تاریخ تحلیلی صدر اسلام فصل دوم

1.

‫تاریخ تحلیلی صدر‬
‫ویر‬
‫نخ اس‬
‫س ت‬
‫ت‬

2.

‫فهرست‬
‫فصل دوم‪ :‬جهان در آستانه بعثت‬
‫• ضرورت بحث‬
‫•‬
‫الف)موقعیت جغرافیایی‬
‫•‬
‫ب) وضعیت سیاسی جزیره العرب‬
‫•‬
‫ج)فرهنگ و آداب و رسوم‬
‫•‬
‫د) زنان و نظام خانواده‬
‫•‬
‫ه)وضعیت اقتصادی‬
‫•‬
‫و)اوضاع دینی‬
‫•‬
‫تاریخ جاهلیت و مفهوم آن‬
‫•‬
‫امپراتوری ایران در عصر ساسانیان‬
‫•‬
‫الف) حکومت و سازمان جامعه‬
‫•‬
‫ب) نظام خانوادگی و حقوق زن‬
‫•‬
‫ج) وضعیت مذهب‬
‫•‬
‫امپراتوری روم شرقی‬
‫•‬
‫الف) وضعیت دینی‬
‫•‬
‫ب) نظام طبقاتی‬

3.

‫فصل دوم‪ :‬جهان در آستانه‬
‫بعثت‬

4.

‫ضرورت بحث‬
‫آگاهيي از وضعييت برخی از‬
‫مهم تریين جواميع آن روزگار‪،‬‬
‫بييه ويژييه محيييط پيدايش‬
‫اسلم (جزیره العرب)براي‬
‫شناخيت هرچيه بهتر دوران‬
‫رسالت و تعاليم اسلم‬
‫پاسييخ گويييي به ادعاي‬
‫كسياني كيه اغلب احكام‬
‫اسيييلم را برگرفته از‬
‫شريعيت يهود يا عادات و‬
‫آداب زمان جاهليت اعراب‬
‫و یييا نتیجييه معاشرت با‬
‫برخيی افراد خاص ميدانند‪،‬‬
‫ضروری است‪.‬‬

5.

6.

‫جزیرهالعرب‬
‫‪ .1‬شمال و غرب (حجاز)‪ :‬ایين بخيش‪ ،‬کيه شهرهای مکيه‪ ،‬مدینيه‪ ،‬طائف‪،‬‬
‫ینبوع و جده را در بر ميی گیرد سرزمینی کوهسيتانی با بیان های وسیع‪ ،‬کم‬
‫آب و کمتر مستعد کشاورزی است‪.‬‬
‫‪ .2‬مرکز و شرق (صحرای عيرب)‪:‬سرزمین بلند منطقه نجد‪ ،‬بیابان های‬
‫وسیع نفوذ و ربع الخالی‪ ،‬که در آن از باران و آبادانی خبری نیست‪.‬‬
‫‪ .3‬جنوب (یمين)‪ :‬شاميل منطقهای بيه شکيل مثليث کيه ساحل دریای‬
‫عرب‪ ،‬ضليع شرقيی و دریای سيرخ ‪ -‬ضليع غربيی و خيط فرضی ظهران ‪-‬‬
‫حضرموت ‪ -‬ضلع سوم آن را می سازد‪.‬‬

7.

‫سرزمین یمن(عربستان‬
‫خوشبخت)‪:‬‬
‫دوليت معیين‪ ،‬دوليت حضرموت‪،‬قتبان‪،‬سبا‪ ،‬از حدود چهارده‬
‫دوليت معیين‪ ،‬دوليت حضرموت‪،‬قتبان‪،‬سبا‪ ،‬از حدود چهارده‬
‫قرن قبيل از میلد مسيیح(ع) تيا شيش قرن بعد از میلد و‬
‫آستانه ظهور اسلم‪ ،‬در این منطقه وجود داشته است‪.‬ي‬
‫خداوند در قرآن در دو سوره از قوم سبا نام برده است‪.‬نخست‬
‫از ملکه سبا(بلقیس) و ناميه حضرت سلیمان به او و داستان‬
‫هدهيد‪ ،‬تخيت ملکيه و ایمان آوردن او‪ ،‬و دیگير بيه مناسبت‬
‫شکسيتن سيد مارب‪-‬حدود پنيج قرن قبل از میلد‪ -‬و جاری‬
‫شدن سيیل ویرانگير کيه در نتیجيه فسياد اجتماعی و انحطاط‬
‫اخلقيی و روی گردانی مردم سرزمین سبا از خداوند و انکار‬
‫فرستادگان الهی‪،‬پدید آمده بود‪.‬‬
‫کاخ بلقیس‬

8.

