Халықты жеткілікті мөлшерде йод және фтормен қамтамасыз етудің мемлекеттік шаралары

1. Халықты жеткілікті мөлшерде йод және фтормен қамтамасыз етудің мемлекеттік шаралары

Жамакурова А.
МПД 001-02

2.

ЙОД ЖӘНЕ ФТОР- АДАМНЫҢ ҚАЛЫПТЫ ӨСУІ МЕН
ДАМУЫНА ҚАЖЕТТІ МИКРОЭЛЕМЕНТТЕР.
Йод - өмірлік маңызы бар
элемент. Ол қалқанша без
үшін құрылыс материалы
(қалқанша без – йод
жинақтаушы
орган). Өкінішке орай, бұл
микроэлемент ағзада
жасалмайды, адам оны тек ас,
тағам арқылы алады. Йод ас
тұзында болады. Соңғы
уақытта ұнды да йодпен
байытып жүр.
Фтор - тістің эмалын
түзеуге және сүйек
құрылысына қатынасатын
ғажап элемент. Ол суда
кездеседі. Кейбір өзен,
көл, бұлақ суларында аз,
немесе кездеспеуі мүмкін.
Тәул.қаж.3 мг

3.

Фтордың адам ағзасына
тигізетін әсері жайлы және
оның су құрамында
болмайтындығы туралы бітпей
келе жатқан дау бар. Бірақ, су
құрамында кездесетін фторид
зиянды зат екендігіне ешкім
дау айта алмайды. Себебі бұл
сан түрлі тәжірибелер
барысында дәлелденген.
Суында фторы аз аудандардың
суын 1мг/л фтормен
фторлайды.

4.

Гарвард университеті осы тақырыпта 22
жыл бойында 27 түрлі сынақ жүргізіп көрген.
Нәтижесінде фторидтер белгілі мөлшерден көп
болған жағдайда баланың когнитивтік дамуын
тежейтіні анықталды. Когнитивтік даму - адамның
когнитивтік ортасының, атап айтқанда оның
қабылдауының, есте сақтауының, ойының, тілінің,
қиялының қалыптасу мен даму процесі.
«Environment Health Sciences» журналында
жарияланған зерттеу қорытындысында келтірілген
мәліметтерге сүйенер болсақ, су құрамында
фтордың артуы баланың IQ деңгейін төмендетіп
жібереді. 2013 жылы жүргізілген тағы бір
экспериментте фтордың бала туу көрсеткішіне әсер
ететіні де мәлім болған.

5.

Йод жетіспеушілігіне байланысты
ауруларды емдегеннен гөрі алдын – алған
жөн. Адам күнделікті өсімдік және
жануартекті өнімді қабылдағанмен, ағзаға
қажет мөлшердегі дәрумен мен
микроэлементтердің орнын толтыра
алмайды. Йодтың 90 пайызын тағамнан
алады, қалғандарын судан алады. Ағза
йодты синтездей алмағандықтан, тршілік
үшін күнделікті йоды бар тағамдарды
пайдалану есебінен қажет мөлшерін толтыру
қажет. Ең жоғарғы мөлшердегі өнімі – теңіз
өнімдері (800 – 1000 мкг/кг). Теңіз
балдырлары мен губкалар және балық майы,
кальмар, теңіз капустасы. Ет, сүт,
жұмыртқада йод аз, өсімдіктекті азықта тіпті
аз.

6.

Йодтың күндік нормасы
Йод мөлшері (мкг)
50
Категориясы
Емізулі сәби
Жасы
Алғашқы 12 айда
70
Ерте жастағы балалар
1- ден 2 жасқа дейін
90
Мектеп жасына дейінгі балалар
2- ден 6 жасқа дейін
120
Бастауыш және орта сынып
оқушылары
7- ден 12 жасқа дейін
150
Жасөспірімдер, ересектер
12- ден жоғары жастағылар
200
Аяғы ауыр әйелдер мен бала
емізетін әйелдер

7.

