40 санының қасиеті

1.

40 санының қасиеті
Дайындаған:

2.

Кіріспе
Ұлтымыздың сан ғасырлар бойы сенімі мен ұстанымы болып келген
сандар сырының киелі ұғымдарына шолу жасап, олардың өмірдегі қолдану
аясына, күнделікті тұрмыстағы атқаратын роліне тоқтала отырып,
тұжырым жасау әрбірімізді қызықтырары сөзсіз. Сондықтан біз бүгін
сандар әлеміне саяхат жасаймыз. Бұл саяхатта мен 40 санының сырларын
ашып, олардың қасиеттерінің пайда болу кезеңін тамашалаймыз. Жан
жағымызға қарасақ сандар тек қана математика емес, тағы басқа көптеген
ғылымдарда маңызы зор. Қарап отырсақ, осы қарапайым он сан болмаса
біз телефонда соға алмаймыз. Байырғы кездерде халық әр алуан құбылысқа
нәзік бақылау жасай келіп, олардың ортақ қасиеттері мен сипаттарын
санмен түйіп, санамалап айтып отырған.

3.

Қазақ халқының салт-санасы мен ата-бабасынан келе жатқан дәстүрін өз бойындағы
ерекше қасиеттерін таланты мен дарындылығын, өзгелерден ерекше табиғи қабілеті
арқылы биіктерден көрінгенін, қасиетті 40 санын ерекше тәрбие көзі ретінде
пайдаланағанын дәлелдеу. Осы санның қасиеттілігі неде екенін айқындай отырып,
сан есімдер ретінде бір жүйеге келтіру.
- 40 санының мәні мен қасиетін аша отырып,
оның өмірдегі елеулі роль атқаратындығын
дәлелдеу;
- 40 санына байланысты халық арасында тараған
салт-дәстүрлері мен дүниетанымының түп
қазығын ашып көрсету;
- 40 санының адамзат тарихындағы, соның
ішіндегі қазақ халқының тұрмыс-тіршілігіндегі
манызды қызметі мен алатын орнын айқындау.

4.

Бірінші кезеңде адам
санау үдерісін
санауға түсетін
заттардан ажырата
алмады.
Екінші кезеңде
санауды заттардан
біршама ажырата
алды
Үшінші кезеңде сан
функциясы енді
кейбір тұрақты түрде
қолданылатын
заттармен (мысалы,
тастар, таяқшалар
немесе саусақтар)
бекітілді.

5.

Олар сандардың жоғарыдағы сипаттамасына қосымша мынадай анықтамалар береді:
БІР – тәуелсіздік пен жетістік;
ЕКІ – әдеп, дипломатиялық және жеке қарым - қатынас;
ҮШ – шығармашылық жетістік, әрі өмір қызығы;
ТӨРТ – шектелу, бір орында қалу;
БЕС – жолсапарлар, өзгерістер, әртүрлілік;
АЛТЫ – қызмет, үй, түрлі міндеттер;
ЖЕТІ – талдау, рухани өмір, білімнің өсуі, даналық;
СЕГІЗ – ақша мен билік;
ТОҒЫЗ – махаббат, берік байлам.
ҚЫРЫҚ – бак, дәулет.
5

6.

Қырық саны қазақтар үшін ерекше маңызға ие.
Туғаннан қырық күн өткенге дейін нәресте әлі
туылған деп саналмайды. Бұл кезде жас ата-аналар
баланы көрсетуге асықпайды. Бірақ белгіленген
қырық күн өткеннен кейін-олар дүрбелең мереке
қылып атап өтеді. Қазақтар бұл салтты "қырқынан
шығару" деп атайды, яғни сөзбе-сөз "қырықтан
шығару". Әже өзімен бірге балаға арналған
сандықты алып келеді. Бұл кеудеде нәрестеге бір
жасқа дейін киім, көрпе және балаға қажетті басқа
заттар болады.
6

7.

