Логистикалық жүйедегі тауарларды сатып алу-сату бойынша операциялар

1.

ЛОГИСТИКАЛЫҚ ЖҮЙЕДЕГІ ТАУАРЛАРДЫ
САТЫП АЛУ-САТУ БОЙЫНША ОПЕРАЦИЯЛАР

2.

ЖОСПАР:
1. Кіріспе.
2. Негізгі бөлім.
2.1.
3. Қорытынды.
4. Пайдаланылған әдебиеттер.

3.

1. КІРІСПЕ.
Сатып алу процесі - бұл ұйымды еңбек заттары мен құралдарымен қамтамасыз
ететін операциялардың жиынтығы. Ұйымның жабдықтауды қамтамасыз етудегі
басты міндеті - өндірісті барлық қажетті ресурстармен минималды
шығындармен уақтылы, жеткілікті және жан-жақты қамтамасыз ету.
Өндірісті
шикізатпен,
материалдармен,
сатып
алынған
жартылай
фабрикаттармен және дайын өнімдермен қамтамасыз ету сатып алу, тасымалдау,
қойманы қайта өңдеу және басқа функциялармен тығыз байланысты. Бұл
операцияларды жабдықтаудың мамандандырылған қызметтері немесе жеке
қызметкерлер жоспарлайды, орындайды және бақылайды (кәсіпорынның
көлеміне байланысты).

4.

2. Негізгі бөлім.
2.1. САТЫП АЛУ ЛОГИСТИКАСЫНДАҒЫ ОПЕРАЦИЯЛАР
МАҚСАТЫ.
Сатып алу операциялары - бұл кәсіпорынды материалдық ресурстармен
қамтамасыз ету процесінде материалдық ағындарды басқару операциялары.
Өнеркәсіптік және коммерциялық кез-келген кәсіпорында шикізатты, жартылай
фабрикаттарды және тұтыну тауарларын сатып алатын, жеткізетін және уақытша
сақтайтын қызмет болады.
Логистикадағы сатып алу кезіндегі логистикалық операциялардың
мақсаты - сауда ұйымының мүмкін болатын экономикалық тиімділігі жоғары тауарларға
деген қажеттіліктерін қанағаттандыру барысында орындалатын операциялар.
Бұл мақсатқа келесі шарттар орындалған кезде қол жеткізуге болады:
1) тауарлар мен материалдарды сатып алудың ақылға қонымды шарттарын сақтау
2) жеткізілім саны мен оларға қажеттіліктің дәл сәйкестігін қамтамасыз ету
3) материалдар мен тауарлардың сапасы бойынша өндіріс пен сауда талаптарының
сақталуы

5.

2.2. ҚОРЛАРДЫ ҚҰРУ ОПЕРАЦИЯЛАРЫ.
Қорлар мынадай жіктеледі:
1. Дайындық, 2. Ағымдық 3. Сақтандыру 4. Маусымдық
Тауарлық қорлар өндірістік кәсіпорындардағы дайын өнім қорларын, сондай-ақ жеткізушілерден
тұтынушыларға, яғни көтерме және бөлшек сауда ұйымдарындағы тауарлардың транзиттік
қорларын білдіреді.
Ағымдағы қорлар - жеткізілім арасындағы өндіріс немесе сауда процестерінің үздіксіздігін
қамтамасыз ететін өндірістік және тауарлық қорлардың көп бөлігі.
Өндірістік қорлар - бұл экономикалық қызметтің барлық түрлеріндегі ұйымдардың қорлары.
Тауарлы-материалдық қорларды құрудың мақсаты - өндіріс процесінің үздіксіздігін қамтамасыз
ету
Сақтандыру қорлары күтпеген күш жағдайлары туындаған жағдайда өндіріс немесе сауда
процестері үшін материалдармен немесе тауарлармен үздіксіз қамтамасыз етуге арналған.
Маусымдық қорлар - әдетте, өндірістің, тұтынудың немесе тасымалдаудың маусымдық
сипатымен қалыптасады. Мысалы, ауыл шаруашылығы өндірісі, егін жинау науқанында бензинді
тұтыну және т.б.Материалдық қорлар дегеніміз - өндіріс пен айналымның әр түрлі кезеңдеріндегі
қорлар, өндірістік-техникалық өнімдер, тұтыну тауарлары және өндіріс процесін немесе жеке
тұтынуды күтетін басқа тауарлар..

6.

