10 сабақ Әскери коммунизм саясатынан жаңа экономикалық саясатқа көшу (1)

1. Сабақ тақырыбы: Әскери коммунизм саясатынан жаңа экономикалық саясатқа көшу

Зерттеу сұрағы:
Қазақстан үшін жаңа экономикалық
саясаттың артықшылықтары қандай
болды?

2. Оқу мақсаттары

• 8.3.1.7. XX ғасырдың 20-30 жылдардағы
әміршіл – әкімшіл жүйе саясатының
зардаптарын талдау

3. Бағалау критерийлері

• Әскери коммунизм саясатының себепсалдарларын талдайды.
• 1921 жылғы аштық себептері мен
зардаптарын талдайды.

4. Азамат соғысының зардаптары:

• Халық саны 10 миллионға қысқарды;
• Өнеркәсіп өндірісі 7 есе азайды;
• Егістік алқаптар қысқарды;
• Халықтың кедейленуі;
• 1920 жылдың басында жаппай аштық
болды.

5. “Әскери коммунизм саясаты”

• Азық – түлік салғырты;
• Ірі және ұсақ кәсіпорындар национализациялады
(орталықтандырды).
• Жалпыға бірдей еңбек міндеткерлігі енгізілді;
• Ақшалай жалақының орнына коммуналдық
қызмет, транспорт т.б. Үшін карточкалық “паек”
берілді.

6. Азық-түлік салғырты -

Азық-түлік салғырты • Азық-түлік салғырты бойынша шаруалардан
өндірілген өнімнің өздерінің күнкөрісіне жететін
шамалы бөлігінен басқасының бәрі тартып
алынды.
• “Артық өнімдер” қарулы азық-түлік отрядтары
мен армияның көмегімен жиналды.

7. 1921-1922 жылдардағы аштық

• 1921 жылы республиканың басым бөлігінде қуаңшылық
орын алып, қатты жұт жайлады. Малдың 80% қырылды.
• 1921 жылдың қарашасында ашығушылар республика
халқының 1/3 бөлігін құрап, 2 млн адамнан асып түсті.
• Ашығушылар аймақтарына: Орал, Орынбор, Ақтөбе, Бөкей,
Қостанай губерниялары жатқызылды.
• 700 мыңнан астам адам Қазақстаннан тысқары аймақтарға
көшіп кетті.

8. 1-тапсырма.

1) Әскери коммунизм саясатының енгізілу себептері
2) Барысы (шаралар)
3) Зардаптары / нәтижесі
Бағалау критерийі: Әскери коммунизм саясатының себепсалдарларын талдайды.
Дескрипторлар:
- Әскери коммунизм саясатының екі себебін атайды;
- Әскери коммунизм саясаты барысында жүргізілген үш
шараны біледі,
- Әскери коммунизм саясатының нәтижесіне қатысты үш
дәлел ұсынады.

9. 1-тапсырма. ЖАУАБЫ

1) Әскери коммунизм саясаты – өндіріс пен бөлуді
орталықтандыру, мемлекеттің иелігіне барлық
материалдық игіліктерді шоғырландыру үшін
енгізілді.
2) Азық – түлік салғырты енгізілді, ірі және ұсақ
кәсіпорындар национализациялады
(орталықтандырылды), жалпыға бірдей еңбек
міндеткерлігі енгізілді;
3) Егістік алқаптар қысқарды және астық мөлшері 3 есе
азайды, барлық мал түрлерінің саны 10 млн-нан астам
кеміді, 1920 жылдың басында жаппай аштық болды.

10. 2-тапсырма.

1) 1921 жылғы аштықтың себептері мен зардаптары
қандай?
СЕБЕПТЕРІ
ЗАРДАПТАРЫ
1)..................................
2)..................................
1).....................................
2).....................................
Бағалау критерийі: 1921 жылғы
салдарларын талдайды.
Дескрипторлар:
- Аштықтың екі себебін атайды;
- Аштықтың екі салдарын атайды.
аштықтың
себеп-

11. 2-тапсырма. ЖАУАБЫ

1) 1921 жылғы аштықтың себептері мен
зардаптары:
СЕБЕПТЕРІ
ЗАРДАПТАРЫ
1) Азамат соғысы және
1) 1921 жылдың
әскери коммунизм
қарашасында ашығушылар
барысындағы малды үнемі республика халқының 1/3
(реквизициялау) тартып
бөлігін құрап, 2 млн
алу.
адамнан асып түсті.
2)1921 жылғы табиғаттағы 2) 700 мыңнан астам адам
қуаңшылық
Қазақстаннан тысқары
аймақтарға көшіп кетті.

12. 3-тапсырма

1) Терминдер мен анықтамаларын сәйкестіріңіз:
ТЕРМИНДЕР
ЖАУАБЫ
1. Әскери
коммунизм
1 - ............ А) Материалдық игіліктер мен өндіріс
құрал-жабдықтарын мемлкет қарамағына
алу
2 - ............ В) Кеңес мемлекетінің Азамат соғысы (19181920)
жылдарындағы
әлеуметтікэкономикалық саясат
2. Азық-түлік
салғырты
3. Национализация
(ұлттандыру)
АНЫҚТАМАЛАРЫ
3 - ............ С) Шаруалардан өндірілген өнімнің
өздерінің күнкөрісіне жететін шамалы
бөлігінен басқасының бәрі тартып алынды.
Бағалау критерийі: терминдер мен анықтамаларын сәйкестендіреді.
Дескрипторлар:
- 1-ші терминді анықтамасымен сәйкестендіреді;
- 2-ші терминді анықтамасымен сәйкестендіреді;
- 3-ші терминді анықтамасымен сәйкестендіреді.

13. 3-тапсырма. ЖАУАБЫ

ТЕРМИНДЕР ЖАУАБЫ
АНЫҚТАМАЛАРЫ
1. Әскери
коммунизм
1-В
А) Материалдық игіліктер мен өндіріс
құрал-жабдықтарын мемлкет қарамағына
алу
2. Азық-түлік
салғырты
2-С
В) Кеңес мемлекетінің Азамат соғысы
(1918-1920) жылдарындағы әлеуметтікэкономикалық саясат
3. Национализация
(ұлттандыру)
3-А
С) Шаруалардан өндірілген өнімнің
өздерінің күнкөрісіне жететін шамалы
бөлігінен басқасының бәрі тартып алынды.

14. ҚОРЫТЫНДЫ

• Әскери коммунизм саясаты барысында өнім
өндірісі мен бөлісін толық
орталықтандырылды, еліміздің азық –
түлік, шикізат және басқа ресурстары
мемлекеттің қолына жиналды.
• Әміршіл – әкімшіл жүйе саясаты
нәтижесінде 1921 жылғы аштық орын алды.
• Большевиктердің социалистік тәжірибеге
дайын еместігін көрсеткен жағдайлар
қалыптасты.