Химиялық реакция теңдеулерін құру. 8 сынып

1.

Тақырыбы: Химиялық реакция теңдеулерін құру.
8 сынып

2.

Оқу мақсаты
8.2.3.3 – реакцияға қатысатын және түзілетін заттардың формуласын
жаза отырып, химиялық реакциялар теңдеулерін құру;
Бағалау критерийлері
реакцияға қатысатын және түзілетін заттардың формуласын жазады;
химиялық реакция теңдеулерін құрады.
2

3.

Химиялық реакция теңдеуі деген не?
ф
Химиялық құбылыс.
Отынның жануы.
Бір заттың басқа заттарға айналу
құбылысы – химиялық құбылыс деп
аталады. Химиялық құбылысты
басқаша химиялық реакция деп
атаймыз. Химиялық реакциялар
химиялық теңдеулермен жазылады.
Химиялық реакцияларды
формулалармен немесе математикалық
таңбалармен шартты түрде жазу –
химиялық теңдеу деп аталады.
3

4.

Химиялық реакция теңдеулерін жазу
ф
+
Магний
Оттек
+
Темір
Күкірт
4

5.

Химиялық реакция теңдеулерін жазу
ф
→
+
Магний
Оттек
+
Темір
Магний оксиді
→
Күкірт
Темір (II) сульфиді
5

6.

Химиялық реакция теңдеулерін жазу
ф
+
Магний
=
Оттек
+
Темір
Магний оксиді
=
Күкірт
Темір (II) сульфиді
6

7.

Химиялық реакция теңдеулерін жазу
ф
+
Магний
=
Оттек
+
Темір
Магний оксиді
=
Күкірт
Темір (II) сульфиді
7

8.

Химиялық реакция теңдеулерін жазу
ф
+
Магний
=
Оттек
+
Темір
Магний оксиді
=
Күкірт
Темір (II) сульфиді
8

9.

Химиялық реакция теңдеулерін жазу
ф
+
Магний
=
Оттек
+
Темір
Магний оксиді
=
Күкірт
Темір (II) сульфиді
9

10.

Химиялық реакция теңдеулерін жазу
ф
+
Магний
=
Оттек
+
Темір
Магний оксиді
=
Күкірт
Темір (II) сульфиді
10

11.

Химиялық реакция теңдеулерін жазу
ф
+
Магний
=
Оттек
+
Темір
Магний оксиді
=
Күкірт
Темір (II) сульфиді
11

12.

Химиялық реакция компоненттері
ф
+
Магний
=
Оттек
реагенттер
Магний оксиді
өнім
Реагенттер дегеніміз – бастапқы заттар.
Өнім дегеніміз – реакция нәтижесінде түзілген заттар.
12

13.

Реакция теңдеулерін құру
Химиялық реакция теңдеуін құрастырудың алгоритмі:
1. Берілген элементтерді (қосылыстарды) таңбасымен жазу
2. Бастапқы заттарға сәйкес түзілетін өнімдердің формуласын құру
3. Реакция теңдеуін теңестіру
Мысалы: Көміртек пен оттектің, калий мен оттектің әрекеттескендегі реакция
теңдеуін жазып көрейік.
1. Ол үшін алдымен берілген элементтердің таңбасын жазамыз:
С + О2→
К + О2→
2. Түзілетін өнімдердің формуласын құру үшін валенттілік немесе нольдік қосынды
әдістерін пайдаланамыз. Валенттілік арқылы формула құру тиімді болғандықтан сол
13
әдісті қайталайық.

14.

Реакция өнімін (түзілген заттарды) жазу
Реакция өнімін дұрыс жазу үшін валенттілік арқылы формула құруды (немесе
«нольдік қосынды» әдісін) білу қажет.
Валенттілік арқылы формула құруды қайта қарап көрейік. Ол үшін валенттілікті
және сандардың ең кіші ортақ еселігін (ЕКОЕ) білу қажет
Валенттілік
Элементтер
Ауыспалы
валенттілік
Элементтер
І
H, Li, Na, K, Rb, Cs
І, VII
F, Cl, Br, I
ІІ
O, Mg, Ca, Zn, Sr, Ba, Ra
ІІ, IV, VI
S
ІІІ
Al
ІІІ, V
N (I-V), P
14

15.

Реакция өнімін жазу
ЕКОЕ табу
1. Егер екі сан да жұп сан болса, жұп сандардың үлкені ЕКОЕ болуы мүмкін
4:4 = 1
6:6 = 1
4
IV II
CO
6
4:2 = 2
CO2
VI II
SO
6:2 = 3
SO3
2. Екі санның біреуі, не екеуі де тақ сан болса, ЕКОЕ екі санның көбейтіндісі
болады
2:1 = 2
2
I II
KO
2:2 = 1
K2O
10
V II
NO
10:5 = 2
10:2 = 5
N2O5
15

16.

Реакция теңдеуін теңестіру
3. Реакция теңдеуін теңестіреміз:
C + O2 = CO2
K + O 2 = K 2O
1С = 1С
2О = 2О
1К 2К
2О 1О
16

17.

Реакция теңдеуін теңестіру
3. Реакция теңдеуін теңестіреміз:
C + O2 = CO2
1С = 1С
2О = 2О
4K + O2 = 2K2O
4К = 4К
2О = 2О
17

18.

Реакция теңдеуін жазған кездегі белгілер
Көптеген реакциялар жүру үшін қыздыру қажет болады. Мұндай жағдайда
теңдік белгісінің үстіне t0 белгісін қояды. Мысалы:
t0
2Н2О = 2H2 + O2
Егер реакция нәтижесінде газ бөлінсе, формуланың қасына жоғары қараған
бағдарша ↑, егер тұнба түзілсе төмен қараған бағдарша ↓ қойылады.
Мысалы,
Fe + CuCl2 = FeCl2 + Cu↓
t0
2Н2О = 2H2↑ + O2↑
18

19.

Бекіту тапсырмасы
1-тапсырма. Реакцияға қатысатын және түзілетін заттардың формуласын жазып,
теңестіріп реакция теңдеуін құрыңыз.
1) Алюминий + хлор = алюминий хлориді
2) Кальций + оттек = кальций оксиді
Дескриптор:
Білім алушы
- Реакцияға қатысатын және түзілетін заттардың формуласын жазады, реакция теңдеуін құрады.
19

20.

Дұрыс жауабы
1-тапсырма. Реакцияға қатысатын және түзілетін заттардың формуласын жазып,
теңестіріп реакция теңдеуін құрыңыз.
1) Алюминий + хлор = алюминий хлориді
2) Кальций + оттек = кальций оксиді
Жауабы:
3
3:3=1
3:1=3
III I
1) Al + Cl2 = AlCl3
1Al = 1Al 2Cl 3Cl
II II
2) Са + О2 = СаО
1Ca = 1Ca 2O 1O
2Al + 3Cl2 = 2AlCl3
2Al = 2Al 6Cl = 6Cl
2Са + О2 = 2СаО
2Ca = 2Ca 2O = 2O
Дескриптор:
Білім алушы
- Реакцияға қатысатын және түзілетін заттардың формуласын жазады, реакция теңдеуін құрады.
20

21.

Қорытынды
Бүгінгі сабақта:
реакцияға қатысатын және түзілетін заттардың формуласын жазуды,
химиялық реакция теңдеулерін құруды үйрендім
21

22.

Қосымша ресурстар
- Химия оқулығы 8 сынып Оспанова М.Қ., Белоусова Т.Г.
- https://bilimland.kz/kk/subject/ximiya/8-synyp/
22