Логистикалық жүйелердегі экспорттық-импорттық операциялардың мақсаты менміндеттері

1.

Логистикалық жүйелердегі экспорттық-импорттық операциялардың мақсаты
менміндеттері
Дәрістің мақсаты:Логистикалық жүйедегі экспорттық-импорттық операцияларды
зерттеудің мақсатын және міндеттеін қарастыру.
Оны экономикалық әдістердің
көмегіменсыртқы экономикалық қызметпен байланысын негіздеу.
Түйін сөздер: экспорт, импорт, ВТО
Негізгі сұрақтар:
1.Экономикалық әдістердің реттеу қызмет мақсатын және міндетін қарастыру.
2.Логистикалық жүйедегі экспорттық-импорттық операцияларды зерттеудің мақсатын
және міндеттерін негіздеп талдау.
3. Экспорт пен импорт анықтамасын келтіріп түсіндіру.
Сыртқы экономикалық қызмет құқықтық, әкімшілік және экономикалық әдістермен
реттеледі.
Құқықтық әдістер Қазақстанның сыртқы экономикалық қызметтін реттейтін заң
актілерінің ережелерін пайдалануға негізделеді:
-сыртқы экономикалық қызмет туралы,
-мемлекеттік баж туралы,
- тауарлар (жұмыстар, қызметтер) экспортын квоталау және лицензиялау туралы,
- бірыңғай кедендік тариф туралы Заңдары және басқалар.
Әкімшілік қатысушыларды тіркеу,
-эмбарго (сыртқы экономикалық операцияларға толық тыйым салу),
-лицензиялау,
-квоталау,
тауарларға ерекше талаптар (таңбалау, орау) болып табылады.
Экономикалық әдістердің көмегімен реттеу кедендік баждар, салықтар, кредиттер,
дотациялар мен жеңілдіктер арқылы жүзеге асырылады.
Нарықтық қатынастардың қалыптасу кезеңінде сыртқы экономикалық қызметті
мемлекеттік реттеу нысандары тұрақсыз болып табылады, бірақ олардың әрқайсысының
өзінің нақты белгіленген реттеу нысанасы болады.
Сыртқы экономикалық қызмет субъектілерін тіркеу оның түрлерін үйлестіру және
мемлекетте және жекелеген аумақтарда осы қызмет нысандарының дамуын бақылау
мақсатында жүзеге асырылады.
Жаһандану процестерімен және елдердің халықаралық сауда жүйесіне
интеграциялануымен сипатталатын әлемдік экономиканың қазіргі жағдайында ешбір
мемлекет оқшауланған күйде бола алмайды және тек өз күштеріне сене алмайды.
Сондықтан, (ВТО) ДСҰ-ға кіру нәтижесінде еркін сауда аймағының жұмыс істеуін ескере
отырып, кәсіпорындар шетелдік инвестицияларды тарта алды, бәсекелестік және сауда
санкцияларын қолдану бойынша тергеулерді болдырмай, әлемнің жетекші нарықтарына
шықты.
Бірақ бұл процестер сыртқы экономикалық қызметті ырықтандырумен байланысты
екенін ұмытпаған жөн, бұл өз кезегінде экономикаға ықтимал қауіп төндіреді, өйткені
шетелдік өндіріс тауарлары Ресей нарығына кедергісіз түседі. Бұл қауіпті аз қауіпті ету
үшін кәсіпорындар сыртқы экономикалық қызметтегі жаңа "ойын ережелеріне"
бейімделуі керек.
Мұндай жағдайларда сыртқы экономикалық қызмет субъектісі өнім сапасы бойынша
ғана емес, сондай-ақ кәсіпорын қызметінің барлық кешені бойынша жоғары талаптарға
дайын болуы, жаңа технологияларды меңгеруі, өнімді өндіру мен өткізудің тиімді және
икемді жүйесі болуы, нарықтың кез келген өзгерістеріне тиімді ден қоюы, ерекше, ал одан

2.

