«Нөлдік сома» әдісімен заттардың формулаларын құру

1. «Нөлдік сома» әдісімен заттардың формулаларын құру

2.

Сабақтың мақсаттары
•қосылыстар формуласы иондар зарядтары жайлы
білімге сүйеніп жазылатынын түсіну
• нөлдік сома әдісін қолдана отырып, заттардың
формулаларын құрастыру

3. Жетістік критерийлері

• Егер төмендегі жетістік критерийлерін
орындаса, оқушы оқу мақсатына жетеді...
• - элемент атомы өзінің сыртқы қабатын
толтыру үшін электрондарды қосып алып,
немесе беріп жіберіп нәтижесінде ион
түзетіндіктерін түсінсе
• - қосылыстар формуласы иондар зарядтары
жайлы білімге сүйеніп жазылатынын түсінсе
• -қосылыс түзу үшін қарама-қарсы зарядты кем
дегенде үш ион тауып, содан кейін үш дұрыс
формуланы жаза алады.

4. Негізгі ұғымдар бойынша қайталау

• Сұрақ-жауап.

5. Топтық жұмыс Тапсырма №1.

• Кальций атомы тұрақты электрондық конфигурацияға ие болу
үшін неше электрон береді немесе қосып алады?
• Кальций ионының түзілу процесін көрсететін схеманы
сызыңдар.
• Күкірт атомы тұрақты электрондық конфигурацияға ие болу
үшін неше электрон береді немесе қосып алады?
• Күкірт ионының түзілу процесін көрсететін схеманы
сызыңдар.
• Күкірт мен кальцийден түзілетін иондық қосылыстың
схемасын сызыңдар.
• Алюминийдің фтормен, күкіртпен, фосформен, оттегімен,
көміртегімен қосылыстарының формуласын құрыңдар.

6. Тапсырма №2

• Натрий атомы тұрақты электрондық конфигурацияға ие болу
үшін неше электрон береді немесе қосып алады?
• Натрий ионының түзілу процесін көрсететін схеманы
сызыңдар.
• Оттегі атомы тұрақты электрондық конфигурацияға ие болу
үшін неше электрон береді немесе қосып алады?
• Оттегі ионының түзілу процесін көрсететін схеманы
сызыңдар.
• Натрий мен оттегіден түзілетін иондық қосылыстың
схемасын сызыңдар.
• Литйдің фтормен, күкіртпен, фосформен, оттегімен,
көміртегімен қосылыстарының формуласын құрыңдар.

7. Тапсырма №3

• 1. Магний атомы тұрақты электрондық конфигурацияға ие
болу үшін неше электрон береді немесе қосып алады?
• 2. Магний ионының түзілу процесін көрсететін схеманы
сызыңдар.
• 3. Хлор атомы тұрақты электрондық конфигурацияға ие
болу үшін неше электрон береді немесе қосып алады?
• 4. Хлор ионының түзілу процесін көрсететін схеманы
сызыңдар.
• 5. Магний мен хлордан түзілетін иондық қосылыстың
схемасын сызыңдар.
Берилийдің фтормен, күкіртпен, фосформен, оттегімен,
көміртегімен қосылыстарының формуласын құрыңдар.

8. Тұрмыста кездесетін заттар

9.

NaCl
ас тұзы

10.

су

11.

С12Н22О11

12.

Көмірқышқыл газы

13.

Құм -кварц
SiO2

14.

(C6H10O5)n

15.

O2

16. Негізгі терминдер

Химиялық формула – химиялық заттың
молекуласының құрамын химиялық таңба және
индекс арқылы белгілеу. Химиялық формула
молекуланың сапалық және сандық құрамын
көрсетеді.
Индекс – зат формуласындағы химиялық элемент
атомдарының саны
Коэффициент – теңдеудегі заттың алдына
қойылатын және молекулалар санын көрсететін сан
химиялық таңба
Мысалы:
коэффициент
2О2
индекс

17.