40 санын түсіндіретін мысалдар келтірейік:
"Мұса қырық жасында елші болды.
Мұса Синай тауында қырық күн болды.
Мұса өз халқын қырық жыл бойы уәде етілген жерлерге апарды.
Иса отыз үш жасында Құдайға "көтерілді". Екінші келгеннен кейін Иса жер бетінде тағы жеті жыл өмір
сүріп, қырық жасында қайтыс болады.
Дәуіт қырық жасында елші болды. Ол қырық жыл тақта отырды.
Дәуіттің ұлы Сүлеймен де қырық жасында елші болды, ол да әкесі сияқты қырық жыл тақта отырды.
Мұхаммед қырық жасында елші болды.
Алланың дінін Мұхаммед пен оның алғашқы серіктері қырық адамға жеткенде ашық уағыздай бастады.
Мұхаммед Хадиждің бірінші әйелі қырық жасында болған.
Қайтыс болған адамды қырық күн бойы ояту адамның өлімнен кейінгі жаны қырық күн бойы денеден
бөлінеді деген сенімнен туындайды. Сонымен, бұл қырық күн христиандар алкоголь ішіп, мұсылмандар
Құран сүрелерін оқып тойлайды…
Эпостарда, дастандарда және ертегілерде "қырық" саны да құрметті орын алады. Мысалы, "Қырық батыр",
"қырық қыз", "Али баба және қырық қарақшы" және т. б.
Қырғыз халқында "Қырық қыз" деген мағынаны білдіретін "Қырық қыз" деген "Манас" эпосы бар.
"Қырық қыз" деген сөзден этнос атауы – қырғыз (қырғыз) шыққан.
Мысырлықтар үшін Перғауын өлгеннен кейін қырық күн өткен соң бұқамен күресуге мәжбүр болды. Оны
жеңгеннен кейін ол жұмаққа түседі.
Христиандықта оразаның ұзақтығы қырық күнге тең.
Стамбулда орналасқан София соборы (Аясофия) ішінде қырық калонна бар, ал күмбездің астында қырық
7
терезе бар.

8.

Практикалық бөлім
1. Сауалнама:
1. Қасиетті сандар туралы білесің бе?
а) иә ә) жоқ
2. Қасиетті сандар туралы кімнен естідің?
а) ата-анадан ә) мұғалімнен
б) аға-әпкелерден
3. Қасиетті сандар жайында мәлімет жинар ма
едің ?
а) иә ә) жоқ
4. Қасиетті сандар астарында не жатқанын
білесің бе?
а) иә ә) жоқ
5. Қандай қасиетті сандар білесің?

9.

Сауалнама қорытындысы
Сауалнама қорытындысы:
1. иә -10 оқушы
2. жоқ- 10 оқушы
2. ата-анадан – 5 оқушы
мұғаліммен – 15 оқушы

10.

3. Иә – 19 оқушы
Жоқ – 1 оқушы
4. «7 саны» - 13 оқушы
«3 саны» - 10 оқушы
«4 саны» - 20 оқушы
5.Сауалнама: Қасиетті сандар туралы барлық оқушылардың білімі бар екен, ал бірақ,
ата-аналар қасиетті сандар туралы көп айта қоймайтын болып шықты.
Ал балардың білетін қасиетті сандары 7, 4, 3 сандары екен. Ал басқа қасиетті
сандарды білмейтін болып шықты. Барлық оқушы қасиетті сандар туралы жинауға
қарсы еместіктерін қуана білдірді.
10

11.

Қорытынды
Жоғарыда келтірілген негізде және келтірілген мысалдарда қарастырылған "қырық"
саны ғылым үшін, оның ішінде қазіргі заманғы үшін түсініксіз дәстүрге негізделген.
Сондықтан бізде ол туралы объективті және ақылға қонымды нәрсе айтуға ғылыми негіз
жоқ. Сонымен қатар, біз бар дәстүрді жоққа шығара алмаймыз.
Сондықтан, бұл мәселеде ғылым бойынша әрекет еткісі келетіндер объективті танымнан
тыс қырық санының барлық пікірлеріне қатысты сыни болуы мүмкін. Екінші жағынан,
дәстүрмен танысу ғылыми және осы мәселедегі кез келген басқа өкілдік арасындағы
шекараны сызуға негіз бола алады…
Сөзімді түйіндей келе алдағы уақытта осы тақырып көлеміндегі зерттеу жұмыстары
ары қарай жалғасын тапса деген оймен төмендегі жобаларды ұсынамын.

12.

Ұсыныстар:
1.Сандар сыры жайлы ғылыми еңбектер кітап болып басылып, көпшілікке
ұсынылса;
2.Сандар жайлы киелі ұғым бар екені баршаға аян, олай болса олар жайлы
жорамал жасау қолға алынса;
3.Ұлттық ерекшелігімізге байланысты қолданылатын сандық ұғымдар құиясы
мектептің тәрбие саласына арнайы енгізілсе.
4.Қазақстан Республикасында «нумерология» ғылымы дамымаған, осы ғылымды
біздің елімізде дамытуды қолға алса.
12

13.

Назарларыңызға рақмет!