САТЫП АЛУ ЛОГИСТИКАСЫНДАҒЫ
МІНДЕТТЕР ЖӘНЕ БАСҚАРУШЫЛЫҚ
ОПЕРАЦИЯЛАР:
сатып алу тақырыбын (құрылымын) анықтау;
жеткізушіні таңдау;
сатып алу көлемін анықтау;
сатып алу шарттары.
Компаниядағы сатып алу қызметтері орталықтандырылған және
орталықтандырылмаған түрде құрылуы мүмкін. Егер компания бұл
процеске орталықсыздандыру тұрғысынан қарайтын болса, бөлімдердің
қызметкерлері әрқайсысы өз бөлімі үшін сатып алуларды өз бетінше жүзеге
асырады. Бұл тәсілдің артықшылығы - пайдаланушы бөлімнің
қажеттіліктерін басқаларға қарағанда жақсы біледі.Орталықтандырылған
тәсілмен сатып алу кезінде белгілі бір адам тағайындалады немесе барлық
бөлімдердің мүдделері үшін сатып алуды жүзеге асыруға құзыреті бар бөлім
құрылады.

7.

Белгіленген сатып алу кестесінің ауысу ықтималдығы. Бұл жағдайда қорларды
құру өндіріс процесін тоқтатпау үшін қажет.
Сұраныстың ауытқу ықтималдығы. Тауарлардың белгілі бір тобына деген
сұранысты жоғары ықтималдықпен болжауға болады. Алайда, нақты тауарға деген
сұранысты болжау қиынырақ, сондықтан, егер сізде осы тауардың белгілі бір қоры
болмаса, онда тиімді сұраныс толығымен қанағаттандырылмауы мүмкін.
Тауарлардың жекелеген түрлері бойынша өндіріс ауытқуларының маусымдық
сипаты. Көбінесе бұл ауылшаруашылық өнімдеріне қатысты. Ірі көлемдегі тауарларды
сатып алуға едәуір жеңілдіктер беру тауарлы-материалдық құндылықтардың көбеюіне
әкелуі мүмкін. Тауарлардың кейбір топтарының бағасы күрт өсуі мүмкін алыпсатарлық
сипат. Бұл өсімді күткен ұйымдар нарықтағы жоғары бағадан пайда табу үшін қор
жинайды.

8.

Әрбір жаңа тапсырысты тіркеу көбінесе бірқатар шығындармен жүреді,
оларды әдетте операциялық шығындар деп атайды. Бұл шығындарды тек
тапсырыс санын азайту арқылы азайтуға болады, бірақ бұл сізге тапсырыс
берілген партияның көлемін ұлғайтуға және сәйкесінше қорлардың көлемін
ұлғайтуға тура келетіндігін білдіреді.
Өндіріс және тарату операцияларын теңдестірілген түрде жүзеге асыру
қажеттілігі. Бұл екі қызмет түрі бір-бірімен өте тығыз байланысты: өндірілген
нәрсе сатылады. Қорлар болмаған кезде қайта бөлу жүйесіндегі материал
ағындарының қарқындылығы өндіріс қарқындылығының ауытқуына сәйкес
өзгереді. Егер тарату жүйесінде қорлар болса, онда өндіріс жағдайына қарамастан
сату процесі біркелкі дамиды. Бұл өз кезегінде шикізат пен жартылай
фабрикаттардың ауытқуын тегістейді және өндірістің біркелкілігін қамтамасыз
етеді.

9.

Клиенттердің қажеттіліктеріне бірден қызмет ету мүмкіндігі. Сіз сатып
алушылардың тапсырысын келесі тәсілдердің бірімен жүзеге асыра аласыз:·
Тапсырыстың тауарларын жасау;
Тапсырыс берілген өнімді сатып алу;
Тапсырыс берілген тауарларды қолда бар қордан беріңіз.
Өндірісті басқару процесін жеңілдету - ұйым ішінде өндірістік процестің әр түрлі
кезеңдерінде қор құру. Мұндай қорлар әр түрлі бағыттағы өндірістік процестердің
деңгейіне қойылатын талаптарды төмендетуге мүмкіндік береді.
Қажетті бөлшектердің болмауына, жабдықтардың істен шығуына, әртүрлі
апаттарға байланысты өндірістің тоқтап қалу санын азайту өндіріс процесінің
тоқтауына әкелуі мүмкін. Бұл әсіресе өндіріс процесі үздіксіз жүретін ұйымдарға
қатысты.

10.

2.3. САТЫП АЛУДАҒЫ
ЖАБДЫҚТАУШЫЛАР ҚЫЗМЕТТЕРІ ЖӘНЕ
ОПЕРАЦИЯЛАРЫ
Жабдықтау - өндіру - өткізу тізбегі қазіргі маркетинг концепциясының
негізінде құрылуы тиіс, яғни ең алдымен өткізу стратегиясы, содан соң
өндірісті дамыту стратегиясы және содан кейін өндірісті жабдықтау
стратегиясы жасалуы тиіс. Маркетинг бұл мақсатты тек концептуалды
жағдайда көздейтінін айта кету қажет. Өткізу рыногын жан-жақты зерттеуге
бағытталған маркетингтің ғылыми құралдары, өткізу рыногын зерттеу кезінде
айқындалған талаптарға сай, жабдықтаушылармен техникалық-технологиялық
үйлесу мәселелерін шешуге мүмкіндік беретін әдістерді жасамады.
Оны ұйымдастырған кәсіпорынның элементі бола тұрып, жабдықтау
қызметі жабдықтау - өндіріс - өткізу тізбегінде материалдық ағымның өтуін
қамтамасыз ететін микрологистикалық жүйеге түпкілікті кіруі тиіс. Жабдықтау
қызметі арасында материалды әрекеттердің жоғары үйлесімділігін қамтамасыз
ету жалпы кәсіпорынның логистикалық ұйымының міндеті болып табылады.

