Marshall Cavendish Education (MCE) Trenerlarni oʻqitish dasturi

1.

Marshall Cavendish Education(MCE)
Trenerlarni oʻqitish dasturi
Dastur nomi:
Oʻzbekistondagi tabiiy fanlar master
oʻqituvchilari uchun malaka oshirish
oʻquv kursi
5-modul: Soʻrovga asoslangan ta’lim
uchun koʻnikmalarni rivojlantirish
(1-2-qismlar)
Fasilitator:

2.

Bugungi kun uchun o‘quv dasturi xaritasi
Boshlanish
vaqti
9:00
9:20
10:25
11:30
12:35
Bajariladigan ishlar
Davomiyligi
Tanaffus
Kirish qismi va qisqacha ma’lumot berish
20 minut
1-dars: Izlanishga asoslangan dars nima? 2-dars:
Nima uchun izlanishga asoslangan Ta’lim muhim?
3-dars: o‘quvchilarga mos kelishi uchun izlanish
usulini qanday o‘zgartirish mumkin? 4-dars: So‘rovga
asoslangan ta’limda savol berishning ahamiyati
qanday
5-dars: o‘quvchilarni o‘rganishga jalb qilish uchun
qanday qilib so‘rovga asoslangan ko‘rsatmalar ishlab
chiqishimiz mumkin? 6-dars: o‘quvchilarni tadqiq
qilishga jalb qilish uchun qanday qilib so‘rovga
asoslangan ko‘rsatmalar ishlab chiqishimiz mumkin?
o‘rganganlarni mustahkamlash
60 minut
5 minut
60 minut
5 minut
60 minut
5 minut
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
30 minut
1100-1115

3.

Tafakkur rivojining asl
yo‘nalishi individualdan
ijtimoiyga emas, balki
ijtimoiydan shaxsga yo‘naladi.
- Lev S. Vygotskiy -
Manba: Ruxsat bilan foydalanilgan – Microsoft Stock Image
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

4.

Dars maqsadlari
Dars oxirida ishtirokchilar quyidagilarni bilishlari kerak:
• so‘rovga asoslangan ta'limga oid nima, nima uchun va qanday
qilib so‘roqlariga javob berish va tushunish;
• turli xil o‘quvchilar uchun so‘rovga asoslangan darslarni
takomillashtirish uchun so‘rovning to‘rtta darajasi haqidagi
tushunchalarini qo‘llash.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

5.

So‘rov labirintlari ta`limiy o‘yini
1. Sakkiz kishidan iborat guruh tuzing.
2. Guruh uchun muhokama qilinadigan asosiy fikrlarni hisobga olish
uchun bir kishini kotib qilib tayinlang.
3. Guruh a’zolari qaysi bayonotlar “so‘rovga asoslangan” faoliyat va
qaysilari “so‘rovga asoslanmagan” faoliyat ekanligini ko‘rib
chiqishlari va qaror qabul qilishlari kerak (1-tarqatma).
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

6.

So‘rov labirintlari ta`limiy o‘yini
4. Har bir guruh uchun qog'ozni ikki ustunga ajrating: "So‘rovga
asoslangan" va "So‘rovga asoslanganmagan" va har bir bayonot
raqamini rangli qog’ozchaga yozing. Keyin ularni tegishli ustunga
joylashtiring.
5. Agar guruh ikkala ustunga ham kirmaydi deb o‘ylaydigan har
qanday bayonotlar mavjud bo‘lsa, ushbu bayonotlar uchun
qog’ozchalar ikkala ustun orasiga joylashtirilishi mumkin.
(5 daqiqa)
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

7.

So‘rov labirintlari ta`limiy o‘yini
1. o‘qituvchi o‘quvchilarga ma’lum bir mavzu bo‘yicha o‘zlari
bilgan, bilaman deb o‘ylagan yoki bilmoqchi bo‘lgan 15 ta
narsani yozishni topshiradi.
2. o‘quvchilar o‘qituvchi tomonidan eksperiment o‘tkazishga
yo‘naltiriladi, unda ular belgilangan tartib bo‘yicha bitta
o‘zgaruvchini tekshiradilar.
3. o‘qituvchi sinfga muammoni taqdim etadi va
o‘quvchilardan muammoni hal qilish bo‘yicha o‘z fikrlarini
ulashishlarini so‘raydi.
4. o‘qituvchi guruhlar o‘rtasida aylanib, o‘quvchilarga
savollar beradi va tajribani ular bilan muhokama qiladi.
5. o‘qituvchi dars oxirida xulosa qiladi, so‘ngra
o‘quvchilardan o‘sha kuni darsda qilgan ishlarini oldingi
sinfda o‘rganganlari bilan bog‘lashni so‘raydi.
6. o‘qituvchi doskaga yozadi, qisqacha ma’ruza o‘qiydi,
so‘ngra o‘quvchilardan daftarlariga diagramma chizishni
so‘raydi.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
7. o‘qituvchi sinf uchun biror nimani namoyish qiladi.
8. o‘quvchilar ma'lumotlarni yig'ish va yozib olish uchun
birgalikda ishlaydi; o‘quvchilar dialog orqali bir-birlariga
eksperimentni tushunishga yordam berishadi.
9. o‘qituvchi o‘quvchilaridan laboratoriya hisobotlariga
grafik qo‘shishni so‘raydi. o‘qituvchi o‘quvchilar uchun x
va y o‘qlarini belgilaydi.
10. o‘qituvchi o‘quvchilardan laboratoriyada o‘z tajribasini
sinfda ilgari taqdim etilgan nazariya bilan bog'lashda
yordam berish uchun o‘z ma'lumotlarini tekshirishni
so‘raydi.
11. Uch kunlik o‘qishning yakuniy faoliyati sifatida
o‘quvchilar ochiq dizayn topshirig'i bilan shug'ullanadilar,
bu orqali ular o‘z bilimlarini yangi tizimda qo‘llashlari
kutiladi. o‘quvchilar o‘z dizaynini o‘qituvchiga va sinfning
qolgan qismiga ko‘rsatib, tushuntirib berishlari kerak.
12. o‘qituvchi topshiriqlar beradi va o‘quvchilarning tabiiy
fan darsidagi o‘rganishlarini boshqa fanlar bo‘yicha
o‘rganishlari bilan bog‘lashda yordam berish uchun ularni
muhokama qiladi.
1100-1115

8.

1-dars
1.1 So‘rovga asoslangan darsning asosiy
xususiyatlari nimada?
Keling, "So‘rovga asoslangan
tajribalarni loyihalash va
takomillashtirish" modulidan
xulosa qilamiz.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

9.

