Өт-тас ауруының биохимиясы

1.

2.

1. Жалпы организмдегі холестериннің рөлі.
2. Холестериннің бөлінуі.
3. Холестерин синтезінің реттелуі.
4. Холестерин алмасуының бұзылуы.

3.

4.

Холестериннің бөлінуі
Адам организмінде күніне шамамен 1г холестерин
өт қышқылы хәне нейтралстероидтар түрінде нәжіс
арқылы сыртқы ортаға бөлініп отырады. Алайда өт
қышқылы ретінде ішекке түскен холестериннің 9899% ға жуығы тоқ ішекте қайта сіңіріліп қақпа
венасы арқылы бауырға , одан әрі өт қабына, ішек
қуысына қайта түсіп, ішек – бауыр айналымын
қалыптастырады. Осы цикл арқылы күніне 15-35г өт
қышқылдары қайта сіңіріліп, әр ретті айналымда
небәрі 1-2% өт қышқылдары нәжіс арқылы сыртқа
бөлінеді. Бірақ бауырда осыған тең мөлшердегі
холестерин өт қышқылдарына тотығып, дер кезінде
жоғалған өт қышқылдарының орнын толтырады.

5.

Ішек – бауыр айналымы
Выведение
с мочой – менее 0.5
г
Синтез
0.2-0.6 г
Секреция с желчью: 12-37 г
Реабсорбция – более
95%
Экскреция 0.2-0.6 г

6.

Холестерин синтезінің реттелуі
1. Тағам мөлшері арқылы реттелуі.
Организмдегі холестерин қоры : 1-тағаммен
түскен холестериннің сіңірілуі арқылы, 2-бауырмен
ішекте түзілген холестерин арқылы қамтамасыз
етіледі. Тағам құрамындағы холестериннің мөлшері
өте көп болған жағдайда бауырдағы холестерин
синтезі тежеледі немесе мүлдем тоқтайды.
2. ГМГ ~SKоA редуктаза деңгейінде реттелуі.
ГМГ ~SKоA редуктаза холестерин синтезінің
жылдамдығын реттейтін лимиттеуші фермент,
сондықтан бұл фермент активтілігінің өзгерісі
холестерин синтезіне өте үлкен әсер етеді.

7.

Мевалон қышқылы мен холестерин
арқылы реттеледі.
Бұл екі қосылыс, бірі тікелей өнім ретінде, енді бірі
соңғы өнім ретінде ГМГ ~SKоA редуктаза активтігін
тежейді. Бұл басқа да метаболизм процесстерінде
үнемі кездесіп отыратын , реакция өнімдерінің өзін
түзетін фермент активтілігін тежеу арқылы өз
мөлшерін тұрақты ұстап тұру үшін жасалған
реттеу механизмі – feedback тежеу деп аталады.
Холестерин стероидты гормондар сияқты әсер етіп,
ГМГ ~SKоA редуктаза гендерінің транскрипциясын
тежеп осы ферменттің синтезін төмендетеді
немесе тоқтатады.

8.

Холестериннің алмасуының бұзылуы
Холестериннің алмасуының бұзылуы өт-тас және
атеросклероз ауруына әкеліп соғуы мүмкін.

9.

10.

1 – түрі аралас мицелланың құрамында еріген күйінде
болады. Бұл күйде -холестерин, ФЛ, өт қышқылының
мөлшері белгілі бір қатынаста 1: 2,5: 12,5 болуы керек.
2 – түрі тұрақсыз сұйық кристалды күйі. Бұл күйде
холестерин аралық мицелланың құрамына енуге немесе
тұнбаға түсуге ұмтылады.
3- түрі қатты кристалды күйі негізінен өт-тастарын түзеді.
Сұйық кристалды холестерин қатты кристалды түріне
холестериннің тіндердегі, қандағы және өт құрамындағы
мөлшері көбейгенде айналады. Ал холестериннің
концентрациясынынң жоғарылауы: 1-организмге
холестериннің тамақпен көп мөлшерде келіп түсуімен, 2оның синтезінің көбеюімен, 3-өтпен шығарылуы
бұзылғанымен байланысты болуы мүмкін.

11.

Холестерин:ФЛ:өт қышқылдары қатынасының
өзгеруі ФЛ-дің синтезінің бұзылуынан (семіру, холин
жетіспеушілігінде), холестериннің синтезінің
жоғарылауынан (ГМГ-редуктазаның активтілігі
жоғарылағанда), холестериннің өт қышқылына
тотығуы бұзылуынан (7-гидроксилазаның активтігі
жойылғанда) және холестериннің шығарылуының
бұзылуына байланысты. Осы жағдайлар тастардың
түзілуін қалыптастырады. Мұндай тастардың 90%-ы
холестериннен тұрады. Бұл тастар холестериндік
тастар деп аталады.

12.

13.

Хенодезоксихоль қышқылын пайдалану
арқылы өт-тас ауруын емдеуге болады. Себебі
холат-холестеринді индексті жоғарылатады,
ГМГ-редуктазаның активтілігін ингибирлейді
және осы арқылы холестериннің синтезін
төмендетеді және тастарды ерітеді. 1 г
хенодезоксихоль қышқылы холестерин синтезін
екі есе төмендетеді.

14.

Холестеринді тастардан басқа 10-27% пигментті
тастар да түзілуі мумкін. Мұндай жағдайда тұнбада
гемоглобиннің ыдырыу өнімі – билирубиннің
кальций тұздары болады. Бос билирубин суда
нашар ериді, улы, қалыпты жағдайда бауырда ол
глюкурон қышқылымен залалсызданып
байланысқан билирубин түзеді, сол күйінде
бауырдан өт қабына түседі, одан глюкурон
қышқылы тек ащы ішекке өтерде бөлінеді.

15.

Патологиялық кезінде бактериялық немесе
бауырлық бета-глюкуронидаза ферментінің әсерінен
өт жолдарында немесе өт қабында байланысқан
билирубин гидролизденіп, суда нашар еритін бос
билирубинге айналады, ол кальциймен байланысып
тұнбаға түседі. Сонымен пигментті тастар бауыр
аурулары, өт жолдары аурулары кезінде, өт тұрып
қалғанда, қабыну процесстерінде, сондай-ақ
гемоглобиннің шамадан тыс ыдырыуынды, қан тобы
сәйкес емес қан құйғанда және тағы басқа
жағдайларда байқалуы мүмкін.