Қазақстан аймақтарының дамуына. Негізгі бөлім

1.

2.

ЖОСПАР:
1.
2.
3.
4.
Кіріспе.
Негізгі бөлім.
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер.

3.

1. Кіріспе.
Аймақтың дамуын реттеудің негізгі мақсаты – аймақтарға эканомикалық
өсуге жету арқылы бүкіл республиканың эканомикасын жақсартуды қамтамсыз ету.
Осы СӨЖ-дің мақсаты – аймақтардың әлеуметтік-экономикалық дамуы
ерекшеліктерін ескере, ҚР аймақтық экономика дамуына SWOT-талдау жасау,
аймақтық экономиканы басқару ерекшеліктерін анықтау.
Қойылған мақсатқа жету үшін келесі мәселерді шешу қажет:
1) ең алдымен аймақ түсінігінің мәнін ашып, Қазақстан Республикасындағы
аймақтарға жалпы сипаттама беру;
2) аймақтарды басқару әдістерін, қызметтерін, ерекшеліктерін анықтап,
мемлекеттік реттеуді жүзеге асыру.
3) Қазақстан Республикасындағы аймақтардың дамуын бағалап, экономикалық
потенциялын көтеру жолдарын анықтау;
4) Алматы қаласының дербес аймақ ретінде дамуына сипаттама беріп,
экономикалық даму жолына талдау жасап, эканомикасын реттеу ерекшеліктерін
қарастыру;
5) Қазақстан Республикасындағы аймақтарды басқарудың артықшылықтары мен
кемшіліктерін анықтап, басқару жүйесін жетілдіру жолдарын іздестіру,
аймақтардың басымдылықты бағыттарын анықтау.

4.

2. Негізгі бөлім.
2.1. Аймақтық экономиканың мәні.
Экономикалық реформаларды ғылыми
негіздеу үшін рыноктық қатынастың дамуы
қалыптасуы жағдайында үлкен мәнге аймақтық
экономика ие болып отыр.
Аймақтық экономика - бұл өндіргіш
күштердің қозғалысы, аймақ экономикасы туралы
ғылыми білім ортасы. Қазіргі кезде негізгі шаруашылық қызмет аймақтарда жүзеге асырылады.
Оларға өздігінен эканомикалық мәселесін шешуге, аймақаралық байланыстар жасауға
мүмкіндік берілген.
Қазақстанның әрбір аймағы өзіне тән табиғи ресурстарға, олардың
қалыптасу ерекшеліктеріне, ұлттық немесе табиғи белгілеріне, өзінің
шаруашылық құрылымына, эканомикалық дамуы мен мамандандыру деңгейіне ие.
Әрбір аймақ, бiрiншiден, мемлекеттің шаруашылық кешендерінің белгілі бiр
орнын алса, екiншiден, ел басқа айналыммен бірігіп бүтін эканомикалық
бірлік құрайды. Сондықтан мемлекет туралы білім оның барлық айналымын жанжақты зерттеуден құрылады.

5.

2.1. Аймақтық экономиканың мәні.
Аймақтың экономикалық мазмұны
рационалды, ғылыми негіздерден саясат пен
стратегия әзірлеуді талап етеді. Қазіргі кезде
әрбір аймақтардың мүмкіншіліктері мен
ерекшеліктеріне байланысты нақты экономикалық мәселелерді шешуде дифференцияланған бағытты қолдану ерекше маңызды тек аймақтың барлық табиғи,
экономикалық, демографиялық, географиалық және тағы басқа
ерекшеліктері мен жағдайларын жан - жақты қатаң есепке алу
ғана эканомиканың көтерілуіне қатысты негізгі тапсырмалар мен
мәселелерді шешуге мүмкіндік береді.
Аймақтық экономиканың дамуын мемлекеттік реттеу қазіргі
кездегі тез арада шешуді талап ететін проблемалардың бірі.

6.

2.2. ҚР аймақтық экономикасына шолу
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының экономикада болып
жатқан қайта құру процестері халықтың өмірінде әртүрлі бейнелене, аймақтық
және жергілікті мүддені қозғай, территория деңгейінде көріне бастады.
Аймақтық айырмашылықтар табиғи климаттық демографиялық
өндірістік, географиялық факторлардың негіздеріне байланысты. Аймақтар
арасындағы барлық экономикаларда бар және ол сол айырымдарды жоюға
бағытталған тиімді саясат жүргізуді талап етеді.
Жалпы аймақтық өнім (ЖАӨ), халықтың жан басына шаққандағы орташа
табысы, адам дамынуының индексі, орташа табыспен өмір сүру минимумы
арасындағы қатынас көрсеткіштермен бағаланатын экономикалық даму
деңгейі бойынша аймақтарды үш топқа бөлуге болады.

7.