‫ب)وضعیت سیاسی جزیره‬
‫العرب‪:‬‬
‫‪ )1‬عرب بائده(قوم عاد‪،‬‬
‫ثمود و‪ ...‬که از بین‬
‫رفتند)‬
‫‪ )2‬عرب عاربيه یيا اصيیل(قبایليی کيه در یمين و دیگر‬
‫نقاط جنوبيی عربسيتان زندگيی ميی کردند‪.‬قبایل‬
‫فراوان ایييين منطقيييه از جمله اوس و‬
‫خزرج‪،‬جرهيم‪،‬خزاعيه‪،‬لخمیان و ‪...‬عرب اصيلی به‬
‫شمار آمده و نسييب خود را بييه یعرب بن‬
‫قحطان‪،‬فرزند پنجم حضرت نوح می رساندند‪).‬‬
‫‪ ) 3‬عرب مستعربه‪-‬غیراصیل (قبیلههای قریش‪ ،‬تمیم و‪– )...‬با چند‬
‫واسطه از فرزندان حضرت اسمائیل(ع) شمرده می شوند‪.‬‬
‫سه رکن قبیله‪:‬‬
‫نصب‪ ،‬حسب‪ ،‬عصبي‬
‫بر اساس نسب و حسب‪ :‬تمام افراد باید از شناسنامه قبیله ای و فضایل و مفاخر قبیله اگاه باشند‬
‫و بر اسياس عصيب و عرق قبیليه ای‪ ،‬هميه در سياختار قبیليه محيو بودنيد؛بيه تعبیير دیگير ایين عصبیت‬
‫برای اعضای قبیليه محدودیيت ‪ ،‬جيبر و ناسيیونالیسم قبیليه ای و برای رهيبران آين نوعيی استبداد‬
‫مطلق پدید می آورد‪.‬‬
‫گذشتيه از تمدن ممتاز «سيبا» و «مارب یمين» و نیيز تمدن عاد و ثمود کيه آين نیيز هنگامه طلوع‬
‫خورشیيد اسيلم سياقط شيد‪ ،‬در سيراسر عربسيتان بيه ویژيه منطقيه حجاز نشانی از تمدن و‬
‫سازمان اجتماعی به چشم نمی خورد ‪.‬‬

9. سبأ

‫تمدنهاي ممتاز منطقه جزیرهالعرب‬
‫لَ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫ين‬
‫م‬
‫ي‬
‫ن‬
‫ع‬
‫ان‬
‫ت‬
‫ن‬
‫ج‬
‫ة‬
‫آي‬
‫م‬
‫ه‬
‫ن‬
‫ك‬
‫س‬
‫م‬
‫ي‬
‫ف‬
‫إ‬
‫ب‬
‫س‬
‫ل‬
‫ن‬
‫ا‬
‫ك‬
‫د‬
‫ق‬
‫َ‬
‫َ‬
‫ٌ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫ِ‬
‫َ‬
‫ّ‬
‫ِ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫َ‬
‫ْ‬
‫ْ‬
‫َ‬
‫ْ‬
‫َ‬
‫ْ‬
‫ِ‬
‫ٍ‬
‫ِ‬
‫ٍ‬
‫م وَ ْ‬
‫ة‬
‫ه بَلْدَةٌ طَيِب َ ٌ‬
‫ال كُلُوا ِ‬
‫وَ ِ‬
‫اشك ُ ُروا ل َ ُ‬
‫ق َربِك ُ ْ‬
‫ش َ‬
‫م ْ‬
‫م ٍ‬
‫ن رِ ْز ِ‬
‫ُور(سوره سبا‪)١٥‬‬
‫وَ َر ّ‬
‫ب غَف ٌ‬
‫سبأ‬
‫مأرب يمن‬
‫عاد و ثمود‬

10.

