№ 1 Дәріс Жүкті тасымалдауға дайындау және қабылдау. Жүктерді тасымалдауға қабылдау ережесі. (1)

1.

Дәріс
Кіріспе. Жүктер туралы
түсінік. Жүктердің жіктелуі.
Тасымалдау үрдісінде және
жүктерді сақтауда жүкке әсер
ететін факторлар.
Жүктердің биохимиялық
процесстері.

2. Тасымалдау үрдісінде және жүктерді сақтауда жүк массасында сапалық және сандық өзгерістер болуы мүмкін. Олар келесі факторлар

топтарымен
түсіндіріледі:
• Жүкпен сыртқы ортаның әсерлесуі;
• Қозғалу процессінде және тиеу-түсіру жұмыстарын орындауда
болатын жүкке механикалық әсерлер;
• Жылжымалы құрам қорабының және қоймалық құрамдардың
жаратымсыз жағдайы.

3.

Жүктің көліктік сипаттамасына жатады:
• физикалық-химиялық қасиеттері;
• көлемдік-массалық сипаттамасы;
• қауіптілік дәрежесін анықтайтын қасиеттер;
• тиеу мен бекітудің техникалық шарттары;
• тасымалдау шарттары;
• ыдыс және орама.

4. Жүктердің түрлері:

• Ыдысты-дара
• Ет жүктері
• Нан өнімдері
• Ауырсалмақты
• Контейнерлер
• Металлдар және металл өнімдері
• Астық
• Орман
• Ақтарма
• Жеміс-көкөністер
• Үйілмелі
• Тез бұзылатын
• құйылмалы

5.

Жүктердің көліктік сипаттамалары және тасымалдау үрдісінің
элементері тығыз байланыста және бір-бірімен тәуелді. Жүк
тасымалының рационалды техникалық-технологиялық
процесстерін жасағанда жүктің көліктік сипаттамаларының жеке
бөлшектерін ескеру және өзгерту керек.

6. Жүктердің сапалық жағдайына әсер ететін қоршаған ортаның көрсекіштері:

• ылғалдық
• температура
• ауаның газдық құрамы, оның шаңдануы
• құрамында микробиологиялық формалардың болуы
• жарық

7. Теміржол көлігінде жүктердің жіктелуі:

• Бірыңғай тарифтік-статистикалық номенклатура;
• Жоспарлық-есептік номенклатура;
• Тиеу-түсіру жұмыстарын есептеу және нормалау үшін
жіктелуі;
• Көліктік жіктелуі;
• Жүктерді тасымалдау шарттарына және спецификалық
қасиеттеріне байланысты жіктелуі;
• Ашық жылжымалы құрамда тасымалданатын жүктердің
жіктелуі;
• Жүктерді сақтау техникасы және шарттарына байланысты
жіктелуі;
• Жүктерді сақтау мерзімдеріне байланысты жіктелуі.

8. Бірыңғай тарифтік-статистикалық номенклатура жүктің тарифтік класын белгілеу үшін, алымдарды және төлем-ақыны анықтау үшін, жүк

тиеу есебінің және жоспардың
номенклатуралық
тобын анықтау керек.
Бірыңғай тарифтік статистикалық номенклатура
№ 1 Тарифтік басшылымда көрсетілген.

9.

• Көліктік жіктелу жүктердің тасымалдауға берілетін қораптың
түрінен, тасымалдау және тиеу әдісінен байланысты құрылады.
Көліктік жіктелу үш топқа бөлінеді: құрғақ жүктер, құйылмалы,
жан-жануарлар. Әр-түрлі топ көліктік сипаттамасына және
тасымалдау шарттарына қарай топтамаға бөлінеді.

10.

• Құрғақ жүктерге:
• үйілмелі,
• ақтарма,
• контейнерлер,
• ыдысты-дара жүктер жатады.
• Құйылмалы жүктерге:
• сұйытылған газдар,
• мұнай және мұнай өнімдері,
• химиялық өнімдері,
• тамақ өнімдері жатады.
• Жан-жануарларға:
• жануарлар,
• құстар,
• балық және шаяндар,
• аралар жатады.

11.

Бидай
Қара
бидай
Астық
қалдықтары
Сұлы
Қоспажем
Үйілмелі
жүктер
Арпа
Кебек
Қарақұмық
Күріш
Жүгері

12.

Қатты
отын
Ағаш
материалдар
Ақтарма
жүктер
Кен
Минеральдықұрылыс
материалдар

13.

Шаяндар
және аралар
Тірі балық
және балық
Өнімдері
Ірі және
майда
мүйізді мал
Шошқа
Жанжануарлар
Әр-түрлі
құстар
Жылқылар
Түйелер
Жабайы
хайуанаттар

14.

Ыдысты-дара жүктер бөлек жүк орындарына, көлемдік-массалық
сипаттамасына, ыдыстың түріне қарай 4 топқа бөлінеді:
1 топқа – бөлек орындардың салмағы 500 кг төмен ыдысты-дара жүктер
жатады және жабық вагонда тасымалданады;
2,3,4 топтағы ыдысты-дара жүктер ашық жылжымалы құраммен
тасымалданады.

15.

Құйылмалы жүктерге
цистерналарда және
бункерлік ашық вагондарда
құйма түрінде
тасымалданатын жүктер
жатады.

16. Спецификалық қасиеттеріне және тасымалдау шарттарына байланысты барлық жүктер 11 топқа бөлінеді:

Спецификалық қасиеттеріне және тасымалдау шарттарына байланысты
•1
топ – қоршаған
ортаның
төмен немесе жоғары температураның
барлық
жүктер 11
топқа бөлінеді:
әсерінен қорғауды талап ететін – тез бұзылатын жүктер
• 2 топтың ерекшелігі – гигроскопиялық – ауаның ылғалын жұту қабілеті –
бұлар – тұз, қант, цемент, мақта
• 3 топқа – бөтен иістерді тез сіңіріп алатын жүктер, жүкті бұзылуына
әкеледі – шай, қант.
• 4 топқа – спецификалық иістері бар жүктер және бірге сақтауға
болмайтын жүктер – балық өнімдері, тері өнімдері, мұнай өнімдері,
темекі өнімдері
• 5 топқа - өздерінің физико-химиялық қасиеттерін сақтайтын жүктер,
тасымалдау және сақтау кезінде қасиеттерін өзгертпейтін жүктер –
минералды-құрылыс материалдар, тас көмір, ағаш материалдар,
түрлі-түсті металл кендер
• 6 топқа – тасымалдау кезінде сусымалық қасиетін жоғалтатын
ақтарма жүктер жатады
• 7 топқа – нығыздалатын ақтарма жүктер жатады – цемент, торф, саз
• 8 топқа – қауіпті жүктер жатады
• 9 топқа – тасымалдау және сақтау үрдісінде салмақты жоғалтатын
жүктер – көкөністер, ет өнімдері
• 10 топқа – жан жануарлар жатады
• 11 топқа – машина жасау өнеркәсібінің өнімдері жатады