Сурункали панкреатит лаборатор диагностикаси
Ошқозон ости бези ҳазм қилувчи ферментларининг ҳазм килувчи органлардаги асосий ўрни
Таърифи
Эпидемиология
СП классификацияси
Клиник белгилари ва симптомлари
Асоратлари
Ошқозон ости бези (ООБ) экзокрин етишмовчилиги сабаблари
Диагностика
Панкреатитдан ташқари манбалардаги гиперамилаземия ва гиперамилазурия
Нур диагностика усуллари
Ультратовушли эхография
Диагностика
Мультиспирал компьютер томография (МСКТ)
Диагностика
ООБ экзокрин етишмовчилиги диагностикасида лаборатор усуллар
Функционал текшириш усуллари
ООБ ташқи секретор етишмовчилиги клинико- лаборатор босқичи
Эндокрин етишмовчилиги диагностикаси
103.01K
Категория: МедицинаМедицина

Мавзу_№_16_Сийдикни_лаборатор_текшириш_тахлили,_олинган_натижалар

1. Сурункали панкреатит лаборатор диагностикаси

Тайёрлади: Бекназаров А.Б

2. Ошқозон ости бези ҳазм қилувчи ферментларининг ҳазм килувчи органлардаги асосий ўрни

Фермент
Фермент секрецияси
Таъсири
Альфа -амилаза
Фаол
Полисахаридларнинг (крахмал, глюкоген) мальтоза ва
мальтотриозагача парчаланиши
Липаза
Фаол
Моноглицеридлар ва ёғ кислоталаридан триглицерид
гидролиз ҳосил бўлиши
Фосфалипаза -А
Профермент , трипсин
билан активлашиши
Лизофасфатидилхолин ва ёғ кислотадан
фосфатидилхолин гидролизи ҳосил бўлиши
Карбоксиэластераза
Фаол
Эфир холестерин гидролиз ва витаминлар ёғда эрувчи
эфири
Трипсин
Профермент(трипсиног
ен) энтерокиназа билан
активлашиши
Оқсил молекуласи ичидаги протеинлар ва полипептидлар
кўпинча лизин ва аргинин зоналарида парчаланади
Химотрипсин
Профермент
(химотрипсиноген)
трипсин билан
активлашади
Оқсил ички бойлами ароматик аминокислоталар,
лейцин,глутамин,метионин зоналарида парчаланади.
Эластаза
Проэластаза трипсин
билан активлашади
Эластин ва протеин бириктирувчи тўқима а парчаланади

3. Таърифи

Сурункали панкреатит (СП) – узоқ давом
этувчи ошқозон ости бези касаллиги бўлиб,
унинг қайтмас морфологик ўзгаришлари билан
намоён бўлишида оғриқ ва ёки органлар
функциясининг пасайиши билан кечади.
Экзокринли панкреатит етишмовчилиги (ЭПЕ)
– бу ҳолат ҳазм қилишда нормал миқдордаги
секретланган ферментларнинг
етишмовчилиги, одатда 90 % юқори ошқозон
ости бези фаол паренхимасининг (фиброз ва
липоматоз ) парчаланиши таъсирида келиб
чиқади.

4. Эпидемиология

Европада
тарқалиши хар 100000 аҳолига 25,026,4 , Россияда эса 100000 аҳолига 27,4-50
ҳолатга тўғри келади. Ривожланган давлатларда
касалланиш 5-10 та 100000 аҳолига , дунё бўйича
эса 1,6-23 та 100000 аҳолига тўғри келади. Ўткир
ва сурункали панкреатит билан касалланиш
тенденцияси ўсиши кузатилади, кейинги 30 йилда
2 баробар ўсди. Одатда СП катта ёшлиларда
учрайди (35-50 ёш). Ривожланган мамлакатлдарда
диагноз қўйилгунча ўртача ёш 50дан 39 ёшгача
тушган, касалланишнинг 30% аёлларда учрайди,
бирламчи ногиронлик 15% тануил этади.

5. СП классификацияси

1. Этиологияси бўйича
Билиар боғловчи
Алькоголли
Диметаболик
Инфекцион
Дорили
Аутоиммун
Идиопатик
2. Клиник белгилари:
Оғриқли
Диспептик
Қўшма
Латентли
3. Морфологик белгилари:
Интерстициал –шиш
Паренхиматоз
Фиброз-склеротик
Гиперпластик
Кистозли
4. Клиник кечиши характери
Кам рецедив
Кўп рецедив
Доим учровчи симптоматика
5. Асоратлари
Сафро оқиши бузилиши
Портал гтпертензия
Эндокрин бузилишлар
Панкреатоген қандли диабет
Гипоглиемик ҳолат
Яллиғланишлар- абсцесс, киста
парапанкреатит, “ферментли” холецистит,
пневмония, паранефрит , ва бошқалар