Sinfdagi so‘rovning asosiy xususiyatlari
Xususiyat
Tavsif
1. Savol
o‘quvchilar voqea, hodisa yoki muammoga
savol bilan yondashadilar.
2. Dalil
o‘quvchilar ma'lumotlarni tahlil qilish orqali
dalillarga ustuvorlik berishadi.
3. Tushuntirish
o‘quvchilar dalillar asosida tushuntirishlar
tuzadilar.
4. Bog’lash
o‘quvchilar o‘zlarining tushuntirishlarini
manbalar bilan bog’lash orqali baholaydilar.
5. Aloqa o‘rnatish o‘quvchilar muloqot qilgan holda
tushuntirishlarini asoslaydilar.
So‘rov va Milliy fan ta'limi standartlari, Milliy tadqiqot kengashi (2000) dan moslashtirilgan.

10.

Sinfdagi so‘rovning asosiy xususiyatlari
5 asosiy xususiyat birgalikda quyidagilarga xizmat qiladi:
• o‘quvchilarni ilmiy tadqiqot ishlarini olib borish bilan
tanishtirish
• o‘quvchilarga fan tushunchalari va jarayonlari haqida aniqroq
va chuqurroq bilimlarni rivojlantirishga yordam berish.
• Agar sinfdagi so‘rovning barcha beshta muhim xususiyati
o‘rganish tajribasi ketma-ketligida mavjud bo‘lsa, so‘rov "to‘liq"
deb ataladi.
So‘rov va Milliy fan ta'limi standartlari, Milliy tadqiqot kengashi (2000) dan moslashtirilgan.

11.

1-dars
1.2 So‘rovga asoslangan darsni tegishli ta'lim
tajribasini ta'minlash uchun qanday tuzish
mumkin ?
Keling, "So‘rovga asoslangan
tajribalarni loyihalash va
takomillashtirish" modulidan
xulosa qilaylik.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

12.

Tabiiy fanlarda so‘rovga asoslangan ta’lim
o‘quvchilar eng ko‘p foydani o‘quvchilarga
yo‘naltirilgan va o‘qituvchi rahbarligidagi
so‘rov o‘rtasidagi farqli tajribalardan oladi.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

13.

Sinfdagi so‘rovning asosiy xususiyatlari
Ko‘proq
o‘quvchilarning o‘z-o‘zini boshqarish
miqdori
Kamroq
Kamroq
o‘qituvchi yoki materialdan ko‘rsatma
miqdori
Ko‘proq
ularga savol
berganda
ular savollar
orasidan
tanlaganda
Muhim xususiyatlar
1. Savol
o‘quvchilar voqea,
hodisa yoki muammo
bilan shug'ullanishadi,
qachonki ...
ularga berilgan
savolni
aniqlaganda
So‘rov va Milliy fan ta'limi standartlari, Milliy tadqiqot kengashi (2000) dan moslashtirilgan.
ularga berilgan
savolni qabul
qilishganda

14.

Sinfdagi so‘rovning asosiy xususiyatlari
Ko‘proq
o‘quvchilarning o‘z-o‘zini boshqarish
miqdori
Kamroq
Kamroq
o‘qituvchi yoki materialdan ko‘rsatma
miqdori
Ko‘proq
Muhim xususiyatlar
2. Dalillar
o‘quvchilar dalillarga
ustunlik berishadi,
qachonki …
ular
dalil nima
ular ma'lum
ekanligini
ma'lumotlarni
aniqlaganda va
yig'ishga
uni to‘plaganda yo‘naltirilganda
ularga
ma’lumotlar
berilganda va
tahlil qilish
aytilganda
So‘rov va Milliy fan ta'limi standartlari, Milliy tadqiqot kengashi (2000) dan moslashtirilgan.
ularga
ma'lumotlar
berilganda va
qanday tahlil
qilish kerakligi
aytilganda

15.

Sinfdagi so‘rovning asosiy xususiyatlari
Ko‘proq
o‘quvchilarning o‘z-o‘zini boshqarish
miqdori
Kamroq
Kamroq
o‘qituvchi yoki materialdan ko‘rsatma
miqdori
Ko‘proq
Muhim xususiyatlar
3. Tushuntirish
o‘quvchilar o‘z
tushunchalarini ishlab
chiqadilar, qachonki …
ular dalillarni
umumlashtirgan
dan so‘ng
ular
dalillardan
ularga
tushuntirishni
dalillardan
shakllantirish
foydalanishnin
jarayoniga
g mumkin
yo‘naltirilganda bo‘lgan usullari
berilganda
So‘rov va Milliy fan ta'limi standartlari, Milliy tadqiqot kengashi (2000) dan moslashtirilgan.
ularga dalillar
taqdim
etilganda

16.

Sinfdagi so‘rovning asosiy xususiyatlari
Muhim xususiyatlar
Ko‘proq
o‘quvchilarning o‘z-o‘zini
boshqarish miqdori
Kamroq
Kamroq
o‘qituvchi yoki materialdan ko‘rsatma
miqdori
Ko‘proq
4. Bog`lash
ular
ularga
o‘quvchilar o‘zlarining
boshqa
ular bilim
manbalar bilan
ularga
tushuntirishlarini
manbalarni
manbalariga
qanday
manbalar bilan
ko‘rib
bog`liqlik
baholaydilar, qachonki
yo‘naltirilganda bog`lash haqida
chiqqanda va
aytilganda
berilganda
tushuntirishlar
ini
manbalarga
bog`laganda
So‘rov va Milliy fan ta'limi standartlari, Milliy tadqiqot kengashi (2000) dan moslashtirilgan.

17.

Sinfdagi so‘rovning asosiy xususiyatlari
Muhim xususiyatlar
Ko‘proq
o‘quvchilarning o‘z-o‘zini boshqarish
miqdori
Kamroq
Kamroq
o‘qituvchi yoki materialdan ko‘rsatma
miqdori
Ko‘proq
5. Aloqa o‘rnatish
ular
ularga muloqotni muloqot uchun
tushuntirishlarni amalga oshirish
ko‘rsatmalar
yetkazish uchun
o‘rgatilganda
taqdim etilganda
oqilona va
mantiqiy
dalillarni
shakllantirishgan
So‘rov va Milliy fan ta'limi standartlari, Milliy tadqiqot kengashi (2000) dan moslashtirilgan.
da
o‘quvchilar muloqotda
bo‘lishadi va
tushuntirishlarini
asoslab berishadi
qachonki ...
ularga qanday
aloqa o‘rnatilish
tartiblari
berilganda

18.

