды
талдаудағы басты мәні емес. Керісінше, компания таза кірісті барынша
арттыруға тырысуы керек, мұндағы:
таза пайда = жалпы пайда - жалпы шығындар.

9.

Сонымен қатар, жеткізілім тізбегін басқару - ұйымға шикізаттың
қозғалысын, материалдарды дайын өнімге ішкі өңдеудің кейбір аспектілерін
және дайын өнімнің ұйымнан тыс және соңғы тұтынушыға қарай қозғалысын
басқаруды қамтитын функционалды тәсіл.
Клиенттер мен мүдделі тараптар үшін құндылық құру мақсатында
жабдықтау тізбегі бойынша негізгі бизнес-процестерді біріктіру.
Supply Chain Management мамандар Кеңесінің (CSCMP) айтуынша,
жеткізілім тізбегін басқару - жабдықтау, сатып алу, айырбастауды, және
логистикалық менеджментке қатысты жоспарлау мен басқаруға қатысты
барлық іс-шараларды қамтиды . Оған жабдықтаушылар, делдалдар, үшінші
тарап қызметтерін жеткізушілер немесе тапсырыс берушілер болуы мүмкін
арна серіктестерімен үйлестіру және ынтымақтастық кіреді. Жеткізілім
тізбегін басқару компаниялар арасында сұраныс пен ұсынысты басқаруды
біріктіреді.
Уорик университеті докторы Dawei Lu былай деп тұжырымдайды:
Жеткізілім тізбегі - бұл түпнұсқа тұтынушылар талап ететін түпнұсқа
өнімнен немесе қызметке дейін өзгер[ дәйексөз қажет ]ген кіріс ағынына
құндылық қосатын өзара байланысты қатысушы компаниялар тобы ретінде
анықталады

10.

2.3. ЖТБ-НЫҢ
ҚАЗІРГІ ЭКОНОМИКАДАҒЫ РӨЛІ.
Жеткізілім тізбегін басқару
экономикада шикізатты жеткізуден
бастап өнімді жеткізуге және
қалпына келтіруге дейінгі
жеткізілім тізбегенінің барлық
бөлімдерін үйлестіруді мақсат ететін әдістер, тізбектес
серіктестер арасындағы шиеленістерге қатысты жалпы
шығындарды барынша азайтуға тырысады.
Осы қақтығыстардың мысалы ретінде сату бөлімі
сұранысты қанағаттандыру үшін тауарлық-материалдық
құндылықтардың жоғары деңгейде болуын қалауын, ал
қойма қорлар ұстау шығындарын азайту үшін тауарлықматериалдық құндылықтарды төменгі деңгейде сақтауды
қалайтыные келтіруге болады

11.

Компания сонымен қатар тұтынушыларға қызмет көрсету, өнім
ассортименті, сапасы мен уақытына байланысты мақсаттарды көздеуі
керек. Кейбір авторлар тіпті шығындар мен пайда маңызды емес деп
санайды. Оның орнына, бәсекелестік артықшылыққа қол жеткізу үшін
компания өз назарын уақытқа, өнім ассортиментіне және өз қызметінің
басқа аспектілеріне аударуы керек.
Нарықта интеграциялық процестер ерекше маңызға ие
болғандықтан, өндірілген тауарларды жеткізу және сату бойынша
серіктестермен ынтымақтастық бағытында айқын көрінеді,
экономикалық салада жаңа термин пайда болды - интеграцияланған
логистика немесе жеткізілім тізбегі логистикасы. Бұл «жеткізілім
тізбегін басқару» ұғымы шешуші орын алатын жаңа
тұжырымдаманың пайда болуына негіз салды.
Ұйымдар әлемдік нарықта және желілік экономикада бәсекеге
түсу үшін тиімді жабдықтау желілеріне немесе желілерге сенім артуы
керек екенін көбірек біледі. Питер Друкердің Жаңа басқару
парадигмаларында іскерлік қатынастардың бұл тұжырымдамасы
дәстүрлі кәсіпорын шекараларынан шығып, көптеген компаниялардың
құндылықтар тізбегінде бүкіл бизнес-процестерді ұйымдастыруға
ұмтылады.

