Уран номчулга мɵɵрейи

1.

Уран номчулга мɵɵрейи

2.

Леонид Борандаевич Чадамба
1918 чылдың март
18-те Таңды
Тываның Тожу
кожуунунуң ХоңШɵл деп черге
тɵрүттүнген.

3.

Леонид Борандаевич Чадамба
Прозачы
Шүлүкчү
Очулдурукчу
Чогаалчы

4.

Леонид Борандаевич Чадамба
• ССРЭ-ниң Дээди Совединиң болгаш
область Совединиң депутады;
• Тыва АССР-ниң культуразының алдарлыг
ажылдакчызы;
• 1945 чылдан ССРЭ-ниң Чогаалчылар
эвилелиниң кежигүнү

5.

Ѳɵредилге номнарының автору
Эң баштайгы
уругларга бижээн
«Үжүглелдиң» база
«Тыва дыл», «Тɵрээн
чугаа» деп ɵɵредилге
номнарының автору.

6.

Леонид Борандаевич Чадамба – тыва
чогаалдың база уруглар чогаалының
үндезилекчилериниң бирээзи.

7.

«Терекчигеш» деп баштайгы шүлүүн
1933 чылда парлаткан (үзүндү)
Кыштың соогу кылыктыг-дыр,
Хыраа, хары кылын-даа-дыр
Кызыл чанагаш туруп алган
Кымны манап турарын ол
терекчигеш?

8.

«Салгакчылар» деп
уругларга ному 1963
чылда үнген.

9.

1980 чылда чырыкче
үнген.

10.

1987 чылда чырыкче
үнген.

11.

Сергей Бакизович Пюрбю
1913 чылдың
сентябрь 13-те
амгы Улуг-Хем
кожууннуң Эъжим
сумузунга
тɵрүттүнген.

12.

Чогаалчының ɵг-бүлези
Ѳɵнүң ишти – Нина
Дмитриевна, уруу - Лена
Оглу - Александр

13.

2003 чылда шүлүкчүнүң уруу
болгаш уйнуу
Уруу –
Глушакова Елена
Сергеевна
Уйнуу –
Глушакова Евгений
Владимирович

14.

Чогаадыкчы ажылы
1939 чылда
чогаалчының бирги
үнген ному

15.

2003 чыл
Сергей Бакизович
Пюрбюнүң 90
харлаанынга
тураскаадып «Аныяк
чогаалчыларга дуза» деп
номнуң ийиги
үндүрүлгези

16.

Репрессиялаткан үезинде
1948-1954 чылдарны
чогаадыкчы ажылчорудулгазының
чечектелиишкининиң
үезинде, хоругдал
адаанга сталинчи
лагерьге эрттирген.

17.

С. Б. Пюрбю - шүлүкчү
• 1939 чылда «Чечек»
деп бирги тыва поэма;
• 1942 чылда «Кызыл
коъш» деп бирги тыва
балладаны чогааткан.
• 1944 чылда
«Эртенгиниң ыры»
шүлүктер чыындызы

18.

19.

С. Б. Пюрбю - драматург
• «Дургуннар» 1975
чылда
• «Кызыл үер»
• «Найырал»
• «Ынакшылды камнаар
херек»

20.

С. Б. Пюрбю - очулдурукчу
• А. С. Пушкинниң
«Евгений Онегин»
• А. Н. Толстой «ХаджиМурат»
• В. У. Шекспир «Ромео
и Джульетта»
• Л. Ошанин «Пусть
всегда будет солнце»
• «Широка страна моя
родная»

21.

22.

С. Б. Пюрбюнүң шүлүктеринге
бижиттинген ырылар
«Күскү сесерликке»
«Белек»
«Ѳшпес одум»
«Дембилдей»
«Часкы кежээ»
«Кɵнгүрей»
«Аныяк кадарчы
дугайында ыр»
• «Шагаан-Арыг»
• «Аленажыым»
• «Авайымны» оон-даа ɵске

23.

Степан Агбаанович Сарыг-оол
1908 чылдың ноябрь 17-де
Таңды-Тываның АрыӨвүр Торгалыының
Кадыгбай деп черге
Түлүш Агбаан деп
араттың өг-бүлезинге
төрүттүнген.

24.

Степан Агбаанович Сарыг-оол
• 1921 чылда Тыва Арат Республика тургустунганда
нам, аревэ хорааларынга чарылгалап эгелээн
• 1934 чылда “Аревэ шыны” солуннуң редакторунга
ажылдаан.
• ТАР-ның профэвилелдер Төп Комитединиң
даргазынга, ном үндүрер черниң редакторунга,
эртем ажылдакчызынга, “Улуг-Хем” альманахтың
харыысалгалыг редакторунга ажылдаан.
• 1930-1934 чылдарда Чөөн чүк улузунуң
Коммунистиг университединге өөренип турган
тыва сургуулдар-биле кады дооскан.

25.

Төрелдери:
С. Сарыг-оол, чээни
Т. Кызыл-оол,
акызы Т. Дадар-оол,
Лена Кызыл-оол
биле Мария
Черноусова Сарыгоол

26.

Чогаал ажылын 1930
чылдар үезинде
эгелээн. “Эрге-шөлээ
бисте турда” деп
шүлүү 1934 чылда
“Аревэ шыны”
солунга парлаттынган.

27.

• “Саны-Мөге”, “Алдын-Кыс” деп шүлүглелдери, “Оттугтерге”, “Ол-ла Маскажык” деп чечен
чугаалары “Белек” деп тоожузу, “Алдан-дургун” деп
романы тыва чечен чогаалдың алдын курлавырын
тургускан. Тыва дылда өөредилге номнарын, тыва
тоолдар чыындыларын чырыкче үндүрген. 1942
чылдан бээр Тыва Арат Республиканың, 1945 чылдан
эгелеп ССРЭ-ниң Чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү.

28.

29.

30.

Олег Карламович Саган-оол
1912 чылда декабрь
19-та Чөөн-хемчик
кожууннуӊ Шеми
суурга төрүттүнген.

31.

1944 чылда Тываныӊ чогаалчылар
эвилелин удурткан

32.

Чогаадыкчы ажыл-чоруу
• 1941 ч – «Ужуражыышкын»
• 1950-1960 ч- «Баян-Таланыӊ кижизи»
• «Кежиктиг сылдыс», «Чүткүл», «Бир көдээ
советте», «Ырлап берейн»
• 1967 ч- «Дөспестер»
• 1970 ч- «Төрээн кижилер»