Muhim xususiyatlar va ta’lim modeli
So‘rovning asosiy xususiyatlari
Ta'lim modeli
1. Savol
1. Jalb qilish
2. Dalil
2. Tadqiq qilish
3. Tushuntirish
3. Tushuntirish
4. Bog`lash
4. Ishlab chiqish
5. Aloqa o‘rnatish
5. Baholash

19.

2-dars
2.1 Nima uchun so‘rovga asoslangan ta’lim tabiiy
fanlarni o‘rganishda muhim?
Manba: Ruxsat bilan foydalanilgan – Microsoft Stock Image
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

20.

2-dars
2.1 Nima uchun so‘rovga asoslangan ta’lim tabiiy
fanlarni o‘rganishda muhim?
So‘rovga asoslangan ta’lim tabiiy fan ta’limi
maqsadlarini qo‘llab-quvvatlaydi.
Singapurda fan ta'limining egizak maqsadlari:
Barcha o‘quvchilarni ilmiy savodxonlikka undash va tarbiyalash,
ular o‘z kundalik hayotida ongli qarorlar qabul qilishi va
mas’uliyatli harakatlarni amalga oshirish; va
o‘quvchilarga innovatsiyalar kiritish va kelajakda o‘qish va
ishlash uchun STEMni davom ettirish uchun kuchli fan asoslarini
taqdim etish.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

21.

Tabiiy fanlarni so‘rov yordamida o‘rgatish
Tabiiy fanni so‘rov tariqasida o‘rgatish o‘quvchilarda
so‘rov ko‘nikmalarini egallash, ilmiy g‘oyalar bilimini
rivojlantirish, olimlar mehnatini tushunish imkonini
berish orqali ularning bilim sifatini oshirishga xizmat
qiladi.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

22.

Sirli kub o‘yini
Kubga qarang. Bu kubning pastki yuzida nima borligini taxmin
qila olasizmi?
o‘z taxminingizni qanday topdingiz?
Pastki yuz
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

23.

Sirli kub o‘yini
Olimlar o‘z ishlarini qanday qilishadi? Ular taxminlarni qanday
tekshirishadi?
1. To‘rt kishidan iborat guruh tuzing.
2. Guruhning kuzatishlari, xulosalari, savollarini yozish uchun kotib
tayinlang.
3. Kubni ko‘zdan kechirayotganda kubga tegmang yoki o‘rindiqlaringizni
siljitmang.
4. Har bir guruh “Kubning tagida nima bor?” degan savolga dalillar
asosida tushuntirish ishlab chiqishi kerak. (20 daqiqa)
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

24.

Sirli kub o‘yini
Olimlar o‘z ishlarini qanday qilishadi? Ular narsalarni qanday
tekshirishadi?
5.
Yig'ilgan dalillarni tekshirish uchun 2A yoki 2B tarqatma materialiga
murojaat qilishingiz mumkin.
Guruh muhokamasi:
• Qanday qilib kublarni tekshirish ilmiy tadqiqotga o‘xshaydi?
• Qanday farq qiladi? (10 daqiqa)
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

25.

Sirli kub o‘yini
Olimlar o‘z ishlarini qanday qilishadi? Ular narsalarni qanday tekshirishadi?
o‘xshashliklar quyidagi fikrlarni o‘z ichiga oladi:
• Ilmiy tadqiqot – bu jismoniy va tabiiy muhitimizda o‘xshashliklar yoki
tartibni topishdir.
• Biz nazariyalarimizni tasdiqlash yoki rad etish uchun dalillarga
asoslangan holda bashorat qilamiz.
• Biz hech qachon aniq bilmasligimizni bilgan holda, fikrlarimizni qo‘llabquvvatlash uchun faqat dalillarni qo‘shishimiz mumkin.
• G‘oyalarimizni tekshirish, e’tiroz bildirish va o‘zgartirish uchun boshqalar
bilan hamkorlik qilamiz.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

26.

Sirli kub o‘yini
Olimlar o‘z ishlarini qanday qilishadi? Ular narsalarni qanday
tekshirishadi?
Farqlar quyidagi fikrlarni o‘z ichiga oladi:
• Real dunyo hodisalarini kuzatish va o‘lchashda olimlar o‘zlarining histuyg'ularini kuchaytirish uchun turli xil vositalardan foydalanadilar.
• Tabiat hodisalarini kuzatish ko‘pincha doimiy emas, balki
vaqtinchalikdir.
• Tabiiy hodisalarning qonuniyatlari va tartibini o‘rganish ko‘pincha
murakkabroq matematik fikrlash va tahlilni talab qiladi.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

27.

Siz nima deb o‘ylaysiz?
https://www.youtube.com/watch?v=9dfWzp7rYR4
• Bu video haqida fikringiz qanday?
• Ushbu video bilan bog'liq bo‘lgan nimani bilasiz?
• Qanday savollaringiz bor?
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

28.

Siz nima deb o‘ylaysiz?
o‘ylang - juftlashing ulashing
A
B
A
B
A
B
https://www.youtube.com/watch?v=9dfWzp7rYR4
• Ushbu video haqida fikringiz qanday?
• Ushbu video bilan bog'liq bo‘lgan nimani bilasiz?
• Qanday savollaringiz bor?
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

29.

Siz nima deb o‘ylaysiz?
https://shorturl.at/hbSh0
BBC - 1-aprel kunida pingvinlar haqida yolg’on ma’lumot bergan
o‘quvchilarimiz ilmiy savodxonlikka ega bo‘lishlari, ilmiy
ma'lumotlar va dalillarni tanqidiy baholash uchun fan bilimlari
va ilmiy so‘rov jarayonlari haqida bilimga ega bo‘lishlari kerak.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

30.

2-dars
2.2 Qanday qilib so‘rovga asoslangan ta'lim tabiiy
fanda chuqur tushunishni hosil qilishda yordam
beradi?
Tabiiy fanda chuqur tushunchaga ega bo‘lish
uchun o‘quvchilar dalillar, so‘rovlar va
baholashlardan foydalangan holda o‘zlari
o‘rganayotgan narsalarni tushunishga faol
intilishlari kerak.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

31.

Odamlar qanday o‘rganishadi
So‘rovga asoslangan ta'lim - odamlar qanday
o‘rganishiga mos keladigan o‘qitishga yondashuv.
Konstruktivizm o‘rganish nazariyasi o‘rganishni passiv emas,
balki faol jarayon sifatida ko‘rib chiqadi:
• o‘quvchilar to‘g'ridan-to‘g'ri ko‘rsatma orqali bilimlarni passiv
ravishda egallamaydilar. Aslida, ular yangi ma'lumotlarni
mavjud bilimlari bilan birlashtirib, tajriba va ijtimoiy o‘zaro
ta'sir orqali o‘z tushunchalarini quradilar.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

32.