6. Клиник белгилари ва симптомлари

Қориндаги оғриқ – СП асосий белгиси
Одатда эпигастрал соҳадаги оғриқ орқага иррадиация
қилади (белбоғсимон ), овқатлангандан кейин кучаяди,
олдинга букилганда ёки ўтирганда оғриқ камаяди. Хуружли
оғриқлар рецидивланади ( А тип; узоқ оғриқсиз даврда 10
кун мобайнидаги чўзилмаган хуружли), баъзида доимий
оғриқ (В тип; 1-2 ой давомида оғриқсиз даврда оғир ва
давомли эпизодлар кузатилади, бу ҳолат кўпинча
алкоголли СП учрайди)
Ошқозог ости безининг ташқисекретор функциясининг
етишмовчилиги
Диарея
Вазн йўқотиш
Панкреатик мальдогестия
Мальабсорбция ( витаминлар дефицити, анемия,
шишлар)

7. Асоратлари

СП кўп учрайдиган асоратларидан бири
псевдокисталар
Ошқозон ости бези шиши ва фибрози умумий ўт
йўлини босиб қўйилиши натижасида сариқлик
ривожланади (16-33 % беморларда)
Эрозив гастрит, Мэллори- Вейса синдроми,
гастродуоденал яра, сурункали дуоденал тутилиши,
абдоминал ишемик синдром
СП хуружини панкреонекроз билан кечишида
инфекцион асоратли касалликлар ривожланади (
яллиғланиш инфильтрати, абсцеслар, йирингли
холангит, септик ҳолатлар)
СП беморлар биринчи навбатда ёғда эрувчи
витаминлар етишмовчилиги (А, Д. Е, К ва витамин
В12) хавфи ортади. СП остеопароз тасдиқланган
асоратлардан ҳисобланади

8. Ошқозон ости бези (ООБ) экзокрин етишмовчилиги сабаблари

Бирламчи
-Сурункали панкреатит
липоматози
-ООБ резекцияси
-ООБ раки
Муковисцидоз
Изолирланган липаза бузилиши
Швахман синдроми
Йохансона- Бриззарда синдроми
( туғма мальабсорбция, бурун
қанотиаплазияси, карлик,
микросомия,
гипотиреоидизм )
Иккиламчи
-Ингичка ичак шиллиқ -ООБ
қаватлар касалликлари
- Гастринома
Анастамоз Бильрот-1
(ООБ ферменти билан овқат
жойлашишининг бузилиши)
Туғма энтерокиназа етишмовчилиги
Ўт тош касаллиги, жигар циррози ( ўт кис
-лотасининг дифецитлиги , 12 б.и
панкреатик сок ва сафронинг тушиши
бузилиши)

9. Диагностика

Ўткир панкреатитдан
фарқи, СП да сийдик
ва қондаги ферментлар миқдори ошиши
кузатилади , бундай ҳолатда панкреатит
асцит ёки псевдокисталар ривожига гумон
қилиш мумкин. Гиперамилаза
панкреатитдан ташқари манба борлиги
тўғрисида ёки (сийдикда нормал амилаза
активлиги кузатилса, буйракда
фильтрланмайдиган плазмадаги оқсил
комплексидаги амилаза ҳосил бўлади) қон
таркибидаги амилаза миқдорининг ошиши
макроамилазаемиядан далолат беради.

10. Панкреатитдан ташқари манбалардаги гиперамилаземия ва гиперамилазурия

Буйрак етишмовчилиги
Сўлак безлари касалликлари (эпид. паротит,
конкрементлар, радиацион сиаладенит)
Юз-жағ хирургияси асоратлари
Макроламилаземия
Куйиш
Диабетик кетоацидоз
Ҳомиладорлик
Буйрак трансплантацияси
Бош мия жароҳати
Дори воситалари(морфин)
Қорин бўшлиғи аъзолари касалликлари; ўт йўллари
касалликлари (холецистит), яра касалликлари асоратлари,
бачадондан ташкари ҳомиладорлик, перитонит, аорта
аневризмаси, операциядан кейинги гиперамилаземия

11. Нур диагностика усуллари

Қорин бўшлиғи обзор рентгенографияси фақат ООБ
проекциясидаги кучайган кальцификацияни аниқлашни
имконини беради. Обзор рентгенография эгри
проекциясида текширилганида ички ўтказувчи
конкрементлар ёки30-40% ҳолатда ООБ
кальцификациясини аниқлаш мумкин. Шуни ёдда тутиш
керакки, алкоголда темир кальцинози кўп учраса, туғма
СП баъзида – идиопатик панкреатитда учрайди. Бундан
ташқари ООБ ракида ҳам кальцификация
характерлидир.

