Қартаю теориясы. Канцерогенез

1.

Қартаю теориясы.
Канцерогенез.
Дайындаған:Габдуллина Ж.

2.

ЖОСПАР
1.Геронтология
2.Қартаю теориясы
3.Канцерогенез

3.

Қартаю-онтогенез қорытындысы,ағзада ерекше
құрылымдық,қызметтік және биохимиялық өзгерістердің
пайда болуымен сипатталатын құбылыс .

4.

Қартаю проблемаларын зерттейтін ғылымды геронтология.
Геронтология (греч. geron, geront(os) - старец + logos учение) – бұл тірі
заттардың қартаю заңдылықтары және соның ішінде адамдарды қәрілік
жасын зерттейтін ғылым.
Геронтолгия қартаю құбылысының негізгі заңдылықтарын молекулалық
және жасышалық деңгейден бастап тұтас ағза деңгейінде
анықтайды,оның даму ерекшеліктерін,емдеу және аурудың алдын алу
проблемаларын зерттейді.

5.

Геронтологияның
міндеті-тек қана адам
өмірін ұзарту емес,сол
сияқты,кәрі адамдардың
қоғамдық өмірге және
еңбек қатынастарына
белсенді араласуына
көмектесу,яғни олардың
белсенді және толыққанды
өмір сүру мүмкіншіліктерін
ұзарту болып табылады

6.

Адам ағзасының қартаю
себептері туралы 300-ге жуық
болжамдар айтылған…

7.

Қартаю теориялары ішінен М.
Рубнердің (1908) қуаттық
қартаю теориясын атауға
болады. Қуат көзу
таусылса,сағаттың серіппесі
босағандай, тіршілік те баяулап,
дүние салуға алып
келеді.Ағзаның қуат қорын
жұмсауы дененің сыртқы
мөлшеріне тәуелді болады,яғни
ағза дене сыртына
жылудықаншалықты көп
шығарса, соншалықты энергия
алмасуды белсенді түрде
болып, оның қоры тез
таусылады және оңдай ағзалар
көп өмір сүрмейді.

8.

И.И. Мечниковтың интоксикациялық улану теориясы бойынша
қартаю құбылысы тек қана биологиялық факторғафизиологиялық,патологиялық т,с,с, тәуелді болмай, сол сияқты
әлеуметтік факторларға да тәуелді болмайды.

9.

Академик А.А Богомольц (1922) «қартаю себептері
ағзадағы ұлпааралық қатынастардың бұзылуы» деп
болжамдаған
1940 жылы Нагорный «қартаю жасушада ақуыз
молекуласының синтезделуінің бұзылу
салдарынан болады» деп болжамдаған

10.

Қартаю кезінде гистондар мөлшері
көбейеді,олардың ДНҚ молекуласымен
байланысты қатая түседі,ал бұл көптеген гендер
мен гендер кешенінің актив күйінен активсіз
күйіне көшуіне алып келеді. Бұл құбылысты Г.Д.
Бердышев 1972 ,В.И.Никитин 1972 өз
тәжірибелерінен байқаған.
20 ғасырдың 90-жылдары Америка ғалымдары
адам ағзасының кәрілік генін тауып оны клото гені
деп атаған . Ол ағзада екі не одан да көп дана
күйінде кездесуі мүмкін және геномда оның саны
неғұрлым көп болса адамдар солғұрлым ерте
қартайып дүние салады.

11.

20 ғасырдың 90-жылдары Америка ғалымдары адам ағзасының
кәрілік генін тауып оны «клото» гені деп атаған . Ол ағзада екі не
одан да көп дана күйінде кездесуі мүмкін және геномда оның
саны неғұрлым көп болса адамдар солғұрлым ерте қартайып
дүние салады.
Клото генінің екі данасы жаңадан туылған нәрестелердің 3
пайызында кездессе, 65 жастағы адамдардың тек 1,1 пайызында
ғана кездескен.Демек, осыншама клото гені бар адамдар ерте
кезде,яғни65 жасқа жетпей,дүние салған.

12.

Адамдарда ерте қартаю белгісі-прогерия дейтін ауру екені белгілі.Бұл
аурумен ауыратын адамдарда балалық шақтан бастап ( мүмкін
жағынан жетілер шақта-13-15 жаста ) жасушаларда жедел қартаю
құбылыстары байқалады.

13.