3-dars
3.1 So‘rovning turli darajalari qanday?
4-daraja
3-daraja
2-daraja
1-daraja
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

33.

So‘rov darajalari
Barcha so‘rovlar bir xil tarzda yaratilgan emas.
Turli darajadagi so‘rov tushunchasi birinchi
marta Schwab (1962) tomonidan tasvirlangan.
(3-tarqatma)
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

34.

4 darajali so‘rov modeli
o‘quvchilar prinsipni natijalari oldindan ma'lum bo‘lgan faoliyat orqali
tasdiqlaydi.
4-daraja. Ochiq so‘rov
3-daraja. Yo‘naltirilgan
so‘rov
2-daraja. Tartibli so‘rov
1-daraja. Tasdiqlash so‘rovi
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

35.

4 darajali so‘rov modeli
o‘quvchilar o‘qituvchi tomonidan berilgan savolni belgilangan tartib
orqali tekshiradilar.
4-daraja. Ochiq so‘rov
3-daraja. Yo‘naltirilgan
so‘rov
2-daraja. Tartibli so‘rov
1-darajali. Tasdiqlash so‘rovi
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

36.

4 darajali so‘rov modeli
o‘quvchilar o‘qituvchi tomonidan taqdim etilgan savolni o‘quvchi
tomonidan ishlab chiqilgan / tanlangan protseduralardan
foydalangan holda tekshiradilar.
4-daraja. Ochiq so‘rov
3-daraja. Yo‘naltirilgan
so‘rov
2-daraja. Tartibli so‘rov
1-daraja. Tasdiqlash so‘rovi
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

37.

4 darajali so‘rov modeli
o‘quvchilar o‘quvchilar tomonidan ishlab chiqilgan / tanlangan
protseduralar orqali o‘quvchilar tomonidan tuzilgan mavzuga oid
savollarni o‘rganadilar.
4-daraja. Ochiq so‘rov
3-daraja. Yo‘naltirilgan
so‘rov
2-daraja. Tartibli so‘rov
1-daraja. Tasdiqlash so‘rovi
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

38.

4 darajali so‘rov modeli
o‘quvchiga yo‘l-yo‘riq qay
darajada berilgani
Savol
Usullari
Yechim
☑
☑
☑
☑
☑
☑
4-daraja. Ochiq so‘rov
3-daraja. Yo‘naltirilgan so‘rov
2-daraja. Tartibli so‘rov
1-daraja. Tasdiqlash so‘rovi
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

39.

3-dars
3.2 o‘quvchining tayyorgarligiga mos keladigan
so‘rov tekshiruvi qanday tuzilishi mumkin?
???
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

40.

MEVALAR VA URUQLAR
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

41.

Nima uchun bu
mevalar
qanotsimon
tuzilishga ega?
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

42.

Nima uchun bu
mevalar
qanotsimon
tuzilishga ega?
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
Qanotsimon shakllar
meva yerga tushganda
uning yorilib ketishining
oldini olishga yordam
beradi.
1100-1115

43.

Nima uchun bu
mevalar
qanotsimon
tuzilishga ega?
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
Qanotsimon tuzilish
meva yerga tushganda
parchalanishining oldini
olishga yordam beradi.
Qanotsimon tuzilish
urug’ tarqalishga
yordam beradi,
shunday qilib o‘simlik
yangi hududlarni
egallay oladi.
1100-1115

44.

Siz nima deb o‘ylaysiz?
Nima uchun bu
mevalar
qanotsimon
tuzilishga ega?
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
Qanotsimon tuzilish
meva yerga tushganda
parchalanishining oldini
olishga yordam beradi.
Qanotsimon tuzilish
urug’ tarqalishga
yordam beradi,
shunday qilib o‘simlik
yangi hududlarni
egallay oladi.
1100-1115

45.

Keling, urug'lar tarqalishi
haqida video tomosha qilaylik!
https://www.bbc.co.uk/programmes/p00lxw4t
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

46.

Urug'larning tarqalishi ta`limiy o‘yini
Aniqlash uchun tajriba o‘tkazing: 2 qanotchali rotorning tuzilishi uning
yerga yetib borish vaqtiga qanday ta'sir qiladi?
Ko‘rsatmalar:
• 2 qanotli rotor modellarni yaratish uchun taqdim etilgan shablondan
foydalaning. (Tadqiqot uchun har bir guruhga 4-tarqatma
nusxasi taqdim etiladi)
• Har bir rotor modeliga urug'ni ulang va uning yerga yetib borish
vaqtini o‘lchang.
• o‘lchovlaringizdan ikki qanotli rotorli modellaringizning tuzilishi va
uning yerga yetib borish vaqti haqida qanday xulosaga kelishingiz
mumkin?
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

47.

Urug'larning tarqalishi ta`limiy o‘yini
2 qanotli qog'oz rotorini yasash bo‘yicha
ko‘rsatmalar:
1. Shablonning qalin chiziqlari bo‘ylab
kesib oling (1-rasmga qarang).
2. Nuqtali chiziqlar bo‘ylab buklang.
Rotorning qanotlari qarama-qarshi
yo‘nalishda buklangan bo‘lishi kerak.
3. X va Y ni markazga va Z yuqoriga buklang
(2-rasmga qarang).
4. Urug' sifatida biror kichik narsadan
foydalaning. Urug'ni rotorga ulang.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
A
B
✂
1-rasm
✂
✂
X
nuqtali
chiziqlar
bo‘ylab
katlayın
Y
Z
B
A
2-rasm
Y
X
Z
1100-1115

48.

Urug'larning tarqalishi ta`limiy o‘yini
Endi, guruhlaringizda o‘zingizning
tadqiqotingizni qanday qaror qilganingiz nuqtai
nazaridan muhokama qiling
1. eksperimental dizayn
B
A
2-rasm
Y
2. o‘lchovlar va taxminlar
3. ma'lumotlarning ifodalanishi
X
Z
4. natijalarni talqin qilish
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

49.

Urug'larning tarqalishi ta`limiy o‘yini
Ushbu ta`limiy o‘yinda so‘rov (tadqiqot)ning qanday
xususiyatlari mavjud?
So‘rovning xususiyatlari
adolatli test
• o‘zgaruvchilarni aniqlash
• o‘lchovlar
• ishonchli ma'lumotlar
• ma'lumotlarni taqdim etish
• ma'lumotlarni sharhlash
• xulosalar chiqarish
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

50.