Орташа республикалық көрсеткіштерден көп деңгейді дамудың
жоғарғы деңгейін сипаттайды. 2018 ж. олардың ішінде Алматы
қаласы (15,4 %), Атырау (12%), Қарағанды (9.9 %) областары кірді.
Бұл аймақтардың экономикасында ірі өнер кәсіп және ауыл
шаруашылығы жеткілікті түрде дамыған.
Лидер аймақтардың үлесіне елдің ЖАӨ-ң 37.3 % келеді. Өнер
кәсіптік және аграрлық дамыған аймақтарға орташа деңгейі тән:
Шығыс Қазақстан (88,2%), Павлодар (6), Оңтүстік Қазақстан (6),
Маңғыстау (5,9), Батыс Казақстан (5,1%), Алматы (5%), Қостанай
(5%) облыстары және Астана қаласы (4,7%). ЖАӨ көлеміндегі
бұлардың жалпы үлесі50,7 % құрайды.
Төмен деңгейдегі дамуы бар аймақ тобына Ақмола (3,6%), Солтүстік
Қазақстан (3,3%), Қызылорда (2,9%) және Жамбыл (2,2%)
облыстары кіреді.
Олардың жиынтық үлесі – 12%

8.

2.3. Swot-анализге кіріспе
Аймақтар SWOT анализ жасау үшін оларды былай бөлуге болады. Оған сай оларды
төрт топқа бөлеміз:
1. Стратегиялық сиппатағы минералды ресурстардың уникалды
заностары және әлемдік шаруашылыққа республика экономикасын
тездеген темпімен интеграциалау мүмкіндіктері бар ғылыми
техникалық потенциалының интенсивті дамуында жеткілікті жоғары
деңгейге ие, бірақ ауылдың экономикалық және әлеуметтік артта
қалушылығы бар аймақтар.
2. Жоғары технологиялық ғылыми сиымдылықты өндірісті оның ішінде
негізінен өзін қамтамасыз ететін қаржы ресурстарын құрушыш
игілікті экономикалық жағдайы бар, ауыр индустрия салаларының
мамандануы анық көрінетін ғылыми өндірістік потенциалы жоғары
аймақтар.
3. Мемлекеттік азық-түлік қорын калыптастырудағы алдынғы орындағы
агро-өнеркәсіптік кешенді аймақтар.
4. Өте нашар табиғи-климаттық, әлеуметтік экономикалық және
техника-технологиялық жағдайы шаруашылықиың рационалды емес
салалық құрлымы бар, экономикалақ маневрлардың мүмкіндігін
қатаң шектейтін депресивті аймақтар, сонымен қатар
экономикалық дағдарыстағы аймақтар

9.

Барлық аймақтар үшін жалпы аймақтар тапсырмалар-бұл экономиканың
құрылымын реформалау, жеке аймақ депресивті жағдайдан шығару, әлеуметтік
инфроқұрлым жасау, экономиканы тұрақтандыру, аймақ аралық транспорттық
жүені дамыту, экологиялық қауыпсіз жағдай тугызу.
Аймақтық экономика өзінінің зерттеулерінде ғылыми әдістерінің кешенін
қолданады.
Оның ішінде маңыздысы баланстық болып табылады. Салалық аймақтық
баланс жасау рфноктық маманданған салалар, территориялық кешенді
толықтырушы, әғни алдағы салалардың да, халықтық қажеттігін қамтамасыз
ететін салалар және қызмет сферамындағы салалар арасындағы дұрыс қатынасты
таңдауға мүмкіндік береді. Баланстар сонымен қатар рационалды аймақ аралық
және аймақ ішіндегі байланыстарды дайындау үшін де қажет. Кәсіп орынның
жылжуын экономикалық негіздеу (кәсіп орынды құрал-жабдықпен қамту, құрылыс
орнын онақтау, оны шикі затпен, энергиямен, сумен, жылумен еңбек және басқа
ресурстармен қамтамасыз ету есебін жүргізу үшін аймақ таңдау) баланстық
әдістің мазмұнын құрайды. Аймақсыз экономиканың негізіне аймақтық өндіріс
және өнімнің негізгі түрлерін тұтыну тепе-теңдігі (балансы) кіреді.

10.

Территориялық экономикалық процестерді экономика –
математикалық
модельдеудің негізгі бағыттарын келесідей бөлуге
болады:
1) елдің экономикалық дамуындағы территорилық
пропорцияларды
модельдеу;
2) шаруашылық салалары бойынша жылжуды модельдеу;
3) аймақтың шаруашылық етуші кезеңдерін
қалыптастыруды модельдеу.

11.

3. Қорытынды.
Экономикалық кызметті жүзеге асыруды үнемі сұраныс пен ұсыныстың тепе
теңдігі қамтамасыз етілетін қандай да бір ауытқулар болып отырады.
Сондықтан шаруашылық ету жүйесіне әкімшілік араласу, іскерлік
белсенділікті ынталандыру және ұстап тұру жолымен жетілген рынок
жағдайына максимум жақындауға ғана мүмкіндік бар. Бұл әсер етуді
реттеудің инвестицилық, ақшалай – қаржылық, салықтық, экспортты-импорттық
нормаларға негізделеді. Бірақ аймақтық деңгейде бұл реттегіштер
берілген аймақ өкілдігімен шектелген. Ал тікелей қаржылық ақшалай реттеу
аймақтық деңгейде, несе сақтандыру және басқа қаржылық мекемелердің
жанама әсерін санамағанда, жүзеге асырылмайды.
Рыноктық жағдайда аймақтандырудың ролі және кызметі халықтың
өмірінінң қызметі арасында экономикалық қатынастар қалыптастыруда көрінеді.

12.

4. Пайдаланылған әдебиеттер
• www.htl.kz
• www.khac-group.kz
• www.google.kz
• www.site.kz
• www.logistic.ru
• Айгуль Тулембаева: «Экономика не прощает эмоций»
статья