Туғма кисталар (эпидермоид ва дермоид), юз ва бўйин оқма йўллари. Клиникаси, ташхиси ва даволаш

1.

САМАРҚАНД ДАВЛАТ
ТИББИЁТ ИНСТИТУТИ
ТУҒМА КИСТАЛАР (ЭПИДЕРМОИД
ВА ДЕРМОИД), ЮЗ ВА БЎЙИН
ОҚМА ЙЎЛЛАРИ. КЛИНИКАСИ,
ТАШХИСИ ВА ДАВОЛАШ

2.

• Эмбрионал кисталар ва оқма йўллари, стоматологик
касалликларнинг 1.44% ни ташкил этади. Бундай кам
кузатилиши сабабли, кўпинча нотўғри ташхис
қўйилишига сабаб бўлади. Беморни тўғри
ташхислашни билиш ва махсус бўлимларга юбориш
хар бир стоматологнинг вазифасидир.

3.

1. Қулоқ олди сохаси киста ва оқма йўллари.
а) жағ орти соҳаси кисталари.
б) қулоқ олди оқма йўллари.
в) жағ орти соҳаси оқма йўллари.
2. Ўртанги кисталар ва оқма йўллар.
а) тил илдизининг кисталари.
б) тил ости суягининг усти ёки пастидаги кисталар.
в) ташқи- тўлиқ кисталар.
г) ички - тўлиқ булмаган кисталар.
3. Ён киста ва оқма йўллар.
а) кисталар.
б) ташқи - тўлиқ оқма йўллари.
в) ички - тўлиқ бўлмаган оқма йўллари.
Безруков буйича
тасниф

4.

• Киста – бу оғриқсиз юмалоқ шаклдаги, эластик
консистенцияли, бўтқасимон массали, оқ ёки кулранг
рангли, бадбўй хидли хосиладир. Эпидермал
кисталар, кератинли кисталар тоифасига кириб, ёғ
безлари фолликуласининг чиқарув тешиги бекилиб
қолиши натижасида пайдо бўлади. Юз териси, бўйин
ва сочли қисмида эпидермис остида жойлашади.
Яллиғланиши натижасида оғриқ, атроф тўқималар
шиши ва қизариши кузатилади.

5.

6.

Кисталар жойлашиши

7.

Туғма юз ва бўйин киста
ҳамда оқма йўллари.
Туғма киста ва оқма йўллар турлари:
• 1. Бранхиал (грекчадан bronchia- жабралар)
• 2. Тиреоглоссал киста ва оқма йўллар.

8.

Ривожланиши
• Бранхиал киста ва оқма йўллар келиб чиқиши I ва II
жабра ёйлари ва ёриқларининг ривожланиш
аномалияси билан боғлиқ.
• Тиреоглоссал киста ва оқма йўллари эмбрионнинг
қалқонсимон-тил йўли нотўлиқ редукцияси
оқибатида ривожланади.

9.

Гистология кист и свищей
Срединный
свищ
стенка
представлена
многослойным
плоским
ороговевающим
эпителием
Срединная
киста
Боковой Свищ
Боковая киста
Дермоидная
киста
стенка состоит из волокнистой
соединительной ткани и выстлана
изнутри столбчатым и
реснитчатым эпителием, местами
мукоидное перерождение клеток
эпителия
стенка представлена
волокнистой соединительной
тканью. Изнутри она
выстлана многослойным
стенка состоит из коллагеновых
столбчатым эпителием,
волокон с наличием лимфоидных
местами имеются участки
фолликулов. Изнутри она выстлана
реснитчатого эпителия.
многослойным плоским эпителием,
Содержимое —
местами выражено ороговение..

10.

• Туғма киста ва оқма йўллар одатда кам учрайди ва
юз-жағ сохасида учрайдиган хосилаларнинг 5% ини
ташкил қилади. Жабра ёриқлари аномалиялари
тиреоглоссал аномалияларга нисбатан кўпроқ
учрайди (61 ва 39% холларда).

11.

• тўлиқ, бунда 2 та чиқариш тешиклари: -ташқи-терида,
-ички-оғиз бўшлиғи шиллиқ
қаватида жойлашган.
• нотўлиқ- фақат битта чиқарув тешикли, ташқи ёки
ички бўлиши мумкин
Туғма оқма йўллар:

12.

Компоненты свища

13.

• Оқма йўлларни ташхислашда йодолиполли контраст
фистулография ёрдам беради. Бу жаррохлик даво
олиб боришда керакли бўлган оқма йўл йўналишини,
узунлигини ва шохланганлигини аниқлашга ёрдам
беради.

14.

• I жабра ёриғи аномалиясида қулоқ олди, ташқи
эшитув йўли ва қулоқ супраси сохаларида киста ёки
оқма йўллар пайдо бўлади. II жабра ёриғи аномал
ривожланиши бўйиннинг ён киста ёки оқма йўлининг
шаклланишига олиб келади. Қулоқ олди сохадаги
бранхиал киста ва оқма йўллар бўйиннинг ён киста ва
оқма йўлларига нисбатан камроқ учрайди (11% га
89%).
Бранхиал киста ва
оқма йўллар

15.

• Киста қулоқ олди сўлак безини асосий қисми остида
ёки жағ орти сохасида юз нерви устида ва кўпроқ
ташқи эшитув йўлини тоғайли сохаси билан
боғланган холда жойлашади. Клиник кўриниши
хавфсиз ўсмага ёки қулоқ олди сўлак бези кистасига
ўхшайди.
• Бранхиал оқма йўллар теридаги чиқарув йўли
билан қулоқ супраси ортиғи асоси олдида жойлашса
қулоқ олди оқмаси дейилади. Одатда у икки
томонлама бўлади. Унинг ривожланишида ирсий
омил асосий рол ўйнайди.
Қулоқ олди сохасидаги
киста ва оқма йўллар .