Guruh muhokamasi
Guruhingizda:
1. Boshqa guruhlar bilan fikr almashinish uchun muhokamaning
asosiy mazmunini yozib boradigan kotib tayinlang.
2. Siz tugatgan urug'larni tarqalishi bo‘yicha tadqiqot darajasi
qanday ekanligini aniqlang.
3. Ushbu tadqiqotni tekshirish faoliyatini qanday o‘zgartirishingiz
mumkinligini muhokama qiling:
a. Yuqori tayyorgarlikka ega o‘quvchilar uchun
b. Tayyorgarligi past o‘quvchilar uchun
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

51.

Guruhlar bilan ma`lumotlarni bo‘lishish
Ma`lumotlarni bo‘lishish ketma-ketligi:
1-bosqich: Guruh kotibi 5 daqiqaga boshqa guruhga ma’lumotlarni
ulashish uchun o‘tadi.
2-bosqich: Guruh kotibi 5 daqiqaga boshqa guruhga ma’lumotlarni
ulashish uchun o‘tadi.
Kotib o‘z guruhiga qaytadi.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

52.

O‘rganganlarni mustahkamlash
Bugungi dars maqsadlarimiz:
• so‘rovga asoslangan ta’limdan nimani, nima uchun va qanday
qilib tushunish kerak;
• turli xil o‘quvchilar uchun so‘rovga asoslangan darslarni
takomillashtirish uchun so‘rovning to‘rtta darajasi haqidagi
tushunchalarini qo‘llash.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

53.

Sirli kub faoliyati
A Kubining pastki
qismi
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
B Kubining pastki
qismi
1100-1115

54.

4-dars
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

55.

Darsning maqsadlari
Sessiya oxirida ishtirokchilar quyidagilarni bilishlari kerak:
• o‘quvchilar faolligi va o‘rganishini rag‘batlantirish uchun
savollardan foydalanish sababini tushunish, tushunchalarni
tekshirish va fikr-mulohaza bildirish;
• o‘quvchilarning fanni o‘rganishini qo‘llab-quvvatlash uchun
so‘rovga asoslangan yondashuv orqali ketma-ket
mashg‘ulotlar rejalashtirish va asosiy savollardan foydalanish.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

56.

4-dars
1.1 So‘rovga asoslangan darsda savol berishdan
maqsad nima?
So‘rovga asoslangan darsda savoldan maqsad va
o‘qituvchining roli an’anaviy darsdagidan nimasi bilan
farq qiladi?
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

57.

So‘rovga asoslangan ta'lim
Soʻrovga asoslangan taʼlim - bu oʻquvchiga yoʻnaltirilgan oʻquv
jarayoni boʻlib, unda oʻrganish bevosita koʻrsatma bilan emas, balki
oʻquvchilarning savollari, muammolari yoki vaziyatlar asosida
amalga oshiriladi.
So‘rovga asoslangan ta’limda o‘qituvchining roli o‘quvchilarning
bilim olish jarayonlarida faol ishtirok etishiga ko‘maklashuvchi
bo‘lish hamda ularni izlanish, savol-javob va kashfiyotga jalb
qilishdir.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

58.

O‘rganishni yanada yaxshilash uchun
savollardan foydalanish
So‘rovga asoslangan ta’limning ko‘makchilari sifatida o‘qituvchilar
o‘quvchilarning fikrlash va o‘rganishlarini faollashtirish uchun
savollardan foydalanishda mohir bo‘lishlari kerak.
o‘qituvchilar so‘rovga asoslangan darsda savollardan foydalanadilar:
• o‘quvchilarning faolligini va o‘rganishini rag‘batlantirish uchun.
• o‘quvchilarning tushunishini tekshirish va bilimini
mustahkamlash hamda kengaytirish uchun fikr-mulohazalarni
bildirish uchun.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

59.

O‘rganishni yanada yaxshilash uchun
savollardan foydalanish
Ham yopiq, ham ochiq savollar qo‘llaniladi:
• Yopiq savollar odatda ma'lumot olish uchun eslab qolish yoki passiv
fikrlash savollaridir.
• Ochiq savollar aktiv fikrlashni talab qiladi.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

60.

O‘rganishni yanada yaxshilash uchun
savollardan foydalanish
Savol berish strategiyalari quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
1. “Pumping” - aniq so‘rovlar orqali o‘quvchilarni ko‘proq ma’lumot
berishga undash
.
1-qadam: o‘qituvchi o‘quvchilarning javoblarini boshqa o‘quvchilarga o‘ylash
va boshqalarning javoblari asosida o‘zlarinikini hosil qilish imkonini
berish uchun qayta takrorlaydi
2-bosqich: o‘qituvchi o‘quvchilarni fikrlashini chuqurlashtirishga
yo‘naltiruvchi yana bir savol beradi
3-bosqich: o‘qituvchi darsdagi asosiy g‘oya va tushunchalar haqidagi
bilimlarni umumlashtiradi va mustahkamlaydi.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

61.

O‘rganishni yanada yaxshilash uchun
savollardan foydalanish
Savol berish strategiyalari quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
2. “Reflektiv toss”- oldingi o‘quvchi tomonidan berilgan javobga
.
javoban savol berish
1-qadam: o‘qituvchi o‘quvchi aytayotgan gapning ma’nosini go‘yoki “tutib
oladi”
2-qadam: Keyin o‘qituvchi o‘quvchiga yoki sinfdagi o‘quvchilarning
barchasiga o‘ylash uchun mas’uliyatni qayta “yuklaydi".
3-qadam: Keyin o‘quvchi fikrini chuqurroq o‘ylab ko‘radi va o‘ziga hamda
boshqalarga tushunarliroq bayon qiladi.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

62.

O‘rganishni yanada yaxshilash uchun
savollardan foydalanish
Savol berish strategiyalari quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
3. Boshlash-Javob Berish-Kuzatish (BJK) Zanjirlari
- o‘quvchilar tomonidan birgalikda javob tuzishni rag‘batlantirish.
1-bosqich: o‘qituvchi o‘quvchilarning fikrlash qobiliyatini rivojlantirishga
qaratilgan ochiq savol beradi.
2-qadam: o‘qituvchi o‘quvchilarning javoblari to‘g‘ri yoki noto‘g‘ri ekanligi
haqida to‘g‘ridan-to‘g‘ri tuzatuvchi fikr bildirmaydi. Buning o‘rniga
o‘qituvchi o‘quvchilarning javoblarini izoh, mulohaza yoki savol bilan
kuzatib boradi va o‘quvchilarning fikrlashini kengaytiradi.
3-qadam: o‘qituvchi “boshlash-javob berish-kuzatish” savolining
takrorlanishini o‘quvchilar tomonidan birgalikda to‘g‘ri javob
tuzilmaguncha davom ettiradi.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

63.