Сонымен, қартаюдың нақтылы бір себептерін механиздерін бөлежара қарастыруға бомайды және ағзаның кәрілік өзгерістері бір
мүшеде жайлап басталып, әрі қарай тасқындап үдей дамып, көптеген
мүшелер мен мүшелер жүйесін қамтиды.

14.

КАНЦЕРОГЕНЕЗ

15.

Канцерогенез
Клеткалардың залалды
трансформациясы-олардың ракқа
айналуы
қазіргі кезде екі топ факторларға
негізделген.

16.

Олардың біріншісі-онкогендік вирустардың тіршілігі
немесе ретровирустар,құрамында генетикалық материал
ретінде РНҚ болады,олардың ДНҚ-көшірмелері
жұқтыратын клетканың геномына орналасады. Бұл
процестің нәтижесі қатерлі жаңа құрылымдар болуы
мүмкін
Онкогендік вирустардың құрамында
онкоген болады,оның экспрессиясы
(лат. « экспрессио» –көріну
күші,айқындылығы) канцерогенезге
жауапты. Бұл механизм 1945 ж.
Совет ғалымы Л.А.Зильбер ұсынған
рактың вирустық-генетикалық
теориясына барып тіреледі

17.

Екінші топтағы факторлар яғни клеткаға тигізетін
әртүрлі сыртқы әсерлер,көптеген жағдайда бірақ үнемі
емес мутагендік ықпал көрсетіп, олардың рак
клеткаларына айналуына себепші болады.
Адамның тұқым қуатын аурулары репарациялық (лат. «реперацио» қалпына келтіру жүйенің зақымдануына байланысты сомалық клеткалардың
мутациялануын жоғарылатады және оның өзі хромосомалар
аберрацияларының жиіленуіне қарағанда залалды жаңа құрылымдардың
ісіктердің жиілігінің көбеюімен сипатталады.

18.

Канцерогенездің мутациялық табиғатының
барлығы жөніндегі болжам 20 ғасырдың басында
Т.Боверидің (1914) жұмысынан бастап айтылған.

19.

Қоршаған ортада генетикалық белсенді агенттердің
таралуы мутация жиілігін жоғарылатып қана
қоймай,залалды ісіктердің жиілігін арттыруға септігін
тигізуі мүмкін.

20.

Осыған байланысты химиялық қосылыстарды сынақтан өткізу
бағдарламасы,әртүрлі физикалық және биологиялық факорлардың,
ішіндегі потенциалды канцерогендерді анықтауға мүмкіндік береді.
Бұл істің маңызын еске ала отырып,халықаралық деңгейде
канцерогендерді анықтаудың өте сезімтал тест-жүйесін жетілдіруде,
және бұл мәселені,дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымдары және
басқа да халықаралық ұйымдар қадағалайды.

21.

Тақырыпқа арналған сұрақтар.
1.Қартаю проблемаларын зерттейтін ғылым
2. Академик А.А Богомольц (1922) қартаю себептерін не деп
болжамдаған?
3. Адамдарда ерте қартаю белгісі
4. Кәрілік ген қалай аталады ?
5. Не жөніндегі болжам 20 ғасырдың басында Т.Боверидің
(1914) жұмысынан бастап айтылған?
6. Қартаю кезінде ненің мөлшері көбейеді?
7. Онкогендік вирустардың құрамында неболады? Және оның
несі канцерогенезге жауапты?
8.Канцерогенез дегеніміз не?
9. Қазіргі кезде канцерогенез неге негізделген?
10.Онкогендік вирустардың тіршілігі немесе
ретровирустар,құрамында генетикалық материал ретінде не
болады?

22.

Кілт сөздер
1.Геронтология
2. «қартаю себептері ағзадағы ұлпааралық қатынастардың
бұзылуы» деп болжамдаған
3. Прогерия
4. «клото» гені
5. Канцерогенездің мутациялық табиғатының барлығы жөніндегі
6.Гистондар
7. Онкогендік вирустардың құрамында онкоген болады,оның
экспрессиясы (лат. « экспрессио» –көріну күші,айқындылығы)
канцерогенезге жауапты.
8. Клеткалардың залалды трансформациясы-олардың ракқа
айналуы
9. Қазіргі кезде екі топ факторларға негізделген.
10.РНҚ

23.

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТ
1.Ғаламтор
2.С.А.Әбиляев
3.С.Ж.Стамбеков