да жақсырақ бірегей өнімді шығаруы және мінсіз басқару жүйесі болуы қажет. Бұл
тұрғыда әрбір жеке кәсіпорынның тікелей экспорттық-импорттық операцияларын
басқаруды жетілдіру мәселесі өзекті болып отыр, өйткені отандық тауар өндіруші бүгінде
ішкі нарықта "тоқтап қалуға" тырыспайды
Логистикалық жүйедегі экспорттық-импорттық операцияларын басқаруды
зерттеу және оларды жетілдіру бойынша қойылған мақсатқа жету үшін келесі
міндеттерді орындау қажет:
1. Сыртқы сауда экспорттық-импорттық операцияларын жүзеге асыру;
2. Логистикалық жүйедегі сыртқы сауда экспорттық-импорттық операцияларын
жүргізу ерекшеліктерін талдау;
3. Жүйедегі экспорттық-импорттық операцияларының экономикалық көрсеткіштерін
талдау;
4. Логистикалық жүйедегі экспорттық-импорттық операцияларын басқару жағдайын
талдау;
5. Логистикалық жүйедегі сыртқы сауда экспорттық-импорттық операциялары
тетігінің экономикалық тиімділігін жетілдіру жөніндегі іс-шараларды әзірлеу;
6. Сыртқы сауда экспорттық-импорттық операциялар тетігін жетілдіру жөніндегі ісшараларды енгізу тиімділігін бағалау.
Экспорт пен импорт кез келген елдің сыртқы және ішкі экономикасының екі негізгі
тетігі болып табылады. Бұл халықаралық сауданың қарама-қарсы екі бағыты, бұл елдің
экономикалық даму деңгейін бағалауға мүмкіндік береді.
Экспорттық-импорттық тауарларды квоталау және лицензиялау ішкі рыноктың
ұтымды құрылымын белгілеу және қорғау мақсатында енгізіледі. Экономика
министрлігінің ұсынысы бойынша және Еуропалық интеграциясы мәселелері бойынша
Министрлер Кабинеті лицензиялауға және квоталауға жататын нақты тауарлардың тізімін
және осы режимнің қолданылу мерзімін анықтайды. Экспорт квоталарын Қазақстан
Министрлер Кабинеті бекітеді. Квоталар шегінде экспортталатын тауарларға баж
салынбайды.
Импорт-бұл басқа мемлекеттерден тауарларды елге әкелу, керісінше, елде өндірілген
тауарларды әкету және оларды басқа мемлекеттердің аумағында сату. Тауар тек
өнеркәсіптік қана емес , сонымен қатар шикізат, түрлі қызметтер – әлемдік экономикада
сұранысқа ие барлық қызметтер бола алады. Өнімді экспорттайтын және оны басқа
елдерде сататын ел. Өз нарығында шетелдік немесе импорттық тауарларды қабылдайтын
ел импорттаушы деп аталады. Ел ішінде өндірілетін өнім ұлттық тауарға жатады.
"Импорт"дегеніміз не?Алушы елдің көзқарасы бойынша тауарлар мен қызметтердің
трансшекаралық ағыны импорт деп аталады. Әкелу объектілері болуы мүмкін:
Ауылшаруашылық өнімдері (мысалы, ауыл шаруашылығынан айырылған Жапония
шетелден азық-түлік шикізатының 90% - ын сатып алуға мәжбүр);
Пайдалы қазбалар (Ресей газын тұтынушылар Еуропаның барлық дамыған елдері
болып табылады).
Ел неғұрлым дамыған болса, соғұрлым қарабайыр тауарлар сатып алуға және жоғары
сапалы сатуға тырысады. Импорт пен экспорттың құрылымы белгілі бір мемлекеттің
ұлттық экономикасы туралы көп айтады.
Мысалы. Ресейдің сауда балансы
Біздің еліміздің сыртқы сауда айналымы жылына 28 триллион рубльден асады. Оның
басым бөлігі Еуропалық Одаққа (ТМД екінші орында) тиесілі болды. Санкциялар мен
құрылымдық экономикалық дағдарыс аясында оның тұрақты құлдырауы бірінші жыл
емес.
Елге әкелу нысандары арасында көш бастап тұр:
- Машиналар мен жабдықтар (барлық әкелінетін тауарлар құнының жартысына
жуығы);
- Химия өнеркәсібі өнімдері;

3.

- Азық-түлік тауарларына;
- Жеңіл өнеркәсіп өнімдері;
- Шикізат (ең алдымен металдар).
Ресей осындай тауарларды сатудан табыс табады:
- Пайдалы қазбалар-негізінен мұнай мен газ (экспорттың 60% - дан астамы);
- Металдар және металл жартылай фабрикаттары;
- Азық-түлік;
- -Ағаш материалдары.
Бақылау сұрақтары:
1.Қазақстанның сыртқы экономикалық қызметтін реттейтін заң актілері ережелері
қайда қолданылады?
2.Логистикалық жүйедегі экспорттық-импорттық операцияларының мақсаты мен
міндеттеріне қатысты ерекшеліктерін талдау.
3. "Импорт"және "Экспорт"дегеніміз не?
Негізгі әдебиеттер:
1. Логистика: Учебник / Под ред. Б.А. Аникина. - 4-e изд., перераб. и доп. - М.: НИЦ
ИНФРА-М, 2015. - 320 с
2. А.А.Канке,И.П.Кошевая. - 2-e изд.,испр. и доп.:ИД ФОРУМ,ИНФРА-М,2011–384с
3. Кретов И.И., Садченко К.В. Логистика во внешнеторговой деятельности: Учебное
пособие. - 3-e изд., перераб. и доп., (Гриф): ДиС, 2011. – 272 с.
4. Саркисов С.В. Логистика и транспортное обеспечение ВЭД. Учебник. –М.: ВАВТ
Минэкономразвития России, 2015
5. Доналд Бауэрсокс, Дейвид Клосс. Логистика. Интегрированная цепь поставок.
Учебник. – М.: Олимп-Бизнес, 2008.