O‘rganishni yanada yaxshilash uchun
savollardan foydalanish
Savol berish strategiyalari quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
4. Fikrlash Tartibi - fikrlashni rivojlantirish va qo‘llabquvvatlash uchun bir qator savollar
1-qadam: Nimani ko‘ryapsiz?
2-qadam: Bu haqda qanday fikrdasiz?
3-qadam: Bu sizni nimaga qiziqtiradi?
Ushbu savollar qatori fikrlash tartibi sifatida tanilgan.
Ushbu tartib o‘quvchilarni diqqat bilan kuzatish va mulohazali
talqinlar qilishga undaydi. Bu qiziqishni rag‘batlantirishga
yordam beradi va izlanishlar uchun zamin yaratadi.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

64.

Shar va sham mashg‘uloti
https://youtu.be/KVDZRv4OWFg
https://youtu.be/xDMTqz1OKaA
Nimani ko‘ryapsiz?
Bu haqda qanday fikrdasiz?
Bu sizni nimaga qiziqtiradi?
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

65.

An’anaviy va so‘rovga asoslangan o‘qitishda
so‘rovni solishtirish
An'anaviy
Konstruktivist / So‘rov
o‘quvchilarning fikrlashini rivojlantirish,
kengroq fikr yuritishni rag‘batlantirish,
nazariy bilimlarini shakllantirishga
ko‘maklashish
So‘rovning maqsadi
o‘quvchilarning
bilganlarini baholash
Savollar va
javoblarning tabiati
Eslash, passiv, yopiq, qisqa Ochiq, aktiv, uzunroq bir yoki ikki
javob
jumladan iborat javoblar
Savol berish ketmaketligining tuzilishi
Boshlash-javob berishbaholash (BJB)
Boshlash-javob berish-kuzatish (BJK)
zanjiri
o‘qituvchining javobi To‘g'ri javoblarni maqtash; Tahlilni kechiktirish, baholanmaydigan
noto‘g'ri javoblarni
to‘g'rilash
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
tarzda o‘quvchi ishlarini qabul qilish va
1100-1115
tushunish

66.

Tushunganligini tekshirish va fikr bildirish
uchun savollardan foydalanish
“Tushunish uchun tekshirish” ham, “Mulohaza bildirish” ham muhim
formativ baholash yondashuvidir.
Bular o‘qituvchilarga o‘quvchilarning hozirgi tushunchalari va kerakli ta'lim
natijalari o‘rtasidagi tafovutni aniqlash va bartaraf etish imkonini beradi.
Savollardan foydalanish orqali o‘qituvchilar quyidagilarni bilib olishlari
mumkin:
• o‘quvchilar nimani biladi (ya'ni oldingi bilimlarni faollashtirish)
• o‘quvchilar bilmaydigan narsalar
• Yangi tushunchalarning oldingi bilimlar bilan qanchalik bog'langanligi va qurilganligi
• Potentsial
noto‘g'ri
© 2025 Marshall
Cavendish Education.
Barcha huquqlar tushunchalar
himoyalangan
1100-1115

67.

Tushunganligini tekshirish va fikr bildirish
uchun savollardan foydalanish
Tabiiy fanlar dasturidagi biror mavzu haqida o‘ylab ko‘ring.
Savollar yordamida mavzudagi asosiy g‘oya va tushunchalarni o‘quvchilar
tushunganini yoki ulardagi tushunmovchiliklarni aniqlay oldingizmi?
Fikrlaringizni yoningizdagi sherigingiz bilan baham ko‘ring.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115
Manba: Ruxsat bilan foydalanilgan
– Microsoft Stock Media

68.

4-dars
1.2 Qanday qilib so‘rovga asoslangan yondashuv
yordamida o‘quvchilarning o‘rganishini qo‘llabquvvatlash uchun samarali savollar rejalashtirishimiz
mumkin?
o‘qituvchilar darslarga tayyorgarlik ko‘rayotganda, ular
darsning turli bosqichlarida beriladigan asosiy savollarni
rejalashtirishadi.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

69.

Asosiy savollarni rejalashtirish
• Asosiy savollar o‘quvchilarni dars mazmuniga jalb qilish,
bilimlarini bir-biriga bog‘lash va ishtirokni
rag‘batlantirish uchun tuziladi.
• Rejalashtirilgan asosiy savollarda o‘quvchilarning o‘quv
natijalari va dars maqsadlari hisobga olinishi kerak.
• Darsning turli bosqichlarida o‘quvchilaringizdan talab
qilinadigan fikrlash darajasi ham ularni qiziqtirish uchun
beriladigan savollar turini aniqlaydi.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

70.

Asosiy savollarni rejalashtirish
Darsning bosqichlari
Savollarga misollar
Kirish
∙ Oldingi bilimlarni
faollashtirish
(o‘quvchilarning bilimlarini bilib
olish uchun)
∙ Qiziqishni uyg`otish
(o‘quvchilarni rag'batlantirish
uchun)
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
Bu haqida avval nimani bilasiz?
Nima bo‘ladi deb o‘ylaysiz?
Nima uchun bu sodir bo‘ldi?
Bu haqda yana nimani bilib olishingiz
mumkin?
- Bu sizning kundalik tajribangizga
qanday aloqasi bor?
-
1100-1115

71.

Asosiy savollarni rejalashtirish
Darsning bosqichlari
Rivojlanish
∙ o‘quvchilarning bilimini
rivojlantirish
(o‘quvchilarning o‘rgangan narsalari
haqida fikr yuritishlarini kuchaytirish
yoki chuqurlashtirish)
∙ o‘rganishni kengaytirish
(o‘quvchilarning bilimlarini,
tushunchalarini yoki tushunchalarini
qo‘llashni kengaytirish uchun)
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
Savollarga misollar
-
Buni qayerdan bilamiz...?
Nima uchun ... qachon sodir bo‘ladi ...?
Qo‘llab-quvvatlaydigan dalillar nima ...?
Qanday qilib ... va ... o‘xshash/farqli?
... qanday ta'sir qiladi ...?
Qanday qilib ... tushunishimizga yordam beradi ...?
Agar ... bo‘lsa nima bo‘lar edi?
Tushuntirishning bundan tashqari yana qanday
yo‘li bor?
1100-1115

72.

Asosiy savollarni rejalashtirish
Darsning bosqichlari
Savollarga misollar
Mustahkamlash
∙ o‘rganganlarni qayta ko‘rib chiqish va mustahkamlash
(o‘quvchilarning nimalarni o‘rganganlari haqida ma'lumot to‘plash)
∙ o‘quv jarayoni haqida fikr yuriting
(o‘quvchilar nimani va qanday
o‘rganganliklari haqida o‘ylashlari uchun)
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
Nima uchun bilish muhim ...?
… to … dan qanday foydalanishim mumkin?
Olimlar nima qilishadi ...?
Biz qanday model/taxminlar/amaliyotlar qildik…?
Biz qanday ma’lumotlarni oldik ...?
... haqida qanday xulosaga keldingiz?
1100-1115

73.