‫رسوم‬
‫زنان و نظام‬
‫ج) فرهنگ و آداب و د)‬
‫خانواده‪:‬‬
‫• اندیشه شیء انگاری‬
‫فرهنگ و آداب‪:‬‬
‫زن‬
‫• اسييتضعاف فکری و فرهنگی‬
‫این سرزمین‬
‫• چند همسريی بی قید‬
‫• مضامیين نامناسيب شعير ها و‬
‫و شرط‪.‬‬
‫عدم برخورداری از پشتوانه‬
‫معنوی و معرفتی‪.‬‬
‫• شواهد و دییل رواج‬
‫• وفاداری بيه قبیليه در هرموقعیت‬
‫انحراف در میان‬
‫و پشتیبانيی از افراد قبیله خود‬
‫اعراب از جمله در‬
‫بدون توجيه بيه سيتمگر و ستم‬
‫دیده ناشيی از نبود نظام صحیح‬
‫مکه‪:‬‬
‫فرهنگی در جزیره عرب‬
‫‪ .1‬پیامبر(ص) در‬
‫• آلودگی به گناهان مختلف‬
‫نخسيتین پیمان عقبيه با‬
‫• کمیييت گرایييی‪ ،‬فخرفروشی‪،‬‬
‫حاکمیت خرافات و ‪...‬‬
‫یثربیان (‪ 12‬بعثيت) یکی‬
‫• بی سوادی و کم سوادی‬
‫از مواد پیمان را عدم‬
‫زنده به گور کردن‬

11.

‫‪ .2‬پاسخ پیامبر(ص) به قیس بن عاصم که برای جبران‬
‫کشتن ‪ 8‬دخترش گفت‪8 :‬شتر قربانی کن‪.‬‬
‫انواع طلق بین‬
‫عرب جاهلی‪:‬‬
‫•ظهار( تشبیه‬
‫زن بييه مادر یا‬
‫خواهر برای‬
‫تحریم ابدی)‬
‫• ایل( سوگند‬
‫خوردن و بل‬
‫تکلیييف گذاشتن‬
‫زن)‬
‫•ضرار( گرفتار‬
‫کردن زن بین‬
‫طلق و رجوع‬
‫های مکرر)‬
‫‪ .3‬شرط بیعيت زنان بيا پیاميبر پرهیز‬
‫از کشتين دختران خود بوده کيه این‬
‫نشانگر‪:‬‬
‫‪ -1‬مردمی بودن نظام اسلمی‬
‫‪ -2‬کراهت مردم عرب از داشتن‬
‫دختر‬
‫بوده است‪.‬‬

12.

‫ه) وضعیت اقتصادی‬
‫منابع ثروت‪:‬‬
‫• داد و سيتد جواهير وسينگهای قیمتی‪،‬کشاورزی‪،‬‬
‫دامداری درمناطق برخوردار از آب‬
‫• درآمد حاصل از زیارت مکه در ایام خاص‬
‫• غارت‪ ،‬دزدی‪ ،‬قمار‪ ،‬ربا‪،‬کم فروشی‬
‫• برقراری بازار و نمایشگاههای فصلی‬

13.

‫و) اوضاع دینی‬
‫عنصیر اصیلی دیین قباییل عرب جاهلی‪ ،‬شرک و‬
‫بییت پرسییتی و به تعبیری‪،‬آمیزه ای از‬
‫تعددخدایان و طبیعت پرستی بود‪.‬‬

14.