Йод бар өнімдерді қабылдағанда (80 – 85 % мөлшерін ал үшін) мынаны
ескер жөн:
1) йодтың қалқанша безге кіруі үшін фермент, селен, мырыш, темір және А, Е
дәрумендері бірге жүруі қажет.
2) микроэлементтер пісіру кезінде жойылып кетеді. Егер сорпа дайындасаңыз
әңгіме басқада, ал тек картоптың өзін қайнатсаңыз, йод сумен бірігіп өзгеріске
ұшырайды.
3)
кейбір тамақ өнімдері йодты өзіне «байлап» алып, ағзаға сіңірілуін
нашарлатады, ондай қасиетке барлық шаршыгүлділер: орымжапырақ, шалқам,
шалқан, шомыр, соя, бұршақ жатады. Бұл оларды жемеу деген емес, керісінше
соларды көбірек мөлшерде қабылдау керек деген сөз.
4) йод жетіспеді екен деп тек йодталған өнімді ғана жеуге болмайды, тепе –
теңдік сақтап, май, ақуыз, көмірсуларды да аз мөлшерде қабылдар отырыңыз.
5) йодтың спирттегі ерітіндісін тікелей пайдалануға мүлдем болмайды, 1
тамшы йодтан 11 күндік мөлшерін бірден аласызда, қалқанша безді
«отырғызасыз» және таза йод аллергия беруі мүмкін

8.

Адамның өмір сүруіне бүкіл өмір бойы бір қасық қана йод жеткілікті.
Йод адам ағзасында 20 – 30 мг мөлшерінде ғана болса да өте
маңызды үрдістерді атқарады.

9.

Йод тапшылық ауруы –адамдарға йод кемістігі
нәтижесінде болатын және йод қажеттігі қалпына
келгенде жойылатын ауру.
Көп таралған йод жетіспеушілігінен туындайтын –
зоб (алқым ұрасы, жемсау ) қалқанша бездің ұлғаю
ауруы, бұл қабыну, қан ағу , ісіктермен байланысты емес .
Эндемиялық (аймақтық) зоб – қалқанша без
ұлғаюымен анықталатын белгілері бар, йод
жетіспеушілігі, белгілі географиялық аймағына
байланысты немесе салыстырмалы түрде мүмкін болатын
ауру. Жаппай зақымдану критериясы қазіргі уақытта 5%,
зоб жас өспірімде болады деп есептеледі

10.

Йод жетіспеуінің алдын алудың ең тиімді
жолы йодпен байытылған теңіз өнімдерін тағамға
пайдалану болып табылады. Және де ет, сүт,
жұмыртқа ағзаға йод беретін негізгі тағамдар
екенін есте ұстаған жөн. Бірақ ет пен балықты
қайта қайта мұздатқанда ондағы йод жойылып
кетеді. Сонымен қатар көкөністер ішінде –
қызылша, шпинат,қызанақ, сәбіз, орамжапырақ,
картоп, пияз, бұршақ, сарымсақ. Жеміс-жидектер
ішінде – құрма, алма, жүзім, шие, грек және
балқарағай жаңғақтарында йод мол.

11.

Йод тапшылығы ауруларының алдын алу
саласындағы мемлекеттік реттеу
Қазақстан Республикасының Үкiметi:
1) йод тапшылығы ауруларының алдын алу саласындағы мемлекеттiк саясаттың негiзгi
бағыттарын әзiрлейдi;
2) тұзды йодтау және йод тапшылығы ауруларының алдын алу мәселелерi бойынша орталық
және жергiлiктi атқарушы органдардың қызметiне басшылықты жүзеге асырады;
3) йод тапшылығы ауруларының алдын алу саласындағы заңдарға және Қазақстан
Республикасы Президентiнiң актілерiне сәйкес өзге де функцияларды жүзеге асырады.
Уәкілеттi орган өз құзыретi шегінде:
1) йод тапшылығы ауруларының алдын алу саласында бiрыңғай мемлекеттiк саясатты
жүргізедi;
2) йод тапшылығы ауруларының тiзбесiн бекiтедi;
3) йод тапшылығы ауруларының алдын алу бойынша халықаралық жобалар мен
бағдарламаларды iске асыру жөнiндегі халықаралық ұйымдардың жұмысына қатысады;

12.