Savol berishda o‘qituvchilarning roli
• o‘qituvchi maqsadli va tegishli muhokamalarni
rag‘batlantiradigan qo‘llab-quvvatlovchi muhitni
yaratishi kerak.
• o‘qituvchi keyingi javob yoki savol uchun
o‘quvchilarning javoblaridan foydalanishi va
o‘quvchilarning o‘rganishiga ta’sir qiladigan
shakllantiruvchi tarzda fikr bildirishi mumkin.
• o‘qituvchi, shuningdek, o‘quvchilarni yetarlicha "kutish
vaqti" bilan ta’minlash haqida o‘ylashi kerak.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

74.

5-dars
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

75.

5-dars
2.1 Dars davomida dars maqsadlari va so‘rovga
asoslangan o‘rganish jarayonini qanday tashkil
qilishimiz va muloqot qilishimiz mumkin?
Dars davomida dars maqsadlari va so‘rovga
asoslangan o‘quv jarayonini tashkil etish hamda
yetkazib berish uchun dars rejasini ishlab chiqish
muhimdir.
(1-Tarqatma)
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

76.

So‘rovga asoslangan darsni
rejalashtirish shabloni
• Dars tafsilotlari, mavzu, kichik bo‘limlar kabilar, dars rejasining yuqori
qismida bo‘ladi.
• o‘quv natijalari ikki xil ko‘rinishda yoziladi: o‘quvchilar shuni bilishi… kerak,
va o‘quvchilar shuni qila olishi… kerak.
• Oldingi bilimlar o‘quvchilar allaqachon bilishi va qila oladigan narsalarni o‘z
ichiga olishi kerak.
• o‘quv jarayonida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan qiyinchiliklar / Ko‘p
uchrab turadigan noto‘g‘ri tushunchalar o‘quvchilarning bir nechta
noto‘g‘ri tushunchalarini va darsda muhokama qilinadigan mavzu bilan
bog‘liq qiyinchiliklarni o‘z ichiga olishi kerak
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

77.

So‘rovga asoslangan darsni
rejalashtirish shabloni
• Rejalashtirishni hisobga olgan holda so‘rovga asoslangan darsning
muhim xususiyatlari va uning tavsiflari haqida qisqacha ma’lumot
kiritiladi.
• Dars rejasi to‘rtta ustundan iborat: Vaqt (daqiqada); Darsning
bosqichlari: o‘quv faoliyati va manbalar; o‘quvchilarning fikrlashini
rivojlantiradigan savollar; va Savolning asosiy xususiyatlari
(ko‘rsatma miqdorini ko‘rsatgan holda).
• Fikrlash qobiliyatini rivojlantirish, nazorat qilish va kengaytirish
maqsadida to‘rtta ustun birgalikda foydalanuvchiga so‘rovga
asoslangan darsning borishi va asosiy savollar haqida tushuncha
beradi.
1100-1115
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan

78.

So‘rovga asoslangan darsni
rejalashtirish shabloni
• Darsning uch bosqichi 5E Model ko‘rsatmalariga mos keladigan
ketma-ketlikda yozilgan (qavs ichida):
Kirish (Jalb qilish); Rivojlanish
(Tadqiq qilish/Tushuntirish/Takomillashtirish); va Mustahkamlash
(Baholash).
Bu bosqichlar tabiiy fanni o‘rgatish nimalardan iboratligini ko‘rsatadi:
1. Ilmiy g'oyalar bilan tanishtirish
2. o‘quvchilarning g‘oyalarni tushunishi va ularni analiz qilishda, o‘zlashtirishda
yordam berish
3. G‘oyalarni tatbiq qilishda o‘quvchilarni qo‘llab-quvvatlash.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

79.

5-dars
2.2 o‘quvchilarni ilmiy savolga jalb qilish uchun
so‘rovga asoslangan qanday mashg‘ulotlar
rejalashtirishimiz mumkin?
o‘quvchilarni ilmiy savolga jalb qilishning ba’zi usullari
quyidagilardan iborat: jonli taqdimot, video, maqola,
mavjud muammolar va rasmlar.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

80.

Kirish (Jalb qilish)
• o‘qituvchi o‘quvchilarning cho‘kish va qalqib turish haqidagi
tushunchalarini aniqlash uchun namoyishdan foydalanadi.
[Jonli demo yoki video]
• o‘quvchilar qaysi mevalar cho‘kib, qaysilari qalqib turishini
taxmin qilishadi.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

81.

Meva ilmi faoliyati
https://youtu.be/5VdGRUemi40
Sizningcha, meva suv idishiga solinganida nima
bo‘ladi? Fikringizni tushuntiring.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

82.

6-dars
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

83.

6-dars
3.1 o‘quvchilar ilmiy savol bo‘yicha izlanishi, uni
tushuntirishi va takomillashtirishi uchun so‘rovga
asoslangan qanday mashg‘ulotlar rejalashtirishimiz
mumkin?
Tadqiqot mashg‘uloti o‘quvchilarni quyidagilarga jalb
qilishi uchun mo‘ljallangan bo‘lishi kerak:
• Ma’lumotlarni tahlil qilish orqali dalillarga ustunlik
berish.
• Dalillardan tushunchalar yaratish
• Boshqa manbalar bilan bog’lagan holda izohlarini
baholash.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

84.

Rivojlanish (tadqiq
qilish/tushuntirish/takomillashtirish)
• o‘qituvchi mashg‘ulot tarqatmalarini taqdim etadi va
o‘quvchilarga mashg‘ulotdan obyektning zichligi uning suvda
cho‘kish yoki qalqishini qanday hal qilishini o‘rganishiga
yordam beradi. [PhET simulyatsiya zichligi mashg‘uloti]
(Tarqatma 2)
• o‘quvchilar onlayn simulyatsiya ilovasi yordamida obyektning
cho‘kib ketishi yoki suzishi bilan bog‘liq holda massa, hajm va
zichlik tushunchalarini o‘rganadilar [PhET Simulatyatsiya
Labratoriyasi - Zichlik]
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

85.

PhET simulyatsiyasi zichligi mashg‘uloti (2-
Tarqatma)
https://bit.ly/3U
ODfBr
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

86.

