Дүниежүзілік мұхиттың проблемалары

1.

Сабақтың тақырыбы:
Дүниежүзілік мұхиттың проблемалары
Оқу мақсаты:
7.3.3.8 - Дүниежүзілік мұхит проблемаларын
топтастырып, шешу жолдарын ұсынады

2.

Мұхит суларының ластануы — антропогендік әрекет нәтижесінде
мұхит суларындағы табиғи үдерістердің бұзылуы.
Антропогендік ластану көздеріне:
жерүсті көздері: коммуналдық шаруашылық және ауыл шаруашылығы,
туризм (рекреация), мұхит жағалауы елдерінің сарқынды сулары,
өнеркәсіптердің сарқынды сулары;
теңіз көздері: теңіздік апаттардан ластану, теңіз көлігімен мұнай
тасымалдау кезінде ластану, мұнай өндіру кезінде ағып кету;
өнеркәсіптік көздер: өнеркәсіп (мұнай өңдеу кәсіпорны).

3.

Дүниежүзілік мұхит ресурстары
Биологиялық
(балықтар, аң
аулау,
моллюскалар,
балдырлар)
Химиялық және
минералдыар (су,
ас тұзы, мұнай,
газ)
Энергетикалық
(судың толысуы мен
қайтуы электр
станциялары,
гидротермальды
дейтерия)

4.

МҰХИТТІҢ ЛАСТАНУЫ – ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ПРОБЛЕМА
Биологиялық
Мұнай
Ластану
Химиялық
Радиактивті
Физикалық

5.

1
Физикалық (механикалық) – бұл тұрмыстық қоқыспен, әсіресе
ыдырамайтын пластикалық қалдықтармен ластану. Пластик іс
жүзінде ыдырамайды және мұхит экологиясы үшін үлкен мәселе
болып табылады. Жыл сайын орта есеппен 13-14 млн тонна
тұрмыстық қалдық Дүниежүзілік мұхитқа тасталады және бұл
қалдықтардың 80% өзендер құрлықтан мұхитқа жеткізеді. Мұхит
суларының ластануының жоғары деңгейі әлемнің дамушы
елдерімен байланысты. Өйткені бұл елдердің көпшілігі мұхит
жағасында орналасқан және пластикке үлкен сұраныс бар, бірақ
пластикті өңдеу технологиясы жоқ.

6.

1
ТЫНЫҚ МҰХИТЫ ҚОҚЫСЫ - ТЫНЫҚ
МҰХИТЫНДАҒЫ АНТРОПОГЕНДІК ҚОҚЫСТАРДЫҢ
ЖИНАҚТАЛУЫ

7.

1
Химиялық – ол химиялық заттар мен ауыр металдардың
мұхитқа ағынды сулармен бірге түсетіндігімен
сипатталатын ластану түрі. Оны кәсіпорындар, байыту
фабрикалары тастайды. Ластанудың ең қауіпті заттары –
теңіз ағзаларында жиналатын сынап, пестицидтер. Сондайақ бұл ластануға ағынды сулар арқылы мұхитқа түсетін
синтетикалық ыдыс жуғыш заттар да жатады.

8.

1
Биологиялық – Дүниежүзілік мұхит суларының бактериялармен және
әртүрлі микроағзалармен, сондай-ақ органикалық қалдықтармен
ластануы. Ол экологиялық тепе-теңдіктің бұзылуына алып келеді.
Техногенді ластану – бұл өнеркәсіп, ауылшаруашылығы қалдықтарының
кешенді ластануы.Сондықтан бұл ластануға ағынды сулар мен химиялық
заттармен ластану жатады. Механикалық ластануға қатты қалдықтармен
ластану, яғни мұхитта батпайтын қоқыстар және тұрмыстық қалдықтар
жатады. Биологиялық ластану мұхитқа ағатын өзендерге түсетін
патогендік бактериялармен байланысты.

9.

2
Мұнаймен ластану.
Мұнай және мұнай өнімдері мұхитты ластаудың негізгі қиын
еритін көздері болып табылады. Мұнай техногендік апаттар,
танкер апаттары және ұңғымаларды бұрғылау нәтижесінде суға
түседі (1%). Мұхит ағыстары мұнай мен мұнай өнімдерінің алыс
қашықтыққа тез таралуына ықпал етеді.
МҰНАЙДЫҢ ТӨГІЛУІ КӨПТЕГЕН ТЕҢІЗ ЖАНУАРЛАРЫНЫҢ,
БАЛЫҚТАРДЫҢ ЖӘНЕ ҚҰСТАРДЫҢ ӨЛІМІНЕ ӘКЕЛЕДІ,
СОНЫМЕН ҚАТАР СУ ҚАБАТТАРЫ АРАСЫНДАҒЫ ҚАЛЫПТЫ
ЖЫЛУ АЛМАСУҒА КЕДЕРГІ КЕЛТІРЕДІ.