12. Ультратовушли эхография

Трансабдоминал ультратовушли
текшириш (УЗД), бирламчи скрининг
усул сифатида ўрин олади. СП
ташҳисини қўйишда қуйидаги белгилар
киритилади:
- псевдокистлар
-кальцификация ва вирсунголитиаз
- СП асорат кўрсаткичларипсевдокистлар, умумий ўт йўллари
кенгайиши.

13. Диагностика

ООБ диффуз ўзгаришидаги изолирланган ёки қўшма белгилари каби
унинг контури ва ҳажмидаги ўзгаришлар СП асосий белгилари бўлиб
ҳисобланмайди. Клиник белгиларда уларнинг пайдо бўлиши ООБ
функционал тестлар натижасига қараб клиницистлар СП
ташҳисини қўйишни имконини беради.
Оғир СП кучайган структурли ўзгаришлари бўлганида
трансабдоминал УЗД орқали ташҳис тасдиқланади. Бу усул ООБ
псевдокистларида, СП ташҳиси тасдиқланган беморларни динамик
кузатишда, қориндаги оғриқ сабабини инкор этишда ва бирламчи
скринингда қўлланилади. СП клиник белгилари бўлмаса
трансабдоминал УЗД СП ташҳисини инкор қилмайди.

14. Мультиспирал компьютер томография (МСКТ)

Қуйидагилар СП кўрсатади:
Безлар атрофияси,
Ўт йўлларидаги конкрементлар борлиги
Интра – ёки перипанкреатик кисталар
Талоқ венаси тромбози ва перипанкреатик
фасциянинг йўғонлашиши
ООБ размерлари ва контурлари кенгайишидаги
тиниқмаслик, структураси ҳар хиллиги
МСКТ ёрдамида вена ичига контраст юборилиш
йўли билан ООБ некроз зонасини топиш мумкин.

15. Диагностика

МРТ, МРПХГ, эндоскопик ретроград
холангиопанкреатография усуллари ёрдамида
ҳам ташҳисот ўтказиш мумкин

16. ООБ экзокрин етишмовчилиги диагностикасида лаборатор усуллар

Витамин В12( трофологик статус), кальций,
қон ивиш факторлари, альбумин
фракциялари ва умумий оқсил миқдорининг
пасайиши.
Капрологик тест (стеаторея, креаторея,
амилорея)
Функционал тестлар (секретинпанкреозимин).
Нажасда панкреатик ферментларни
аниқлаш

17. Функционал текшириш усуллари

Нажасдаги эластаза -1 фаоллигини
аниқлаш
Нажасдаги эластазани аниқлашда иммунофермент усули
кенг имконият эга (моноклонал антитела ёрдамида): бу
усул билан инсондаги эластаза аниқланади, шунинг учун
тест жавоблари ўринбосар терапия қабул қилинганига
боғлиқ бўлмайди.
ООБ экзокрин етишмовчилигида нажасдаги эластаза
миқдори пасаяди ( 0-100мкг/г – оғир; 101-200 – ўртача
ёки енгил), юқори дозадаги ўринбосар ферментатив
терапия бу умрбод кўрсатма бўлиб ҳисобланади.
Амалиётда эластазани миқдорини динамикада
аниқлаш аҳамиятсиз, чунки ООБ ҳужайраларининг
қолган миқдори секрецияга функционал тайёр, лекин
кўпаймайди.

18. ООБ ташқи секретор етишмовчилиги клинико- лаборатор босқичи

ООБ ташқи секретор
етишмовчилиги клиниколаборатор босқичи
1- босқичи – минимал етишмовчилик : ёғли
нажас, транзитор метеоризм, ёғли овқат ва алкогол
исътемолидан кейин секинлашуви, бўкиб ейиш,
стеаторея, креаторея, амилорея ( эластаза-1 200
мкг/г кўп бўлади.)
2 босқич – енгил етишмовчилик: доимий
метеоризм, доим ёки кўп ич кетиши, стеаторея,
креаторея, амилорея
( эластаза-1 100 мкг/г кўп бўлади.)
3 босқич – оғир етишмовчилик: доим ич кетиш ва
метеоризм, кахексиягача вазн йўқотиш,
гиповитаминозлар, органлардаги дистрофик
ўзгаришлар ( эластаза-1 100 мкг/г камбўлади.)

19. Эндокрин етишмовчилиги диагностикаси

Гликозилирланган гемоглобин
концентрациясини аниқлаш (HbA1c),
глюкоза миқдори оч қоринга ёки
глюкозали юкламали синамада
аниқланади.
Халқаро экспертлар ҳайъати қондаги
глюкоза концентрациясини эмас,
диабетли диагностика HbA1c (>6,5 %
нисбатда) қўллаш тавсия қилинади.
English     Русский Правила