PhET simulyatsiyasi zichligi mashg‘uloti (Tarqatma
2)
Obyektning suvda qalqish yoki cho‘kishini hal qiladigan xususiyat
nima?
Obyektning zichligi
Jismning bu xossasi (zichligi) uning massasi va hajmi bilan qanday
bog'liq?
Hajmi doimiy bo‘lsa, zichlik massa ortishi bilan ortadi.
Massa doimiy bo‘lsa, zichlik hajmining oshishi bilan kamayadi.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

87.

Rivojlanish
(tadqiq qilish/tushuntirish/ishlab chiqish)
• o‘qituvchi zichlik tushunchasini o‘rgatish va tushunganlarni
mustahkamlash uchun mashg‘ulot varag'ini taqdim etadi.
[Qalqish va Cho‘kish mashg‘uloti] (Tarqatma 3)
• o‘quvchilar suzish va cho‘kish bilan bog‘liq holda obyektning
zichligi haqidagi tushunchalarni o‘rganish va ularni
takomillashtirish uchun tajribalar o‘tkazadilar. [Zichlik
tajribalari uchun laboratoriya uskunalari]
• o‘qituvchi savollardan foydalanib, o‘quvchilarning zichlik
haqidagi tushunchalarini kengaytirishga yordam beradi.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

88.

Qalqish va Cho‘kish mashg‘uloti(3-tarqatma)
Har bir guruh uchun materiallar:
T/r
1.
2.
Material
Miqdori
Probirka
1
Kauchuk vilka
1
(sinov
probirkasi
uchun)
3. 500 ml stakan
1
4. 500 ml o‘lchov
1
silindri
5. Raqamli
*Almashib
elektron tarozi ishlatilad
i
6. Qog'oz
1 quti
© 2025 Marshall Cavendish
Education. Barcha huquqlar
qisqichlari
himoyalangan
T/r
Material
Miqdori
8. Aralashtirgich
1
9. 1000 ml suv
*Almash
bilan o‘lchash
ib
idishi
ishlati
ladi
10. Plastilin
1
kichik
quti
11. Kichkina mato/
1
qog'oz
sochiqlar
1100-1115

89.

Qalqish va Cho‘kish mashg‘uloti(3-tarqatma)
Obyektning zichligini aniqlash uchun qanday o‘lchovlar hisobga olinishi kerak?
Jismning zichligi uning massasi va hajmi bilan belgilanadi.
Zichlik = Massa / Hajm.
Biz qanday qilib qalqib turadiganni cho‘ktirishimiz, va cho‘kadiganni esa
suyuqlikda qalqib turadigan qilishimiz mumkin?
Berilgan suyuqlikda qalquvchi jismning zichligini suyuqlikning zichligidan
kattaroq qilish orqali uni cho‘ktirish mumkin.
Berilgan suyuqlikda cho‘kadigan jismning zichligini suyuqlikning zichligidan
kamroq qilish orqali uni qalqib turadigan qilishimiz mumkin.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

90.

Qalqish va Cho‘kish mashg‘uloti
Guruhda mashg‘ulot haqida fikr
yuritish
Guruhingizdagi ushbu mashg‘ulot haqida quyidagi ikki xil
savol turidan foydalanib fikr yuriting:
• Ushbu so‘rov mashg‘ulotini amalga oshirishda qanday
to‘siq/qiyinchiliklarga duch keldingiz?
• o‘quvchilarning savollarini yaxshiroq qo‘llab-quvvatlash
uchun ushbu mashg‘ulotga qanday o‘zgartirish kiritish
mumkin? (20 daq)
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

91.

6-dars
3.2 o‘quvchilarni ilmiy g‘oyalar va tushunchalarni o‘rganib
chiqib, baholashga jalb qilish uchun so‘rovga asoslangan
mashg‘ulotlarni qanday rejalashtirishimiz mumkin?
So‘rovga asoslangan mashg‘ulotlar o‘quvchilarni
quyidagilarga jalb qilish uchun mo‘ljallangan bo‘lishi
kerak:
• Tushunchalarini ulashish va asoslash.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

92.

Mustahkamlash (baholash)
• o‘qituvchi ta‘lim natijalarini bilishda o‘quvchilarning o‘sishini
baholash uchun viktorinadan foydalanadi. (4-Tarqatma)
• o‘quvchilar zichlikka oid tushunchalarni qanchalik yaxshi
o‘rganganliklarini zichlik bo‘yicha viktorina savollariga javob
berish orqali baholaydilar.
• o‘qituvchi o‘quvchilarning viktorina savollariga bergan
javoblaridan kelib chiqqan holda ular duch kelgan
qiyinchiliklar va noto‘g‘ri tushunchalarga e’tibor qaratadi.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

93.

Zichlik, Qalqish va Cho‘kish testi
(4tarqatma)
https://bit.ly/4eunGWw
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

94.

So‘rovga asoslangan dars rejasi - Qalqish va
Cho‘kish (zichlik)
Endi biz siz ko‘rgan Qalqish va
Cho‘kish (Zichlik) dars rejasini
ko‘rib chiqamiz.
(5-Tarqatma)
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

95.

So‘rovga asoslangan dars rejasi - Qalqish va
Cho‘kish (zichlik)
Ushbu dars rejasi bo‘yicha o‘z fikringizni
yoningizdagi sherigingiz bilan bo‘lishing
(10 daqiqa)
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

96.

Guruh muhokamasi va rejalashtirish
• Sakkiz kishidan iborat guruhingizda so‘rovga
asoslangan darsni rejalashtirish shablonidan
foydalangan holda dars rejalashtiring. (Tarqatma 1)
• Guruhingizdagilar bilan birgalikda juma kuni (10yanvar)da imkon qadar dars rejangizni va dars
resurslaringiz namunalarini sinf bilan ulashing.
• Biz bugun dars rejasi ustida ishlashni boshlaymiz (45
daq) va ertaga ham guruhingiz buni yakunlashi
uchun vaqt bo‘ladi. (45 daq).
Manba: Ruxsat bilan foydalanilgan – Microsoft Stock Media
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

97.

o‘rganganlarni mustahkamlash
Bugungi darsdan maqsadlarimiz:
• o‘quvchilar faolligi va o‘rganishini rag‘batlantirish uchun savollardan
foydalanish sababini tushunish, tushunchalarni tekshirish va fikrmulohaza bildirish;
• o‘quvchilarning fanni o‘rganishini qo‘llab-quvvatlash uchun so‘rovga
asoslangan yondashuv orqali ketma-ket mashg‘ulotlar
rejalashtirish va asosiy savollardan foydalanish.
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115

98.

Savollar yoki izohlar?
Manba: Ruxsat bilan foydalanilgan – Microsoft Stock Media
© 2025 Marshall Cavendish Education. Barcha huquqlar
himoyalangan
1100-1115