Йод тапшылығы ауруларының алдын алу жөнiндегi iсшаралар:
1) мемлекеттiк органдардың, жеке және заңды тұлғалардың
Қазақстан Республикасында йодталған ас тұзы мен жемдiк тұз
өндiрiсiне, оларды әкелуге, әкетуге, өткiзуге қойылатын
талаптарды қамтамасыз ету мен сақтау жолындағы
жауапкершілік;
2) йод тапшылығынан зардап шегетiн адамдардың денсаулық
сақтау ұйымдарында медициналық көмек алуға қол жеткiзуi;
3) йодталған ас тұзының және йод қосындыларымен
байытылған басқа да тамақ өнiмдерiнiң зиянды әсерiнiң
салдарынан денсаулығы жоғалған жағдайда азаматтардың
құқықтарын Қазақстан Pecпубликасының заңдарында белгiленген
тәртiппен қорғау принциптерiнде жүзеге асырылады.

13.

• Йодталған тұздың және йод қосындыларымен байытылған басқа да тамақ
өнiмдерiнiң орамында, Қазақстан
Республикасының заңдарында белгiленген ақпаратпен қатар, мемлекеттiк
тiлде және орыс тiлiнде мынадай деректер көрсетiлуге тиiс:
1) тамақтық және энергетикалық құндылығы;
2) йод қосындыларының құрамы;
3) қолданудың мақсаты және шарттары;
4) сақтаудың шарттары және мерзiмдерi.
4. Йодталған тұз және йод қосындыларымен байытылған басқа да тамақ өнiмдерi
орамда көрсетiлген ақпаратқа сәйкес келуге тиiс.
5. Йодталған тұз және йод қосындыларымен байытылған басқа да тамақ өнiмдерi
белгiленген сақтау мерзiмi өткен соң кәдеге жаратылуға, өнеркәсiптiк жолмен қайта
өңделуге не қайта йодталуға жатады.
Сақтау мерзiмi өткен йодталған тұзды және йод қосындыларымен байытылған басқа
да тамақ өнiмдерiн өткiзуге тыйым салынады.

14.

Қорытынды:
«Ауырып, ем іздегенше, ауырмайтын жол іздеген» жөн ғой.
Ағзада үнемі элементтер қоры болуы үшін уақытында әрі құнарлы
тамақтанып жүрген абзал. Адам ағзасы біртұтас құрылым, он екі
мүшеден құралған денеміздің әр жүйесінің өзіндік қалыпты
жұмыс атқаруы бұл біздің күнделікті тамақтануымызға
байланысты. Себебі «денсаулықты сақтау – дұрыс тамақтанудан
басталады» деп айтуға болады. Тамақтағы қоректік заттар, сапасы
жағынан адам ағзасының мұқтажын өтеуі қажет.

15. Пайдаланған әдебиеттер:

1) интернет ресурсы: http://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z030000489_ ҚР әділет
министрлігі
2) интернет ресурсы: http://www.inform.kz/kz/densaulyk-eki-ret-kaynatylgansu-u_a2893481 Халықаралық ақпарат агенттігі
3) интернет ресурсы: http://referattar.kazaksha.info Білім сауық порталы
4) интернет ресурсы: https://stud.kz/referat/show/21804 Баяндамалар сайты
5) интернет ресурсы: http://m.diseases.pdl.kz/disease/view/MTMwOTY%3D
Аурулардың диагностикасы және хаттамасы