Жеке микроэлементтердің алмасуы

1.

С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ
мемлекеттік медицина университеті
Казахский Национальный медицинский
университет имени С. Д. Асфендиярова
Биохимия кафедрасы
СӨЖ
Тақырыбы:Жеке микроэлементтердің
алмасуы
Алматы 2021

2.

Жоспар
-Биологиялық маңызды элементтер және
классификациясы
-Микроэлементтер және оның түрлері
-Жеке микроэлементтер алмасуы
-Қорытынды
-Қолданылған әдебиеттер

3.

Адам ағзасындағы маңызды
элементтер
Биологиялық маңызды элементтер— тірі организмдерге қалыпты өмір сүруді қамтамасыз
ету үшін қажетті химиялық элементтер. Организмнің тіршілік әрекетін қамтамасыз ететін
элементтер әр түрлі белгілері — ағзадағы құрамы, қажеттілік дәрежесі, биологиялық рөлі,
тіндік ерекшелігі және т.б. бойынша жіктеледі.

4.

Макроэлементтер
Бұл элементтер
организмдер
денелерінің негізін
құрайды. Ересек
адамның ағзасында
ондаған грамнан (хлор,
магний) ондаған
килограмға дейін (оттегі,
көміртек) айтарлықтай
мөлшерде болады;
басқаша айтқанда,
макронутриенттерге
дене салмағының 0,1% дан асатын барлық
биоэлементтер жатады
Микроэлементтер
Микроэлементтер-тірі
организмдердегі өмірлік
маңызды процестердің
жүруіне қажетті және
олардың құрамындағы
өте аз мөлшерде
(0,001% - дан
аз)химиялық
элементтер

5.

Микроэлементтер
классификациясы
Ванадий (V)
Темір(Fe)
Иод (I)
Кобальт (Co)
Кремний (Si)
Литий (Li)
Никель (Ni)
Марганец (Mn
Бор (B)
Бром (Br)
Кадмий (Cd)
Свинец (Pb)
Стронций (Sr)
Титан (Ti)
Барий (Ba)
Бериллий (Be)
Висмут (Bi)
Галлий (Ga)
Германий (Ge)
Лантан (La)
Олово (Sn)
Радий (Ra)

6.

Фтор алмасуы
Ағзадағы мөлшері 120-150мг
Фторидң жетіспеушілігі тіс кариесіне және мүмкін остеопорозға әкелуі мүмкін. Құрамында миллион
бөлікке < 1 фтор бар судың фтордануы (идеалды су) кариес жиілігін төмендетеді
Барлық тағам өнімдері (абрикос, шабдалы, баклажан және т.б.),
ауыз суы
фтор-аденилат циклаза мен энолаза ингибиторы, ол ауыз қуысында көмірсулардың ашытуын
бұзады және кариогенді бактерияларды жояды, қан түзілуін ынталандырады
Фтордың 99% - ы қатты тіндерде болады, олардың 0,02% - ы тіс тіндерінің құрамына кіреді. Бұл
жағдайда фтор күрделі қосылыстардың пайда болуына байланысты қатты тіндерде кальцийдің
бекітілуіне және олардың минералдануына ықпал етеді. Гидроксиапатитпен бірге фтор фторапатит
түзеді:

7.

Йод алмасуы
Қалқанша безінің
гормондарының
құрылымына енедіметаболизм
жылдамдығын реттеуге
қажетті T4 және T3
Организмдегі мөлшері25 мг.
Қоршаған ортада (су
мен топырақта) және
жалпы тамақ
өнімдерінде йодтың
жеткіліксіз мөлшері йод
тапшылығы ауруларының
(ИДЗ)себебі болып
табылады.
Теңіз өнімдерінде мол
қоры бар.

8.

Темір алмасуы
Ғе
Ағзадағы мөлшері 34мнг
Организмде органикалық
қосылыстардың құрамында, ал
аз бөлігі – ионданған түрде
кездеседі.
Қоры – сүйек кемігі, бауыр және көкбауыр
(ферритин түрінде).
1.
Гемоглобиннің, миоглобиннің, каталаза,
цитохром ферменттерінің құрамына кіреді.
2.
Қан жасау үрдістеріне қатысады.
3.
4.
Тіндік тыныс алуға қатысады.
Бұлшық еттерде отттегінің тасымалдануы мен қорға жиналуына қатысады.
5.
Тотығу-тотықсыздану үрдістерінде маңызды роль атқарады.
Бауыр (шошқаныкінде көп), ми, жұмыртқаның сарыуызы,Жемістер (алма, шабдалы, т.б.)Көкөністер (ақжелкен,
шпинат және т.б.)Ақ саңырауқұлақ
Жетіспегенде анемия-қан аздық,паренхимада жиналуынан миокард бұзылуы туындайды

9.