10.

Радиоактивті ластануОл атом электр станцияларының пайдаланылған радиоактивті
заттарын Дүниежүзілік мұхит түбіне көмумен сипатталады.
2
Жылулық – ол жылу электр станцияларының ағынды суларын теңізге немесе
мұхитқа ағызумен сипатталатын ластану түрі. Бұл су температурасын
жоғарылатады. Температураның жоғарылауы теңіз фаунасы мен флораның
жаппай қырылуына алып келеді.
Техногендік – бұл өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы қалдықтарының кешенді ластауы,
сонымен қатар сарқынды сулар мен химиялық заттардың ластауы. Мысалы, Азов
теңізіне жыл сайын 7,7 млрд м3 өнеркәсіптік сарқынды су ағызылады. Өйткені теңіз
жағасында 1 200 өнеркәсіптік кәсіпорын орналасқан.

11.

2

12.

3
Мұхиттардың ластануының cалдары – адамның іс-әрекетіне
байланысты табиғи ортадағы өзгерістер.

13.

3
Суды, органикалық әлемді және биологиялық ресурстарды
сақтау әлемнің барлық елінің басты міндеті болып табылады. Ал
оны қорғаудың халықаралық маңызы бар. Сондықтан БҰҰ-ның
қолдауымен мұхиттарды қорғауға бағытталған бірқатар
бағдарлама, келісім мен конвенция қабылданды.
Шешімді жүзеге асыру үшін әлемнің
кейбір елдері заң мен технологияларды
қолданады. Мысалы, Францияда заң
қабылданды: зауыттар мен зауыттар
үшін су қабылдау және ағызу
нүктелерінің орналасуы, танкерлердің
шығарылуын бақылау мақсатында теңіз
жағалауын тікұшақпен тұрақты күзету.
Швецияда жоғары технологиялық және
тиімді шешім қолданылады: әр
танкердің контейнерлерінде арнайы
изотоптар таңбаланған, ал егер мұнай
ағызылатын болса, онда экологтар қай
кемеден шығарылғанын анықтай алады.

14.

Мұхиттарды қорғауға арналған халықаралық бағдарламалар
мен келісімдер:
4
1970 жылдың басынан бастап 10 теңізді бөлісетін әлемнің 120 елінің күш-жігерін біріктіретін
БҰҰ-ның «Аймақтық теңіз» экологиялық бағдарламасы жүзеге асырылды;
1972 жылы Лондон қоқыстарды радиацияның жоғары және орта деңгейімен тастау арқылы
теңіз ластануының алдын алу туралы конвенцияға қол қойды;
1992 жылы Парижде «Солтүстік-Шығыс Атлантика теңіз ортасын қорғау» конвенциясына қол
қойылды;
1992 жылы Бухарестте «Қара теңізді ластанудан қорғау» конвенциясына қол қойылды;
Кувейт пен Парсы шығанағы елдері мұнаймен ластанудың басқа шаралары бойынша
аймақтық ынтымақтастық туралы хаттамаға қол қойды.
Қабылданған халықаралық келісімдер негізінде әлемнің көптеген елі Дүниежүзілік мұхит
мәселелерін шешуді қабылдады және оларды ұстануда.

15.

4
Мұхиттың ластануын азайту:
мұхиттың ластану деңгейін азайту;
мұнай өндіру және тасымалдау технологияларын жетілдіру;
мұхиттың ластану деңгейін азайту;
мұнай өндіру және тасымалдау технологияларын жетілдіру;
мұхиттың ластану деңгейін азайту;
мұнай өндіру және тасымалдау технологияларын жетілдіру;
экологиялық таза отынды дамыту және кең қолдану;
сұйық радиоактивті қалдықтарды өңдеуге арналған жабдықты орнату туралы
келісімге қол қою;
мұхиттан көміртегі шығарындыларының дүниежүзілік нарығын құру;
мұхитты өнеркәсіптік қышқылдандыру, бейімделу және жұмсарту жөніндегі
зерттеулерге ықпал ету;
жағалаудағы аудандарда қалдықтарды қайта өңдеу зауыттарын құру.

16.

Органикалық әлемді сақтау мақсатында жүргізілетін ісшаралар:
4
жүйелі экологиялық мониторинг жүргізу;
мұхиттарды қорғау жөніндегі халықаралық жобалар
мен бағдарламалар бойынша зерттеулер жүргізу;
қорғалатын аумақтарды кеңейту және кешенді
экожүйелік зерттеулер жүргізу;
мұхиттың азық-түлік ресурстарын пайдалануды
экологияландыру;
судағы биологиялық ресурстардың белгілі бір түрлері
бойынша белгілі бір уақыт кезеңдерінде белгілі бір су
айдындарында коммерциялық балық аулауға тыйым
салу.