Заттардың формуласын құрастыру алгоритмі
Бинарлы заттардың формулаларын құрастыру:
1.Затты құрайтын элементтердің таңбаларын бір қатарға жазамыз: мысалы,
NaO
+1 -2
2.Химиялық элементтердің жоғары жағына ион зарядын қоямыз : NaO
3. Ион зарядының кіші ортақ еселігін табамыз: 2
4. Ең кіші ортақ еселігін элементтердің ион зарядтарына бөліп, индекстерін
табамыз:
+1 -2
NaO
2: 1 =2 (Na)
2: 2 =1 (О)
формула – Na2O.

18.

Заттардың формуласын құрастыру алгоритмі
Көп элементті заттардың формулаларын құрастыру
тұздар
1. Металдың және қышқыл қалдығының химиялық таңбаларын жазамыз
(мысалы натрий мен фосфат): MgPО4.
2.Металл мен қышқыл қалдығының жоғары жағына ион зарядтарын қоямыз:
+2
-3
МgРО4
3. Ион зарядтарының ең кіші ортақ еселігін табамыз: 6
4. Ең кіші ортақ еселігін элементтердің ион зарядына бөліп, индекстерін
табамыз:
+2 -3
МgРО4
6: 2= 3 (Mg) формула – Mg3(PO4)2.
6: 3 =2 (PO4)

19.

Формулалардың оқылуы:
Al2O3 – алюминий-екі-о-үш
Cu(OH)2 – купрум-о-аш-екі еселенген
H3PO4 – аш-үш-пэ-о-төрт
Fe2(SO4)3 – феррум-екі-эс-о-төрт үш еселенген
PbCO3 – плюмбум-цэ-о-үш
Co(OH)3 – кобальт-о-аш-үш еселенген
Hg(NO3)2– гидраргирум-эн-о-үш-екі еселенген
NiCl2 – никель-хлор-екі
Al(NO3)3 – алюминий-эн-о-үш-үш еселенген
Na3AsO4-натрий-үш-арсеникум-о-төрт
Zn3(PO4)2- цинк-үш-пэ-о-төрт-екі еселенген

20.

Тапсырма № 1
Индекстерді және коэффициенттерді көрсетіңдер:
Формулалар
Коэффи
циенттер
Индекстер
4Н2
3СН4
3FeCl3
2H2SO4

21.

Жауабы
Формулалар
4Н2
3СН4
3FeCl3
2H2SO4
Коэффи
циентте
4
3
3
2
Индекстер
2
1,4
1,3
2,1,4

22.

Тапсырма №3
Оқылуы бойынша заттардың
формулаларын құрастырыңдар:
А) цэ-о
В) феррум-екі-о-үш
С) плюмбум-эн-о-үш-екі еселенген
Д) алюминий-о-аш-үш еселенген
Е) аш-екі-силициум-о-үш

23.

A)CO,
B) Fe2O3,
Жауабы
C) Pb(NO3)2,
Д) Al(OH)3 ,
Е) H2SiO3

24.

Тапсырма №4
Келесі заттардың формулаларын
құрастырыңдар:
1.Alx Oy →
2.CaxNy →
3.HxSy →
4.NaxHy →
5.BaxOy →
6.KxSy→
7.NaxCLy →

25.

Тапсырма №5
Заттардың дұрыс формулалары берілген.
Бір элементтің ион заряды белгілі болған
жағдайда екінші элементтің ион зарядын
анықтаңдар
-2
+1
+2
+1
+2
1. Ag2O, 2. Li3N, 3CaS 4.NaCl, 5.HgO

26.

Жауабы
II
1.Ag2O
I
2.Li3N
II
3.CaS
I
4.NaCl
II
5.HgO
2*1=2, 2:2=1, B(Ag)=I
1*(-3)=3, 3:1=3, B(N)=3
2*1=2, 2:1=2, B (S)=1
1*1=1, 1:1=I, B(Cl)=1
2*1=2, 2:1=2, B(Hg)=2

27.

Тексеру
Келесі заттардың химиялық формулаларын
құрастырып, атауларын жазыңдар
MnxOy
ZnxSy
SixOy
F) CaxNy
CxOy
AlxNy
FexCly
L) ClxOy
M) CrxOy

28.

Бүгін не білдім…
Қызықты болды…
Қиын болды…
Тапсырмаларды орындау
маған … болды
… тапсырмаларды жақсы
орындадым