Мырыш алмасуы
Организмдегі мөлшері-2-3г
Жасушалық тыныс алу, өсу
және даму процестері,
ақуыздар, ДК, липидтер мен
көмірсулар алмасуы, энергия
алмасуы байланысты. Мырыш
металл — лоэнзим
ферменттерінің үлкен тобының
құрамдас бөлігі болып
табылады: дегидрогеназ,
пептидаз, карбоксипептидаза
а, фосфатаз
Қияр, қырыққабат,
баклажан, шпинат
жапырағы, салат
Дене деңгейіндегі
метаболизмді реттеуге
мырыштың қатысуы
адреналин, инсулин,
тестостерон, фолликулин,
пролан, антидиуретикалық
және гонадотропты
гормондар сияқты бірқатар
гормондардың
белсенділігінде көрінеді

10.

Мыс алмасуы
Денедегі мыстың болмауы жұқпалы аурулардың,
остеопороздың, неврологиялық функциялардың
бұзылуының және өсудің жоғары қаупіне әкелуі
мүмкін. Сондай-ақ, оның жетіспеушілігінің аясында
шаш пен терінің депигментациясы пайда болуы
мүмкін.
Организмдегі мөлшері 100-150мг. Сиыр,шошқа
бауыры,треска
майында,бауырында,шампиньонларда кездеседі
Сu
Қан жасау үрдістеріне
қатысады.Гемоглобиннің және цитохром
ферменттерінің синтезінде маңызды орын
алады.Оксидоредуктазалардың құрамына
кіреді.Ішкі секреция бездерінің қызметіне
әсер етеді.Инсулин тәрізді әсер
көрсетеді.Церулоплазмин темірді тотыққан
түрге айналдырады.Өсу үрдісінде маңызы
зор.
Мыстың басқа да тотығу процестеріне қатысуы
дәлелденді. Мысалы, церулоплазмин әлсіз
каталитикалық белсенділікке ие, полиаминдерді,
полифенолдарды және аскорбин қышқылын
тотықтырады. Cu2 катионы цитохромоксидаза тотығу
ферментінің құрамында болады, ол оттегін тікелей
белсендіреді. Мыс кейбір аминоксидазалардың
құрамында кездеседі.

11.

Селен алмасуы
3.
Антиоксидант.
Глютатионпероксидазаның
құрамына кіреді. Е және А
витаминдерінің синергисі
болып табылады.
Көздің торлы қабаты,
бауыр, бүйрек, өкпе,
асқазан, бұлшық ет
4.
Жыныс қызметіне
әсер етеді
Se
Картоп, қырыққабат, сәбіз,
шпинат, ет өнімдері
Организмдегі мөлшер-0,71мг
Қанда селен бос иондар
түрінде және ақуыздар,
пептидтер және
аминқышқылдары бар
қосылыстардың құрамында
болады. Селеннің биохимиялық
функциялары селен бар
ақуыздарды анықтайды

12.

Қорытынды
Адам ағзасы өзін-өзі реттейтін жүйе болып табылады, ол
белгілі бір компоненттердің жетіспеушілігінен немесе
артық болуынан туындайтын тіпті шамалы өзгерістерді
өте жақсы қабылдайды және оларды біраз уақытқа
дейін ішінара өтейді. Дегенмен, дененің резервтік
мүмкіндіктері шексіз емес және біраз уақыттан кейін
әртүрлі ауруларды сезінеді.Сондықтан,дұрыс
тағамдану мен рационды диета әркім үшін маңызды
дүние.

13.

Қолданылған әдебиеттер:
1. Биохимия: Оқулық Е.С. Северин ред. (қазақ тіліне
аударған және жауапты редакторы
А.Ж.Сейтембетова), Мәскеу, 2014
2.Биохимия пәнінен әдістемелік
нұсқаулар,Алматы,2005
3.Учебное пособие для самостоятельного
изучения биохимии, Алматы,2009, с. 55, 70-71
4.Скальный А.В. Микроэлементозы человека. М.,
2001