12.

ХХІ ғасырда іскерлік ортадағы өзгерістер жеткізілім тізбегінің дамуына
ықпал етті. Біріншіден, жаһандану және трансұлттық компаниялардың, бірлескен
кәсіпорындардың, стратегиялық альянстардың және іскери серіктестіктердің
көбеюінің нәтижесі ретінде бұрынғы «дәл уақытында», үнемді өндіріс пен икемді
өндіріс тәжірибесін толықтыратын сәттіліктің маңызды факторлары анықталды.
Екіншіден, технологиялық өзгерістер, атап айтқанда байланыс шығындарының
күрт төмендеуі (транзакциялық шығындардың маңызды құрамдас бөлігі)
жабдықтау тізбегі желісінің мүшелері арасындағы үйлестірудің өзгеруіне әкелді.
Жабдықтау тізбегін басқарудың маңыздылығы 2019-2020 жылдары бүкіл
әлемді шарлап шыққан коронавирустық (COVID-19) пандемияға қарсы күресте
маңызды болды. Пандемия кезеңінде отандық жеткізілім тізбегін тиімді басқарған
елдердің үкіметтерінде олардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін
медициналық жабдықтар жеткілікті болды және олардың артық бөлігін басқа
юрисдикциялардағы алдыңғы қатарлы медицина қызметкерлеріне беру үшін
жеткілікті болды.[19] [20] [21] Кейбір ұйымдар өте қажет медициналық құралдарды
импорттау үшін шетелдік жабдықтау тізбегін тез дамыта алды. [22] [23] [24]
Ұйымдастырушылық оқыту үшін жеткізілім тізбегін басқару маңызды.
Географиялық кең ауқымды жеткізілім тізбегі бар фирмалар әр түрлі сауда
кликтерін біріктіреді, олар инновациялық және өнімді бола бастайды.[25]
Жабдықтар тізбегін басқару операцияларды басқару, логистика, сатып
алулар және ақпараттық технологиялар салаларынан көп нәтиже алады және
кешенді тәсілге ұмтылады.

13.

3. ҚОРЫТЫНДЫ.
Ұйымдар негізгі құзыреттерге назар аударуға және икемді болуға
тырысқан кезде, олар шикізат көздеріне және тарату арналарына меншік
құқығын азайтады. Бұл функциялар қызметті жақсырақ немесе тиімді түрде
орындай алатын басқа фирмаларға аутсорсингке көбірек беріледі. Мұның
нәтижесі күнделікті логистикалық операцияларға басқарушылық бақылауды
азайта отырып, тұтынушылардың сұранысын қанағаттандыруға қатысатын
ұйымдардың санын көбейту болып табылады. Жеткізілім тізбегіндегі
бақылаудың аздығы және серіктестердің көп болуы жеткізілім тізбегін басқару
тұжырымдамасын құруға әкеледі. Жеткізілім тізбегін басқарудың мақсаты жеткізілім тізбегіндегі серіктестер арасындағы сенімділік пен
ынтымақтастықты жақсарту, осылайша тауарлық-материалдық
құндылықтардың мөлдірлігін және тауарлы-материалдық құндылықтардың
қозғалысының жылдамдығын арттыру.

14.

4. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.
• Родников Л.П.Логистика: Терминологический
словарь. электронды нұсқа
• Сергеев В.И. Логистика В бизнесе. электронды нұсқа
• Транспортная логистика / Под.ред.Миротина Л.П
• Тулембаева А.Н. Учебное пособие. Логистика.
• Wikipedia порталы
• «УПРАВЛЕНИЕ ЦЕПЬЮ ПОСТАВОК» Учебное
пособие, электронды нұсқа