16.

• Жағ орти оқма йўли йиринглаган бранхиал кистани ўзи
ёки оператив йўл билан очилиши натижасида шаклланади.
Уни ташқи тешиги пастки жағ бурчаги сохаси ва бошни
пастга эгувчи мушакларнинг олдинги чегараси оралиғида
жойлашади. Тўлиқ қулоқ олди ва жағ орти оқма
йўлларини иккинчи тешиги ташқи эшитув йўлининг
тоғайли қисмини терисига, тўлиқ бўлмагани эса оқма
йўлларда девори ташқи эшитув йўли териси билан
бирлашади. Оқма йўлладан ёғсимон ажратмалар чиқиши
аниқланади. Атрофидаги тери кўпинча мацерацияга
учрайди. Микроскопик қулоқ олди оқма йўлини ва
кистасини ички қавати кўп қаватли ясси мугузланувчи
эпителийдан иборат.

17.

• Бўйинни ён кистаси ва оқма йўли - кисталар оқма
йўлига нисбатан кўп учрайди (9:1). У типик
жойлашиш жойига эга. Бўйиннинг юқори учдан бир
қисмида бошни пастга эгувчи мушакларнинг олдида,
нерв-томир тутами устида, ички бўйинтуруқ венасига
тўғридан-тўғри бирлашади, думалоқ-овалсимон
шаклдаги хосила шаклида бўлади. Пайпастлаганда –
эластик консистенцияли, флюктуация белгиси мусбат,
оғриқсиз, бироз харакатчан, устидаги тери билан
боғланмаган. Бошни қарама-қарши томонга бурганда
айниқса яхши сезилади.

18.

19.

Ўрта жойлашган киста ва оқма йўлида
қўйидаги жараёнлар билан қиёсий
ташхисланади:
Специфик яллиғланишлар
Лимфаденит
Дермоидли киста
Тил асоси ёки қалқонсимон безни дистопик аденомаси.

20.

Срединный свищ

21.

22.

• Юз нервини маргинал шохини зарарламаслик учун жағ
орти сохаси кистасини пастки жағни бурчагини айланиб
ўтувчи ва ундан пастроқдан 1,5-2 см кесма ўтқазилади.
• Бўйиннинг ён кистасини олиб ташлаш учун тўш–ўмров–
сўрғичсимон мускулининг олдинги томонидан ёки
бўйиннинг юқори бурмаси бўйича хосила устидаги тери
кесилади.
• Бўйиннинг тиреоглоссал кистаси бўйиннинг юқори ёки
ўрта тери бурмасидан очилади ҳамда хосила тил ости
суягининг резекцияси билан бирга олинади.
• Тил илдизи сохасидаги кистани оғиз ичидан ёки оғиз
ташқарисидан кесиб олиб ташланади.
Даволаш

23.

Иссечение свища

24.

• Оқма йўлни очишдан олдин проток 1%ли метилен
кўкини сувли эритмаси билан тўлдирилади. Бунда
оқма йўл девори бўялиб яхши кўринади. Операция
пайтида оқма йўл билан уни шохлари бирга олиб
ташланади. Кесма оқма йўлни ташқи тешиги
тарафидан қилиниб, оқма йўл ажратиб олинади.

25.

• Агарда оқма йўли қулоқ олди ва жағ орти сохасида
жойдашган бўлса, ташқи эшитув йўлини тоғайи
билан олиб ташланади.
• Бўйин ён сохаси тўлиқ оқма йўли операцияси, оқма
йўлни ва бўйин қон ва нерв томирларининг ўзаро
топографо-анатомик муносабати хисобига
қийинчилик туғдиради: оқма йўл ички ва ташқи уйқу
артерияси орасидан ўтади.
• Тиреоглоссал оқма йўлини олиб ташлаш кистага
ўхшаш тил ости суяги резекцияси билан олиб
борилади.

26.

Дермоид киста.
• Дермоид киста эмбрионал тараққиёти даврида юз
шаклланишида нуқсон натижасида пешона, юқори ва
пастки жағ дўмбоқлари қўшилиши сохаларида
ривожланади. Одатда дахан ости сохаси, оғиз туби, бурун
илдизи ва қанотлари, кўз косасининг ташқи ва ички
қирғоқларида жойлашиб, кўп холларда ёшларда учрайди.
• Дермоид кистаси бўшлиқли хосила бўлиб, қалин тери
қоплама билан қопланган, хосила нохуш хидли,
бўтқасимон, хира-оқиш модда билан тўлган. Киста
ичидаги ажратма эпидермис, ёғ безлари, тер бези ва соч
фолликуласи махсулотлари, баъзан таркибида соч
сақлайди.

27.

• Кўздан кечирганда ўсмасимон, юмалоқ шаклли,
аниқ чегараланган, оғриқсиз, устини қопловчи тери
ёки шиллиқ қаватга ёпишмаган бўлади. Оғиз тубида
жойлашса, у жағ-тил ости мушаги ўрта чизиғида
сарғиш рангда кўринади. Катта ўлчамдаги киста
тилни тепага кўтаради, гапириш ва овқатланишга
қийинчилик туғдиради.
• Гистологик текширилганда киста тери элементлари,
яъни кўчган тери, соч фолликуллари, ёғ безларидан
иборатлиги кўринади.
Клиника

28.

• Агар киста жағ-тил ости мушаги устида жойлашган
бўлса, операция оғиз ичидан ўтказилади.
• Дахан остидаги кистани ташқаридан кесим билан
олиб ташланади
Даволаш: кистани капсуласи билан
олиб ташлаш.