‫یعقوبی در تاریخ الیعقوبی ‪ 8‬دین برای‬
‫اعراب برمیشمارد که مهمترین آنها شرک و‬
‫دهریت است‪.‬‬
‫تاریخ جاهلیت و مفهوم آن‪:‬‬
‫جاهلییت‪ :‬دورانيی کيه زندگيی مردم از ارزشهای معقول‪ ،‬موازین‬
‫فرهنگی‪-‬منطقيی و باورهای معنوی تهيی بوده اسيت‪ .‬قرآين نیز‬
‫جاهيل را نيه صيرفا ً بيه معنيی نادان‪ ،‬کيه بيه معنيی هير انسيان متکبر و‬
‫خودرأی میداند‪.‬‬
‫هرچنيد نمیتوان جاهلیيت را نام زمان‪ ،‬مردم یيا قبیلهای دانست‪،‬‬
‫اميا محدوده زمانيی پیيش از بعثيت پیاميبر(ص) مصيداق کامل‬
‫جاهلیت است‪.‬‬
‫نشانههیا و معیارهیا‪ :‬قومیيت محوری‪ ،‬بتپرستی‪ ،‬شرک‪،‬‬
‫بردگيی‪ ،‬بيی بنيد و باری زنان‪ ،‬تين بيه ظليم دادن‪ ،‬کمیيت گرایی‪،‬‬
‫ظالمانه‬
‫کورکورانه‪ ،‬طلق‬
‫حکومت‪ ،‬تقلید‬
‫قرآن کریم‬
‫جاهلیت در‬
‫مصداق روشن‬
‫استبداد‪:‬چهار‬
‫‪ (.1‬حکم الجاهلیه)‪(.2،‬ظن الجاهلیه)‪(.3،‬تبرج‬
‫الجاهلیه)‪ (.4،‬حمیه الجاهلیه)‬

15.

‫‪:‬مصداق جاهلیت در قرآن‬
‫اَفَحكْم الْجاهلِية يبغُون وم َ‬
‫ن (‪()٥٠‬مائده)‬
‫ن ِ‬
‫ما لِقَوْم ٍ يُوقِنُو َ‬
‫ن اللّهِ ُ‬
‫نأ ْ‬
‫َ ِ ّ ِ َْ‬
‫ح َ‬
‫حك ْ ً‬
‫ُ َ‬
‫م َ‬
‫س ُ‬
‫َ َ َ ْ‬
‫ح ِق َ‬
‫مي ْن َ‬
‫ه‪......‬‬
‫م‬
‫شيي ْ ءٍ‬
‫م‬
‫ه ِلييل ّ ِ‬
‫ل ِر ِ‬
‫ونهَ ْل َليينَا ِ‬
‫جا ِهلِي ّ ِ‬
‫ون ِبيييايل ّ ِ‬
‫ة َيييقُول ُ َ‬
‫ظي ّناي ْيل َ‬
‫ه غَي ْ َر اي ْيل َ‬
‫َيييظُن ّ َ‬
‫ل َر ك ُيل ّ ُ‬
‫ي قُ ي ْلإي ِ ّناي ْ‬
‫مي َناي ْ‬
‫ن‬
‫(‪()154‬آييلعمراي )‬
‫َ‬
‫َ‬
‫ه‬
‫جي ال ْ َ‬
‫ن تَب َ ّر َ‬
‫ن وَی تَب َ ّر ْ‬
‫وَقَ ْر َ‬
‫ن الل ّ َ‬
‫جاهِلِيّةِ الولَى وَأقِ ْ‬
‫ن ال ّ‬
‫ين ال ّزكَاة َ وَأطِعْ َ‬
‫صلةَ وآت ِ َ‬
‫م َ‬
‫ج َ‬
‫ن فِي بُيُوتِك ُ ّ‬
‫َ‬
‫ه ‪()33(...‬احزاب)‬
‫وَ َر ُ‬
‫سول ُ‬
‫َ‬
‫جياهِلِيّةِ فَأَن ْ َز َ‬
‫جعَ َ‬
‫م‬
‫مي ّ َ‬
‫مي ّ َ‬
‫مؤْ ِ‬
‫ح ِ‬
‫ح ِ‬
‫ة ال ْ َ‬
‫ة َ‬
‫م ال ْ َ‬
‫إِذ ْ َ‬
‫ه عَلَى َر ُ‬
‫ه َ‬
‫م هُ ْ‬
‫ين وَأل ْ َز َ‬
‫سولِهِ وَعَلَى ال ْ ُ‬
‫سكِينَت َ ُ‬
‫ل الل ّ ُ‬
‫ين كَف َُروا فِي قُلُوبِهِ ُ‬
‫من ِ َ‬
‫ل الّذِ َ‬
‫ة التّقْوَى‪( )26(...‬فتح)‬
‫م َ‬
‫كَل ِ َ‬

16.