11.

Сатып алу нарығын зерттеу.
Сатып алу нарығын зерттеуді жабдықтаушылар нарығының тәртібін талдаудан
бастайды. Содан соң барлық сатып алынатын материалдық ресурстардың мүмкін көздерін
алдын ала бақылау, сондай-ақ нақты нарыққа шығумен байланысты тәуекелдіктерді талдау
қажет.
Жабдықтаушыларды таңдау.
Оған жабдықтаушылар жөнінде ақпарат іздеу, жабдықтаушылар жөнінде
мәліметтер базасын құру, таңдалған жабдықтаушылармен жасаған жұмыстардың нәтижесін
бағалау жатады.
Сатып алуды жүзеге асыру.
Бұл қызметті жүзеге асыру келісім жүргізуден басталуы тиіс, олар сол шарттың
бекітілуімен аяқталуы қажет. Сатып алуды жүргізуге сатып алу әдісін таңдау, жеткізу
шарттары мен төлем ақысын жасау, сондай-ақ материалдық ресурстарды тасымалдауды
ұйымдастыру жатады.
Жеткізуді бақылау.
Мұнда жеткізу мерзімдерін бақылау, тапсырыстарды рәсімдеу мерзімдерін бақылау,
тасымалдау мерзімін, сондай-ақ материалды ресурстардың қор жағдайын бақылау жатады.

12.

Кез-келген өндірістік, сондай-ақ сауда кәсіпорында материалдық
ағымдар өңделеді, сондықтан, оның құрамында еңбек заттарын – шикізат,
жартылай фабрикаттарды, халық тұтынатын бұйымдарды сатып алатын,
жеткізетін және уақытша сақтайтын қызметі бар (жабдықтау қызметі).
Жабдықтау қызметінің әр деңгейде қызмет ету мақсаттарын
қарастырайық.
Макрологистикалық жүйенің элементі ретінде жабдықтау қызметі
жабдықтаушылармен
тауарды
жеткізумен
байланысты
техникалықтехнологиялық, экономикалық және әдістемелік мәселелерді келісе
отырып, олармен шаруашылық байланыстар орнатады.
Жабдықтаушының өткізу қызметімен және тасымалдау ұйымдарымен
бірлесе,
қызмет
ете отырып,
жабдықтау
қызметі кәсіпорынның
макрологистикалық жүйеге кіруін қамтамасыз етеді. Жабдықтау қызметі өз
кәсіпорнына жұмыс жасай отырып, бүкіл макрологистикалық жүйенің тиімді
қызмет етуін жоғарлату мақсатын көздеуі тиіс.

13.

3. ҚОРЫТЫНДЫ
Қазіргі уақытта сатып алу логистикасы операцияларының негізгі
мәселесі компанияның ресурстардың минималды қорларымен үздіксіз
қамтамасыз етілуін қамтамасыз ету болып табылады. Бұл мәселені шешу
үшін логистикалық технологиялардың екі түрін әзірлеп, енгізуде: «Just in
time» және «Lean Production»
Сатып
алу
логистикасындағы
жүйелі
операциялар
жеткізушілердің тауарлар мен материалдарды жеткізу процестерін және
оларды өндіріспен тұтынуын барынша синхрондауға мүмкіндік береді.
Фирманың немесе кәсіпорынның сатып алу жүйесінің сенімділігіне қол
жеткізу
жалпы
проблемаларды
шешетін
серіктестер
ретінде
жеткізушілермен байланыс орнату арқылы, сондай-ақ сатып алу
процесінде ақпарат алмасуды компьютерлендіру арқылы қамтамасыз
етіледі.

14.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
1. Миротин Л.Б., Ташбаев Ы.Э., Порошина О.Г., Эффективная
логистика. – М.,Экзамен, 2003.
2. Неруш Ю.М. Логистика: Учебник для вузов. 2 – е изд., перераб. и доп.
–М.: ЮНИТИ: ДАНА, 2000.
3. Основы логистики: Учебное пособие \ Под ред. Л.Б.Миротина и
В.И.Сергеева., М.: Инфра. – М, 1999.
4. Родников Л.П.Логистика: Терминологический словарь. – М.: Инфра –
М, 2000.
5. Сергеев В.И. Логистика В бизнесе. Учебник. – М.: 2001.
6. Транспортная логистика / Под.ред.Миротина Л.П., М.: Экзамен, 2004.
7. Тулембаева А.Н. Учебное пособие. Логистика. Алматы:
«ИздатМаркет»,2002.