‫امپراتوری ایران در عصر ساسانی‬
‫ایران یکی از دو همسایه بزرگ شبه جزیره عرب بود و با‬
‫جمعیتيی بیيش از ‪ 140‬میلیون نفير بخيش های مهمی از‬
‫عراق‪ -‬حاشیيه دجله و فرات و کارون‪-‬قفقاز ‪ ،‬بخارا‪،‬‬
‫سمرقند ‪ ،‬خوارزم و غزنه را در بر می گرفت‪.‬‬

17.

‫الف) حکومت و سازمان جامعه‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫سلطنتی و استبدادی‪،‬‬
‫(پادشاهان ساسانی خود را‬
‫فرزندان خدا و دارای شخصیتی‬
‫ربانی میدانستند)‬
‫حکومت امری موروثی‬
‫درباریان خوشگذران‬
‫تقسیمات طبقاتی موثر در حقوق‬
‫اجتماعی‬
‫همه چیز در اختیار اقلیت ‪1/5‬‬
‫میلیونی (‪ %1‬کل جمعیت) و بیش‬
‫از ‪ 98‬درصد چون بردگان از‬
‫حقوق اساسی محروم بودند‪.‬‬

18.

‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫ب) نظام خانوادگی و حقوق زن ‪:‬‬
‫مرد سایر‬
‫ازدواج با محارم‬
‫زن وسیله زندگی‬
‫اختیار مرد در راندن کودکان خود یا فروختن آنها‬
‫اختیار شوهر در واگذاری همسر یا همسران خود به‬
‫دیگران‬
‫وضعیت مذهب ‪:‬‬
‫هنگام ظهور اسلم ‪ ،‬ادیانی مانند زرتشتی‪ ،‬یهودی‪ ،‬مانوی‪،‬‬
‫مزدکی‪ ،‬صابئی و مزدکی در ایران رواج داشت‪.‬‬
‫اعتقاد به ثنویت جهانی در زمان ساسانیان‪( :‬اهورامزدا و‬
‫اهریمن)‪ :‬جهان دارای دو مبدا خیرات و شرور‬

19. امپراتوری روم شرقی

‫امپراتوری روم شرقی‬
‫همسایه مقتدر شمالی جزیره العيرب‪ ،‬امپراتوری بیزانس بود که آسیای‬
‫صغیر‪،‬شامات‪،‬مصر و بخش های عمده ای از اروپای کينونی و آفریقا را در بر می‬
‫‪.‬گرفت و قسطنطنیه پایتخت آن شمرده می شد‬

20.

‫• یوسيتینیانوس‪ :‬امپراتور معروف بیزانيس در قرن ششم میلدی‬
‫بود کييه حدود چهييل سييال از دوران فرمانروایييی او عصر‬
‫رویدادهای بزرگ به شمار می آید‪.‬‬
‫الف) وضعیت دینی‬
‫مسیحیت از آغاز قرن چهارم میلدی دین رسمی امپراتور اعلم شد‪.‬درسال‬
‫‪ 313‬م‪.‬قسطنطین به سبب رویایی فرمان آزادی مسیحیت را اعلم کيرد و از‬
‫این پس مشکلت داخلی و درون فرقه ای مسیحیت خود را نشان داد‪.‬‬
‫نزاع فکری «آریوس» و«آتاناسیوس» باعث شد‬
‫امپراتور شورای ‪ 300‬نفری اسقفان را مامور رسیدگی کند‪.‬‬
‫‪:‬اسقفان‬
‫ورود روحالقدس در مسیحیت و رسمیت بخشیدن تثلیث‬
‫دین ستیزی و سکویریسم ریشه در قرن ‪ 4‬م ‪ .‬داشته و شکل دین‬
‫عوض شد و به جز شعایر هفت گانه چیزی از ديین باقی نماند‪.‬‬
‫ب) نظام طبقاتی‬
‫مردم به چهار طبقه‪ :‬اشراف‪ ،‬شوالیه ها‪،‬طبقه متوسط و بردگان‬